Morgunblaðið - 08.11.1980, Page 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. NÓVEMBER 1980
Hersýning á Rauða torginu:
Sendiherrar NATO- og
EBE-ríkja fjarverandi
Moskvu. 7. november. AP.
MIKIL hersýning var á
Kauða torKÍnu í dag þegar
Rússar minntust þess, að
63 ár eru liðin frá byltingu
bolsévika í Rússlandi. Að
minnsta kosti 17 fulltrúar
vestrænna þjóða og Asíu-
þjóða voru fjarverandi ok
vildu með því mótmæla
innrás Rússa í Afganistan.
Veður
víða um heim
Akureyri 12 hálfskýjaó
Amsterdam 3 snjókoma
Aþena 24 heiðskírt
Borlín 3 rigning
BrOssel 3 skýjaö
Chicago 20 skýjað
Peneyjar 10 þokumóða
Frankturt 1 snjókoma
Færeyjar 7 alskýjað
Genf 3 skýjað
Helsinki 2 heiðakírt
Jerúsalem 22 skýjað
Jóhannesarborg 26 heiðskírt
Kaupmannahöfn 4 skýjað
Las Palmas 23 skýjað
Lissabon 18 heiðskírt
London 4 slydda
Los Angeles 24 skýjað
Madrid 6 skýjað
Malaga 18 þokumóða
Mallorca 19 skýjað
Miami 25 heiðskfrl
Moskva -2 heiðskfrt
New York 10 skýjað
Osló 5 skýjað
Parfs 4 heiðskfrt
Reykjavík 7 þokumóða
Ríó de Janeiro 37 heiðskfrt
Rómaborg vantar
Stofckhólmur 4 heiöskírt
Tel Aviv 24 heiöskírt
Tókýó 18 skýjað
Vancouver 13 rigning
Vinarborg 2 rigning
Varnarmálaráðherra Sovétríkj-
anna, Dmitri F. Ustinov, flutti
ræðu á grafhýsi Lenins og réðst
harkalega á Bandaríkin og hið
„árásargjarna Atlantshafsbanda-
lag“ og sagði, að Rússar yrðu að
efla hermátt sinn „til að halda
heimsvaldasinnum í skefjum og
ná hernaðaryfirburðum". Ustinov
veik ekki berum orðum að Ronald
Reagan, væntanlegum Banda-
ríkjaforseta. '
Við hlið Ustinovs á grafhýsi
Lenins var Leonid Brezhnev for-
seti og aðrir meðlimir æðstaráðs-
ins og tóku þeir við hyllingu
tugþúsunda manna, sem skörtuðu
borðum, blómum og blöðrum. Eft-
irtekt vakti, að Alexei Kosygin,
sem lét af embætti forsætisráð-
herra í síðasta mánuði, var ekki í
röð fyrirmannanna á grafhýsinu,
en í hans stað var hins vegar
kominn Nikolai Tikhonov, eftir-
maður hans.
Sendiherrar NATO-ríkjanna og
Efnahagsbandalagsríkjanna voru
ekki viðstaddir hersýninguna, að
undanskildum sendiherra Noregs
og Tyrklands, og vildu þeir með
því mótmæla innrás Sovétmanna í
Afganistan. Sömu sögu var að
segja um sendiherra Kína, Japans,
Astralíu og Nýja-Sjálands.
Með þessu nýstárlega listaverki vill bandariski listamaðurinn
Dustin Shuler minna á það að dagar bensínknúinna bifreiða eru
brátt taldir. Ilann lét krana lyfta naglanum langt upp yfir
Cadillacinn sem stóð á olíutunnum. Lét hann naglann svo detta
niður á hílinn. Útkoman varð þetta listaverk sem stendur i
Carson i Kaliforníu.
Tékkóslóvakía:
Dómar fyrir söng
og hljóðfæraslátt
ERLENT
Vín. 7. nóvember. AP.
HAFT VAR eftir tékkneskum út-
lögum í Vín í dag, að tveir
tékkneskir hljómlistarmenn hefðu
Verið dæmdir í 10 og 12 mánaða
Allt í óvissu um
Madrid-ráðstefnuna
Madrid. 7. nóvember. AP.
LÍKUR eru á því, að ráðstefna 33
Evrópuríkja og Bandarikjanna
og Kanada um öryggismál Evr-
ópu hefjist á þriðjudaginn án
þess að samkomulag hafi tekist
um dagskrá hennar. Á fimmtu-
daginn lögðu Svíar ásamt fleiri
hlutlausum rikjum fram tillögu.
sem miðaði að málamiðlun milli
austurs og vesturs um dagskrána
en þeirri tillögu var hafnað strax
sama dag af kommúnistarikjun-
um. Fulltrúi Bandarikjanna
sagði eftir undirbúningsnefnd-
arfund í dag, að allt benti til
þess, að Sovétmenn hefðu engan
áhuga á því, að ráðstefnan yrði
haldin.
Síðan í byrjun september hafa
fulltrúar allra þátttökuríkjanna
setið á fundum í Madrid til að
reyna að ná samkomulagi um
fyrirkomulag Madrid-ráðstefn-
unnar, sem haldin er í samræmi
við ákvæði Helsinki-samþykktar-
innar frá 1975 um öryggi og frið í
Evrópu. Deilurnar um dagskrána
hafa snúist um það, að kommún-
istaríkin vilja takmarka ræðutíma
í því skyni að koma í veg fyrir, að
ítarlegar umræður geti farið fram
um mannréttindabrot þeirra og
innrásina í Afganistan. Vestur-
lönd vilja, að dagskráin verði með
svipuðu sniði og á Belgrad-ráð-
stefnunni 1977, þar sem farið var
ítarlega yfir einstaka liði Hel-
sinki-samþykktarinnar og það
rakið hvernig staðið hefði verið að
framkvæmd hennar í einstökum
löndum.
Atlantshafsbandalagsríkin hafa
öll ákveðið að koma til setningar-
fundar ráðstefnunnar í Madrid á
þriðjudaginn, hvort sem sam-
komulag hefur þá tekist um
dagskrá hennar eða ekki. Um
helgina verður gerð úrslitatilraun
til að ná samkomulagi.
Ýmis mannréttindasamtök hafa
boðað til útifundar við ráðstefnu-
höllina í Madrid á þriðjudaginn til
að mótmæla mannréttindabrotum
Sovétríkjanna.
fangelsi i gær og hefði þeim vcrið
gefið að sök að hafa sungið „óvið-
urkvæmilega“ söngva i brúðkaupi
vinar þeirra.
Karel Soukup, kunnur söngva- og
ljóðasmiður í Tékkóslóvakíu, fékk
tíu mánaða dóm fyrir að hafa
valdið hneykslan á almannafæri, og
hljómlistarmaðurinn Jindrich
Tomachek var dæmdur í 12 mánaða
fangelsi. Hann var sakaður um að
hafa hvatt til „óhæfunnar". Soukup,
sem er faðir þriggja ungra barna,
hefur oft áður orðið fyrir ofsóknum
lögreglunnar og árið 1976 var hann
hafður í gæsluvarðhaldi í fimm
mánuði ásamt félögum sínum í
hljómsveitinni „Plastfólk alheims-
ins“ án þess að til réttarhalda
kæmi.
Viliam Kozik, aðalritari mið-
stjórnar tékkneska alþýðusam-
bandsins, bættist í dag í hóp þeirra
flokksforingja, sem hafa að undan-
förnu verið að vara Tékka við
tilhneigingum til að líkja eftir
ástandinu á dögum Dubceks og
ástandinu í Póllandi nú. Hann
sagði, að talsmenn pólskra verka-
manna færu vissulega klókindalega
að og kynnu að aka seglum eftir
vindi, en það væri þó aðeins eitt,
sem vekti fyrir þeim: að valda
upplausn og grafa undan kommún-
ismanum.
Kosningar í Bandaríkjunum
4. nóvember 1980
Sigur repúblikana árang-
ur hægri þróunar sem
tafðist vegna Watergate?
^ Frá Önnu Bjarnadóttur. íróttaritara Mbl. í Bandaríkjunum.
ÚRSLIT kosninganna í Bandaríkjunum á þriðjudag voru svo óvænt
og óvenjuleg. að stjórnmála- og sagnfræðingar munu væntanlega
leita skýringa á þeim að mörgum árum liðnum. Leitin hófst þegar á
kosninganótt. Niðurstöður fréttaskýrenda á stærstu sjónvarpsstöðv-
unum þremur voru. að kjósendur væru óánægðir með efnahags-
ástandið í landinu. dvínandi virðingu fyrir Bandaríkjunum erlendis
og tími væri kominn til að breyta til. Stórsigur Ronald Reagans er
athyglisverður. en þó skiptir sigur Repúblikanaflokksins í þing-
kosningunum mun meira máli. Án hans hefði þingið getað staðið í
vegi fyrir stefnu Reagans. en nú má vænta verulegra breytinga í
stjórnmálastefnu Bandaríkjanna.
Jimmy Carter forseti sagði
fréttamönnum á miðvikudag, að
hann teldi, að óánægja kjósenda
síðustu 6 mánuði með varnarleysi
Bandaríkjanna gegn stjórnvöld-
um í Iran, sem hafa lagt blessun
sína yfir varðhald Bandarísku
gíslanna í heilt ár, og ákvörðun
Fidels Castro að hleypa flótta-
mönnum frá Kúbu til Bandaríkj-
anna, að þeim forspurðum, hefði
haft veruleg áhrif á úrslit kosn-
inganna. Hann sagði, að mátt-
leysi stjórnarinnar gegn verð-
bólgu hefði einnig haft sín áhrif.
Carter sagði, að kjósendur hefðu
ekki verið að greiða atkvæði gegn
honum persónulega.
Dálkahöfundurinn Patrick
Buchanan er á öðru máli. Hann
minnti á í fréttaþættinum Mac-
Neil Lehrer Report á miðvikudag,
að vinsældir Carters meðal kjós-
enda í skoðanakönnunum fyrir
ári, voru minni en nokkurs for-
seta síðan Harry Truman sat á
Reagan á blaðamannafundi i
Los Angeles. AP-símamynd.
forsetastóli. Hann sagði, að Cart-
er hefði verið neitað um forseta-
útnefningu Demókrataflokksins í
sumar, ef gíslarnir hefðu ekki
verið teknir í íran, en forseta
hefur aldrei verið neitað um
endurútnefningu flokks síns, ef
hann hefur sótzt eftir henni.
Aðrir fréttaskýrendur hafa
minnt á, að Carter hefur aldrei
átt fastan hóp stuðningsmanna
innan Demókrataflokksins. Hann
náði köri 1976 fyrst og fremst
sem heiðarlegur og traustvekj-
andi maður. Skoðanakannanir
NBC-sjónvarpsstöðvarinnar á
kosningadag sýndu, að stærri
hluta fólks fannst Reagan meira
traustvekjandi en Carter. Þar
með var undirstaða fylgis Carters
horfin og forsetaembættið með.
Flest bendir til þess, að kapp-
ræður frambjóðendanna viku
fyrir kosningar hafi rekið smiðs-
höggið á sigur Reagans. Reagan
sýndi þá, að hann er jafnoki
forsetans, hlýr í viðmóti og ekki
eins hættulegur og Carter lét í
veðri vaka í kosningabaráttu
sinni. Demókrötum tókst ekki
undir forystu Carters að hemja
verðhækkanir eða standa vörð
um virðingu Bandaríkjanna og líf
einstaklinga erlendis. „Svo þegar
Reagan spurði," skrifar David
Broder, dálkahöfundur Washing-
ton Post, í dag, „hvort kjósendum
þætti þeir hafa það betra nú, en
þegar Carter tók við embætti, var
svarið augljóslega neikvætt."
Aðeins 52,3% kjósenda greiddu
atkvæði í kosningunum. Minnst
var þátttaka í hverfum hinna
bágstöddu og það kom demókröt-
um illa. Carter óttaðist, að fram-
boð John Andersons myndi kosta
hann kosningarnar, en svo var
ekki. Anderson hlaut 7% at-
kvæða, Carter 41% og Reagan
51%.
Anthony Lewis, dálkahöfundur
New York Times, sagði á mið-
vikudag, að sigur repúblikana í
þinginu benti til þess, að óánægja
með' Carter hefir ekki aðeins
ráðið kjöri Reagans. Hann sagði,
að hægri sveifla í landinu hefði
lengi verið í spilunum, en Wat-
ergate-hneykslið hefði tafið fyrir
henni. Repúblikanar notuðu tím-
ann eftir 1974 til að byggja
flokkinn upp og finna nýjar
lausnir og nýja menn til að takast
á við gömul og ný vandamál.
Framboð þingmanna voru vel
undirbúin og fjármögnuð, og
frambjóðendurnir minntu kjós-
endur oft og tíðum á, að ekki væri
nóg að fella Carter, ef breyta ætti
til, heldur þyrftu repúblikanar
einnig að ná völdum í þingsölum.
Þeir eiga nú 53 sæti af 100 í
öldungadeildinni, en höfðu 41
áður. Þeir unnu 30 sæti í fulltrúa-
deildinni, eða 10 fleiri en bjart-
sýnustu menn höfðu þorað að
vona.
Sigur repúblikana er talinn
munu binda endi á velferðar-
stefnu demókrata, sem hófst 1932
með kjöri Franklins D. Roosevelt,
og tímabil frjálslyndisstefnu í
Bandaríkjunum. Reagan lofaði
kjósendum í kosningabaráttunni
„að lyfta af þeim oki ríkisins",
lækka við þá skatta og styrkja
varnarmátt og virðingu Banda-
ríkjanna. Hann hefur stuðning í
þinginu til þess, svo vænta má
róttækra breytinga í Bandaríkj-
unum næstu fjögur árin.