Morgunblaðið - 12.03.1981, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. MARZ 1981 17
Einar K. Guðfinnsson:
Allsendis
ólikar leiðir
Samanburður á efnahags-
stefnum Reagans og Thatchers
Fyrir skömmu var því haldið
fram, að Ronald Reagan, forseti
Bandaríkjanna og Margaret
Thatcher, forsætisráðherra í
Bretlandi, væru pólitískir tví-
burar. Að vísu sagði sá sem
þessu hélt fram, eru þau ekki
eineggja tvíburar í pólitiskum
skilningi, en pólitískir tvíburar
engu að síður. Hvort utanríkis-
pólitík Thatcher-stjórnarinnar
og Reagans svipar saman, læt ég
liggja á milli hluta. En hitt
grunar mig, að í ljós komi á
næstunni, að margt verði ólíkt í
efnahagsráðstöfunum bresku og
bandarísku ríkisstjórnanna.
Þess sér raunar merki þegar, að
Ronald Reagan ætlar að feta allt
aðra leið í efnahagsmálum en
Thatcher. Ljóslega kemur það
fram í fjárlögum þeim, sem
hann lagði fram fyrir banda-
ríska þingið nú á dögunum.
Hafa ber í huga, að stórhættu-
legt er að leggja einhliða mat á
árangur efnahagsráðstafana í
ljósi reynslunnar í einhverju
öðru landi. Þetta vita Islend-
ingar best. Það hefur verið furðu
algengt að bera saman tilteknar
efnahagsmálahugmyndir á ís-
landi við efnahagsástandið í
Bretlandi eða ísrael, þó allir viti,
að aðstæður eru gjörólíkar í
þessum þremur löndum.
Tveir hornsteinar
Það er varla ósanngjörn lýsing
á efnahagsstefnu Margrétar
Thatchers, að halda því fram, að
hornsteinar hennar hafi verið
tveir, hinn fyrri, nauðsyn þess að
lækka verðbólguna með því að
stjórna peningamagni í umferð.
Hinn seinni, að auka ráðstöfun-
arfé þegnanna með skattalækk-
unum, sem síðar leiddu til örari
hagvaxtar.
Um seinna atriðið er nóg að
hafa fá orð. Hún lofaði lægri
sköttum. Hún lofaði að lækka
ríkisútgjöldin. En framkvæmdin
hefur orðið önnur. Skattar voru
lækkaðir dálítið fyrst. En síðar
hafa þeir hækkað. Fyrirtækja-
skatta átti sérstaklega að lækka.
En hvað hefur gerst? Spyrja má
hvaða atvinnurekanda sem er,
en svarið verður hið sama.
Skattarnir hafa ekki lækkað, að
minnsta kosti ekki sem neinu
nemur. Reyndar hefur hlutur
rikisins í þjóðarframleiðslunni
vaxið eftir að Thatcher tók við.
Skilgreiningar
Þá er komið að peningamála-
stjórninni. Thateher-stjórnin
aðhylltist þá kenningu, að verð-
bólga stafi af óhóflegri aukningu
peningamagnsins í þjóðfélaginu.
Peningamagni í umferð má
stjórna á beinan hátt með inn-
lánsbindingu Seðlabanka. Einn-
ig er unnt að stjórna því með
vaxtabreytingum. Þá leið valdi
ríkisstjórn frú Thatchers.
Þá er þess líka að geta, að
skilgreining hugtaksins „pen-
ingamagns í umferð", er ærið
vandasöm. I meginatriðum má
segja, að þegar menn nefna
þetta hugtak, eigi þeir við eitt af
þremur mismunandi hugtökum:
I fyrsta lagi er það þrengsta
skilgreiningin, sem tekur ein-
ungis til hins eiginlega og al-
menna peningamagns. Þetta er
vanalega einkennt með Ml. Þá er
það skilgreining númer tvö, pen-
ingamagn og almennt sparifé,
eða M2. Og loks peningamagn og
sparifé, sem kallað er M3.
Hæpið hugtak
Thatcher-stjórnin afréð að
nota síðustu skilgreininguna til
að fylgjast með vexti peninga-
magnsins. Til að koma í veg fyrir
of öran vöxt þess, hafa vextir
verið háir, sem síðar hefur haft
þau áhrif, að sterlingspundið
hefur verið ofskráð og mikill
samdráttur skapast hjá útflytj-
endum, eins og allir vita.
Kunnir fræðimenn hafa mælt
gegn því að vextir séu notaðir til
að stjórna peningamagninu. í
þeirra höpi er Milton Friedman,
Nóbelsverðlaunahafi í hagfræði.
Eins og mörgum mun kunn-
ugt, réði frú Thatcher prófessor
Alan Walters til sín og gerði
hann að einkaráðgjafa sínum í
efnahagsmálum. Walters tók
undir með Friedman og hefur nú
lagt til, að peningamagni yrði
fremur stjórnað með innláns-
bindingu en vaxtabreytingum.
Walters hefur ennfremur lagt
til, að viðmiðuninni M3 verði
hætt. Segir hann, að hún gefi
falska mynd af vexti peninga-
magnsins og geri atvinnuvegun-
um óþarflega erfitt fyrir. Walt-
ers vill að fremur sé miðað við
M1 en M3, þegar litið sé á
aukningu peningamagns í um-
ferð.
Allsendis
ólíkt
Ljóst er' af öllu, að Ronald
Reagan hyggst ekki fara að
fordæmi Thatchers og stjórna
peningamagninu með vaxta-
breytingum. Hann mun fremur
reyna að stjórna því beint með
innlánsbindingum í gegnum
Seðlabanka Bandaríkjanna. Nú
um hríð hefur viðmiðunin Mlb
líka verið notuð um peninga-
magnið í Bandaríkjunum og er
það tilbrigði við þá skilgreiningu
sem flestir hafa kallað Ml.
í skattamálum ætlar Reagan
að fara öðruvísi að en Thatcher.
Frumvarp það sem hann hefur
lagt fyrir bandaríska þingið,
tekur af öll tvímæli um það.
Hann boðar mikla skattalækk-
un.
Þeir hagfræðingar, sem
kenndir eru við framboðshliðina,
eru líka valdamiklir í ráðgjafa-
liði hans. Aðalatriði í efnahags-
málakenningu þeirra er það að
lækka skatta til að auka hag-
vöxtinn.
Kenning framboðshliðar —
hagfræði hefur aldrei náð eyrum
Thatcher sem neinu nemur. Og
kunnugir segja, að andrúmsloft-
ið í Washington sé ólíkt því sem
það var í Lundúnum vorið 1979,
þegar Thatcher var að móta sína
efnahagsstefnu.
Ein ástæða þessa er líklega sú,
að í kringum Reagan forseta eru
fjölmargir ráðgjafar sem ákafir
vilja koma hugmyndum sínum í
framkvæmd. Slíka menn hefur
varla verið að finna í herbúðum
Thatchers. Sjálf hefur frúin ver-
ið í minnihluta í þingflokki
sínum og ríkisstjórn og því þurft
á brattann að sækja, með efna-
hagsmálahugmyndir sínar.
ELÐFAXir 2
HESTHfWETTW__—
Eiðfaxi
kominn út
EIÐFAXI, annað töluhlað
þessa árs. er nýlega komið út,
og flytur það fjölbreyttar
fréttir og greinar um hesta
og hestamennsku að vanda.
Meðal efnis má nefna viðtal
við Pétur Sigurðsson á Hjalta-
stöðum í Blönduhlíð, grein
eftir Sigurð Sigurðarson dýra-
lækni um fiúor og færleika.
Rætt er um möguleika á að
halda landsmót hestamanna í
Reykjavík, grein um múkk
skrifar Jón Guðbrandsson
dýralæknir, þátturinn Vakri
Skjóni er á sínum stað og
margt fleira.
Ábyrgðarmaður tímaritsins
Eiðfaxa er Sigurður Sig-
mundsson, en í ritnefnd eiga
sæti auk hans þeir Árni Þórð-
arson, Bjarni Eiríkur Sigurðs-
son, Björn Sigurðsson, Pétur
Behrens, Sigurður Haraldsson
og Sigurður Sæmundsson.
Eiðfaxi kom fýrst út árið
1978, og kemur nú út tólf
sinnum á ári.
honda hefur aflað sér alþjóðaviðurkenningar fyrir
frábæra hönnun, tæknilega yfirburði og sérstaka
sparneytni í akstri.
HOnipA er 5 gíra eða sjálfskipt með „overdrive“ og aflstýri.
honda framhjóladrif, sjálfstæð fjöðrun á öllum hjólum og
tannstangarstýri er trygging fyrir öruggum akstri.
Verð 26.2. frá 85.000,- til 93.000,-
HONDA bifreiðir eru hannaðar með eftirfarandi
í huga:
Fagurt útlit.
Vandaðan frágang.
Trausta byggingu.
Sparneytna vél.
Þessir eiginleikar eru hróður honda og einmitt
það sem eykur traust eigandans.
Kynnist sjálf hvað honda býður.
HONDA A ISLANDI. SUÐURLANDSBRAUT 20, REYKJAVIK, SIMI 38772