Morgunblaðið - 12.03.1981, Side 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. MARZ 1981
Egill Jónsson:
Landbúnaður einn af hom-
steinum þjóðarbúskapar
Bændur fái eigin fjármuni í
hendur, sagði Eyjólfur Konráð
Landbúnaður er bakhjarl mjólkurvöruiðnaðar, kjötiðnaðar, ullar- og
skinnaiðnaðar, en tveir siðustu þættirnir eru mikilvægir i útflutnings-
iðnaði okkar. Verzlunar- og iðnaðarþjónusta við nærliggjandi sveitir
er mikiivægur atvinnugjafi i flestum þéttbýliskjörnum okkar. Stór
byggðarlög eins og Akureyri, Húsavík. Sauðárkrókur — svo dæmi séu
tekin — byggja helft atvinnutækifæra sinna i tengslum við blómleg
landbúnaðarhéruð. Önnur, eins og Seifoss, Egilsstaðir, Blönduós, Vík
i Mýrdal o.m.fl. meginhluta sinna atvinnutækifæra.
Egill Jónsson, alþingismaður,
mælti í fyrri viku fyrir tillögu
sjálfstæðismanna um stefnumótun í
landbúnaði í Sameinuðu þingi. Er
framsagan birt að meginefni í Mbl.
sl. þriðjudag (bls. 36). Miklar um-
ræður fóru fram um tillöguna og
fékk hún almennt góðar undirtektir.
Verða þessar umræður raktar lítil-
lega hér á eftir en þó hvergi nærri
tæmandi.
„Vel að verki staðið“
Pálmi Jónsson. landbúnaðarráð-
herra, sagði vel að verki staðið um
marga hluti í þessari tillögu. Væri
hún um flest hliðstæð tillögum sem
sjálfstæðismenn hefðu áður flutt og
hefði hann verið fyrsti flutnings-
maður að svipaðri tillögu fyrir 2
árum. Gildi það ekki sízt um þau
meginmarkmið sem tillagan stefndi
að.
Ráðherra gat þess hinsvegar að
núverandi ríkisstjórn hefði sett
nefnd á laggir fyrir um það bil ári
síðan, sem setja hefði átt saman
tillögu um stefnumörkun í landbún-
aði, sem allir aðilar stjórnarsam-
starfsins gætu sætzt á. Ég vona að
ég geti mælt fyrir slíkri tillögu áður
en þessu þingi lýkur. Ráðherra lagði
áherzlu á að aðlaga búvörufram-
leiðslu að markaðsaðstæðum og
færa samtökum bænda víðtækari
heimildir til að stjórna sjálf fram-
leiðslunni í samræmi við þarfir
markaðarins. Ohjákvæmilegt væri
þó að flytja hluta af búvörufram-
leiðslu á erlendan markað, einkum
sauðfjárafurðir. Mjólkurvörufram-
leiðsla hafi dregizt hæfilega saman
þann veg að hún helzt í hendur við
innanlandsneyzlu. Varasamt sé að
ganga lengra, ef ekki eigi að stefna í
mjólkurskort.
Búseta í
sveitum styrkt
Helgi Seljan (Ahl) taldi nauðsyn-
legt að styrkja búsetu í sveitum,
ekki aðeins með aukabúgreinum,
heldur ýmsum smáiðnaði, sem
tengst geti landbúnaði og þjónustu
við hann. Nefnd sú, sem ríkisstjórn-
in hafi skipað til að gera tillögu um
stefnumörkun í landbúnaði, hafi
haft vanda á höndum og þurft að
„samræma sjónarmið“, sem á lofti
hafi verið varðandi þennan atvinnu-
veg. Helgi sagði að flest atriði
þeirrar tillögu, sem hér væru? rædd,
mætti taka undir af þeim sem á
annað borð vilji heilbrigðan og
öflugan landbúnað á íslandi, það er
gera hvorttveggja í senn, að mæta
þörfum bændastéttar, tekjulegum
og félagslegum, og sinna þörfum
neytenda á hagkvæman hátt. Helgi
tók undir það að mjólkurframleiðsl-
an ætti að miðast við innanlands-
þarfir en öðru máli gegndi um
sauðfjárbúskapinn. Hið dýrmæta
iðnaðarhráefni, einkum til ullar—
og skinnaiðnaðar, réttlætti nokkra
umframframleiðslu í kindakjöti.
Þessi tillaga
gerir það ekki
Stefán Valgeirsson (F) sagði að
ef tryggja ætti viðhald byggðanna í
landinu þyrfti að móta atvinnu-
málastefnu í þá veru. Þessi tillaga
gerði það ekki. Það þyrfti að breyta
henni nokkuð mikið til þess að hægt
verði að ná samstöðu um hana.
Stefán ítrekaði að aðilar ríkis-
stjórnarinnar væru nú að vinna að
stefnumótun í landbúnaði, sem
væntanlega yrði kynnt síðar á þessu
þingi. Ég er hinsvegar sammála
fyrsta flutningsmanni um að kjarn-
fóðurgjald ætti að fara til þess að
borga niður verð á tilbúnum áburði.
Stefán sagði að kvótafyrirkomulag-
ið „verði að fá að sýna sig“, þó ýmsir
örðugleikar séu á framkvæmdinni,
skárri kostur sé að minnka fram-
leiðslu en fá ekkert fyrir hana.
Fagna opin-
skárri umræðu
Davíð Aðalsteinsson (F) kvaðst
fagna opinskárri umræðu um land-
búnaðarmál. Kvótakerfið hafi fyrst
valdið sér efasemdum, ótta um að
yngra fólk myndi flýja sveitirnar.
Reynslan hafi sýnt að þessi ótti hafi
ekki reynst réttur. Davíð sagðist
ekki vilja ræða tillögu sjálfstæð-
ismanna efnislega nú, en í henni
gætti þó nokkurs tvískinnungs. Þeir
teldu sig á móti stjórnun fram-
leiðslu um framleiðsluskömmtun og
kvótafyrirkomulag, en telji sig þó
geta fallizt á að slíkar heimildir séu
í lögum, með vissum fyrirvörum.
Tvíburasysturnar:
ofstjórn og óstjórn
Eyjólfur Konráð Jónsson (S)
sagði reynsluna hvarvetna þá að
ofstjórn leiddi til óstjórnar. Fram-
leiðslustjórnun eigi að vera sem
mest í höndum bændanna sjálfra.
Þá þurfi bændur að fá eigin fjár-
muni í hendur en þeim sé ekki
haldið fyrir þeim í 50% verðbólgu.
Hann gat um bréf Stéttasambands
bænda frá 6. marz 1979, varðandi
þetta réttlætismál. Öðruvísi væri nú
umhorfs í íslenzkum landbúnaði ef
bændur hefðu fengið fjármuni sína
á réttum gjalddögum og getað nýtt
Umræða á
Alþingi um
stefnumörkun
í landbúnaði
þá í stað þess að þeir hafi étizt upp í
verðbólgunni í höndum annarra,
sem enga heimild hafi til að fara
með þetta fé. Þegar afurðalánavext-
ir séu 28% en aðrir vextir 50% sé
þægilegt fyrir þessa aðila að hafa
þetta fé undir höndum en heimta
svo hæstu vexti af bændum, ef þeir
eru taldir skulda. Þe'gar um sé að
ræða miklar fjárfúlgur, sem engir
vextir eru af, þar sem eru uppbót-
arféð og niðurgreiðslur, þá er líka
„þægilegt að geta haft það undir
höndum svolítinn tíma“, hvað þá
þegar það er kannski mánuðum
saman eða misserum.
Eyjólfur Konráð vitnaði til ský-
lausrar viljayfirlýsingar Alþingis í
þingsályktun frá 22. maí 1979, þar
sem Alþingi „felur ríkisstjórninni
að hlutast til um, að settar verði
reglur um rekstrar— og afurðalán
landbúnaðarins sem tryggi, að
bændur fái í hendur þá fjármuni
sem þeim eru ætlaðir um leið og
lánin eru veitt“. Er ég spurði um
þetta í nóvembermánuði sl. kom
fram í svari viðskiptaráðherra að
þetta væri enn ekki komið i kring en
hann lofaði því að ofan í málið yrði
farið. Síðan er komið á fjórða
mánuð og ég leyfi mér að vænta
þess að þó ráðherrar séu ekki
viðlátnir nú, frekar en fyrri daginn,
sjái þeir sóma sinn í að svara
þessari spurningu, hvenær vilji Al-
þingis um þetta efni verður fram-
kvæmdur, að minnsta kosti þeir
ráðherrar, sem telja sig eiga skyldur
við bændastéttina. Ella verð ég að
taka þetta mál upp utan dagskrár.
Þakkað fyrir
undirtektir
Egill Jónsson (S) þakkaði góðar
undirtektir, einnig nöldur Stefáns
Valgeirssonar, sem út af fyrir sig
teldist líka jákvætt fyrir tillöguna.
Það er rangt hjá Stefáni, sagði
Egill, að 70% búvöruframleiðslu
komi frá búum innan við 300
ærgildisafurðir. Um 73% fram-
leiðslunnar koma af fyrstu 300
ærgildisafurðunum — sem er allt
annað mál. Egill sagði að landbún-
aðarráðherra hefði ekki aðeins verið
fyrsti flutningsmaður að líkri til-
lögu fyrir 2 árum, heldur jafnframt
fyrir 1 ári. Hann tók hinsvegar þá
tillögu aftur, án þess að ráðfæra sig
við samflutningsmenn. Höfuðatriðið
er að þessi tillaga er stefnumótun
sjálfstæðismanna í landbúnaði,
enda í meginefnum landsfundar-
samþykkt, en landsfundur með með
æðsta flokkslegt vald í stefnumörk-
un. Að baki þessum tillöguflutningi
liggur mikil vinna, nákvæmnisút-
tekt á vandamálum landbúnaðarins,
og röksemdir sóttar til Þjóðhags-
stofnunar og Hagstofu, þannig að
forsendur þær, sem að I . hggja,
og koma fram í fylgis nm með
tillögunni, verða ekki véíengdar. Þá
væri rangt hjá Stefáni Valgeirssyni
að framleiðslusjónarmið og byggða-
sjónarmið væru ekki nægilega
skilgreind í tillögunni, þvert á móti
væri það ekki betur gert í öðrum
tillögum, sem fram hefðu verið
lagðar á Alþingi.
Egill sagði niðurgreiðslur EBE í
desembermánuði sl. á kjarnfóðri
hafa verið nokkuð hliðstæðar kjarn-
fóðurskattinum, en nú væru aðstæð-
ur breyttar, niðurgreiðslurnar að-
eins þriðjungur skattsins og horfur
á að hyrfu með öllu. Við erum ekki
að ræða um kjarnfóðurgjald sem
stjórnunaraðgerð, heldur til að
tryggja íslenzkan landbúnað fyrir
innrás erlends vinnuafls með því að
þessi vara sé greidd niður af EBE.
Ég talaði um kjarnfóðurgjald á
toppinn af kjarnfóðurnotkuninni í
landinu og skapa þannig aðhald á
notkuninni. Sjónarmið mitt og land-
búnaðarráðherra fara því ekki alveg
saman.
Egill sagði ullar— og skinnaiðnað
aðalvaxtarbroddinn í íslenzkum út-
flutningsiðnaði. Um 1100 manns
starfaði einvörðungu í ullarvöru-
framleiðslunni í um 40 fyrirtækjum
og hefði útflutningur 1980 numið 9
milljörðum gamalkróna. Um 80%
kostnaðar í þessum fyrirtækjum er
launakostnaður. Milli áranna
1978—79 hækkaði hann um 40% en
meðalgengi Bandarikjadals um
24%. Verðþróun innanlands um-
fram verðþróun á sölumörkuðum
erlendis setur því víða strik í
reikninginn. Dæmið um ullar— og
skinnaiðnaðinn er ein hlið á búvöru-
framleiðslunni, sem snýr að þéttbýl-
inu, annað er hverskonar iðnaðar—
og verzlunarþjónusta við sveitirnar,
sem eru veigamiklir þættir í
atvinnutækifærum flestra þéttbýl-
isstaða í landinu. Landbúnaður
verður því ekki aðskilinn frá öðrum
þáttum þjóðarbúskaparins, heldur
fléttast þeir saman í hagsmuna-
haldreipi, sem þjóðarheildin heldur
í.
Vandkvæði í
framkvæmd
Pálmi Jónsson, landhúnaðarráð-
herra, sagði starfsmenn Stéttar-
sambands og Framleiðsluráðs
önnum kafna við útfærslu á þeim
reglum, sem bændasamtökin hefðu
samþykkt, en ekki hefðu komið fram
óskir frá bændum yfir höfuð í þá
veru sem Eyjólfur Konráð hefði
talað í. Það eru mjög mikil vand-
kvæði á framkvæmd þess máls,
sagði ráðherra. Þá sagði ráðherra að
hann hefði skipað nefnd, sem vann
að athugun á afurðalánakerfinu, að
taka til sérstakrar athugunar sam-
þykkt Alþingis um að koma rekstr-
ar— og afurðalánum beint til
bænda. Nefndin skilaði áliti í des-
embermánuði. Niðurstöðurnar
„voru neikvæðar á þá lund að ekki
hefðu fundizt leiðir til þess að
framkvæmda þetta á þann máta
sem ályktun Alþingis gerði ráð
fyrir“.
Tekin upp skynsam-
ari stefna
Magnús H. Magnússon (A) sagði
þakkarvert að tekin hefði verið upp
„á ýmsan hátt skynsamari stefna"
við framleiðslustjórnun í landbún-
aði. Magnús sagði að mismunur á
kjörum bænda innbyrðis óhóflega
mikinn og miklu meiri en gengur og
gerist annarsstaðar í þjóðfélaginu.
Magnús sagði margt skynsamlegt í
framkominni tillögu til stefnumörk-
unar á þessum vettvangi.
Alþýðuflokkurinn
og landbúnaðurinn
Eyjólfur Konráð Jónsson (S)
sagði það tala sínu máli ef Alþýðu-
flokkurinn væri allt í einu orðinn
sáttur við stefnu ríkisstjórnarinnar
í landbúnaðarmálum, eins og fram
hefði komið hjá síðasta ræðumanni.
Ekki bæri heldur á öðru en Dag-
blaðið væri ánægt með landbúnað-
arstefnu stjórnvalda, en þessir tveir
aðilar, Alþýðuflokkurinn og Dag-
blaðið hafa gengið harðast fram í
því að níða skóinn niður af bændum.
Þá las EKJ upp ályktun Búnaðar-
þings 1979 þar sem fram komi
ótvíræður stuðningur við þær hug-
myndir sínar að greiða hluta niður-
greiðsla og útflutningsbóta beint til
bænda. Hann vitnaði og til útreikn-
inga Árna Jónassonar í bréfi frá í
april 1979, sem séu og veikamikið
framlag til þessa máls og hvern veg
skuli að málum staðið. Fram-
kvæmdin þurfi ekki að vera sú sem
úrtölumenn segðu, slíkar raddir
væru þeirra er horfðu um öxl en
ekki fram á veginn.
Þvingun?
Stefán Valgeirsson (F) kvaðst
ekki nenna að tala meir um „beinar
greiðslur til bænda" en sagðist vona
að menn gætu verið sammála um
það að slíku kerfi ætti ekki að
„þvinga upp á bændastéttina".
Aðeins eitt
ágreiningsefni
Egill Jónsson (S) sagði að aðeins
eitt ágreiningsefni hefði komið í ljós
milli flutningsmanna þessarar til-
lögu að stefnumörkun í landbúnaði
og landbúnaðarráðherra, varðandi
kjarnfóðurgjaldið. í tillögu okkar
segir: „Heimilt verði að leggja gjald
á allt innflutt kjarnfóður, er að
upphæð verði svipað og nemur
útflutningsbótum á kjarnfóðri frá
viðskiptalöndum okkar". Þessi
stefna er skýr og ætti ekki að
vefjast fyrir mönnum. Þetta ákvæði
snýr ekki að framleíðslustjórnun í
okkar huga, heldur vörn gegn því að
fá „niðurgreitt vinnuafl inn í land-
búnaðinn". Aftur á móti er há-
marksgjaldið sá þátturinn sem við
bendum á til að skapa aðhald í
framlciðslunni.
Egill benti á að gjaldið kæmi og
mjög misjafnlega niður, eftir bú-
greinum. Þá skipti og máli hvern
veg gjaldinu sé varið, að því sé varið
til að skapa aukna framleiðni í
landbúnaðinum.
Fleiri tóku til máls en að framan
kemur en hér verður látið staðar
numið í frásögn af umræðu um
stefnumörkun í íslenzkum landbún-
aði.