Morgunblaðið - 12.03.1981, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. MARZ 1981
Siggeir Ólafsson:
F asteignamatið
og forstjórinn
Guttormur Sigurbjörnsson for-
stjóri, ég þakka þér fyrir allt
gamalt og gott og grein þína er
birtist í Morgunblaðinu 3. marz.
Að vísu hefði ég kosið meiri
upplýsingar en komu þar fram. En
því miður finnst mér að þú
misskiljir grein mína, sem birtist í
Morgunblaðinu 7. feb. sl. Ég er
ekki að gagnrýna þín störf eða
þinna starfsmanna. Ég hef enga
ástaeðu til að ætla, að þú og þínir
menn vinni ekki eftir beztu sam-
vizku og iaganna bókstaf. Það
eina, sem ég ásaka ykkur fyrir er,
að þið skuluð ekki hafa bent
löggjafanum á þá ágalia, sem
virðast vera í lögum þessum og ég
benti á i grein minni. En þar sem
þú og þínir menn virðast ekki hafa
komið auga á þessa galla er það
mál úr sögunni hvað ykkur snert-
ir.
Guttormur minn: þú talar um í
grein þinni, að ég fari út á
ótryggan ís með því að gagnrýna
lög og reglur þær sem fasteigna-
matið er unnið eftir nú, þar sem
ég hafi nokkra reynslu af mats-
störfum. Rétt er það, að ég hef
nokkra reynslu af matsstörfum,
og af þeim ástæðum fannst mér ég
verða að láta skoðanir mínar í ljós
um þessi mál.
Svo er nú þetta með ótrygga
ísinn. Mér finnst nú undirstaðan í
grein þinni þar sem þú tekur að
þér að verja starfsreglur fast-
eignamatsins ekki mjög traust-
vekjandi.
í upphafi greinar þinnar talar
þú um fullyrðingar mínar í grein
minni og lætur í það skína, að það
sé fyrir neðan virðingu Fasteigna-
mats ríkisins að svara svo litlum
karli sem mér.
Þetta eru allþekkt svör, þegar
menn eru rökþrota.
Ég hefði nú haldið, að Fast-
eignamatið væri ekki heilög kýr
hafin yfir almenna gagnrýni. Hins
vegar finnst mér kýr þessi all
þurftarfrek á fé landsmanna, mið-
að við þann arð, sem hún skilar
þjóðarbúinu.
I fyrri grein minni greindi ég
frá því, að á fjárlögum er áætluð
fjárveiting til Fasteignamatsins
kr. 4.188.040 nýkr. og efast ég um,
að það dugi miðað við það starfs-
lið, sem þú telur upp í grein þinni,
auk stóru tölvunnar og milljóna
blaðanna.
En sagan er ekki öll sögð með
þessu. í hverju bæjar- og sýslufé-
lagi eru unnin mikil störf til
undirbúnings matinu. Mér er
kunnugt um, að í einu litlu
bæjarfélagi var einn maður heilt
ár að störfum við undirbúning
matsins, og síðar varð bæjarfélag-
ið að kaupa fasteignaskrána fyrir
margfaldan prentunarkostnað. Nú
svo þurfti að leiðrétta ýmsar
skekkjur í þessari dýru bók áður
en hægt var að nota undirstöður
hennar til álagningar. Þessar
skekkjur eru sjálfsagt að kenna
tölvunni, sem þú talar um. Allt
þetta kostar svo fjármuni, sem
hinn almenni borgari verður að
greiða.
Guttormur: í grein þinni segir
þú, að ég haldi því fram, að aðrar
stofnanir geti tekið að sér störf
ykkar án aukins kostnaðar.
Mér þykir leiðinlegt, að þú
skulir rangfæra svona mín skrif. í
grein minni stendur, þegar ég hef
rakið hvar undirstöðugagna undir
fasteignamatið væri hægt að afla:
„Beztu lausnina á þessum mál-
um tel ég vera þá að stofna deild
innan Þjóðhagsstofnunar eða
Hagstofu, þar sem öll þessi gögn
yrðu sameinuð og sæi sú deild um
útgáfu fasteignaskrár."
Ekki veit ég hvernig þú hefur
fengið það í höfuðið, að þessi deild
myndi ekkert kosta. Hins vegar
hef ég ekki skipt um þá skoðun, að
sú leið, sem ég benti á í grein
minni er ódýrari og heppilegri en
sú, sem fasteignamatið starfar
eftir nú.
Ég hefði kosið að fá álit þitt á
því hvaða tilgangi það þjónar að
eyða störfum matsmanna í það að
meta hús á byggingarstigi, sem
geta orðið 3 til 6 möt eða fleiri. Og
hvaða tilgangi þjónar allt milljóna
blaðasafnið ykkar, sem þú talar
um. Ég er hræddur um, að margt
af því sé sjaldan hreyft og sé
heldur léleg fjárfesting fyrir þjóð-
arbúið.
í grein minni um Fasteignamat
ríkisins er birtist í Morgunblaðinu
7. feb. sl. deildi ég meðal annars á
það misræmi, sem er á mati
fasteigna víðsvegar á landinu. Því
til sönnunar vísaði ég á greinar-
gerð forstjóra fasteignamatsins
sem birt var í Morgunblaðinu 29.
jan. sl. Þar er meðal annars birt
dæmi um fasteignamat á nokkrum
stöðum á landinu. Þar sem ég hefi
verið mikið spurður um þetta
misræmi á fasteignamatinu virð-
ist mér, að lesendum blaðsins hafi
láðst að kynna sér greinargerð
forstjórans. Leyfi ég mér að birta
þennan kafla úr greinargerðinni:
-I)æmi um fasteignamat
víðs vegar um land
Sem dæmi um fasteignamat
íbúðarhúsa í Reykjavík, þá er
226 fm. einlyft nýlegt einbýlis-
hús í Fossvogi metið á 87
milljónir gkr. Tveggja her-
bergja íbúð í þriggja hæða
blokk í Breiðholti er metin á
23,1 milljón gkr., og þriggja
herbergja 81 fm. íbúð í sama
húsi er metin á 28,4 milljónir
gkr. Allar matstölur, sem Fast-
eignamatið sendir út í ár, eru
gefnar upp í gömlum krónum.
Þetta er vegna þess að Fast-
eignaskráin sem matið kemur
úr, tók gildi 1. desember síð-
astliðinn.
Hér fara á eftir dæmi um
mat fasteigna víðs vegar um
landið
Nýlegt hús
Einlyft einbýlishús í Foss-
vogi, 385 þús. gkr. á 226 fm.
Þriggja hæða blokk í Breið-
holti: 65 fm. íbúð, 2 herbergi, 81
fm. 355 þús.
Kópavogur
Steinsteypt raðhús á tveim
hæðum, 8163 og 288 fm„ 256
þús.
Ilafnarfjörður
Forstevpt einbýfishús á einni
hæð, 6183 og 180 fm 311 þúg
Keflavík
Steinsteypt einbýlishús á
tveim hæðum, 684m3 og 252
fm„ 174 þús.
Akranes
Steinsteypt einbýlishús á
einni hæð, 451m3 og 134 fm
236 þús.
Stykkishólmur
Steinsteypt einbýlishús á
tveim hæðum, 504m3 og 181
fm„ 162 þús.
Isafjörður
Einlyft steinsteypt einbýlis-
hús, 141 fm„ 249 þús.
Siglufjörður
Steinsteypt einbýlishús,
808m3 og 253 fm„ 124 þús.
Akureyri
Tvílyft steinsteypt einbýlis-
hús, 251 fm„ 243 þús.
Egilsstaðir
Hlaðið einbýlishús, 386m og
110 fm„ 154 þús.
Vestmannaeyjar
Einlyft steinsteypt ein-
býlishús, 150 fm„ 175 þús.
Selfoss
Einbýlishús úr timbri,
390m3 og i26 fm„ 235
þús.“
Nú geta lesendur athugað töl-
urnar í rólegheitum. Hér er ekki
um hlutdrægni af minni hálfu að
ræða. Þetta er nákvæmlega það,
sem skrifstofa fasteignamatsins
velur og verður að ætla að um
hliðstæð hús sé að ræða. En
sjálfsagt væri hægt að finna
ennþá meira ósamræmi, en hér er
það þó all nokkuð, þar sem
einbýlishús í Fossvogi er metið á
kr. 385 þúsund fm„ einbýlishús í
Keflavík 174 þúsund fm„ og ein-
býlishús á Akranesi 236 þúsund
fm. Svo geta lesendur sjálfir borið
saman tölurnar.
Hvað veldur svo þessu mis-
ræmi? Einhver myndi sjálfsagt
segja: „hús í Reykjavík eru vand-
aðri en úti á landi." Því mótmæli
ég algjörlega, þar sem ég hef
skoðað mörg hús úti á landi og tel
uppbyggingu og frágang þeirra
fyllilega sambærilegan við hús í
Reykjavík.
Þessu misræmi veldur röng
uppbygRÍng fasteignamatsins eins
og ég hef áður bent á. í Reykjavík
og nágrenni er stefnan að láta
fasteignasala ráða matsgrundvell-
inum, en úti á landi virðist ekki
vera neinn grundvöllur til að
bygKJa á enda virðist mér matið
vera botnlaus vitleysa.
Hvað er þá nýtilegt við þetta
fasteignamat?
Eins og menn sjá á þessu dæmi
um fasteignamat víðsvegar á
landinu gefur það alls ekki rétta
hugmynd um verðmæti fasteigna
eins og það ætti þó að gera. Sem
skattfótur er það svo rangt, að ég
efast um, að það sé hægt að finna
verri undirstöðu til skattlagn-
ingar.
Hvers vegna á að leggja hærri
fasteignaskatta á Reykvíkinga en
aðra landsmenn?
í mörgum húsum og íbúðum í
Reykjavík býr eldra fólk, sem
hefur ekki aðrar tekjur en ellilíf-
eyri. Þetta fólk hefur í mörgum
tilfellum búið mest alla ævina í
þessum húsum og heldur tryggð
við þau og staðinn. Það fær sig
ekki til að flytja úr þeim, þótt
húsrýmið sé ef til vill orðið of
stórt, en fasteignaskatt verður það
að greiða og þann hæsta á land-
inu.
Þá skulum við athuga tekjurn-
ar. Samkvæmt seinustu könnun
Hagstofu íslands voru meðaltekj-
ur lægstar í Reykjavík kr.
5.493.000.- allt landið kr.
5.507.000.- og kauþstaðir á landinu
kr. 7.770.000.-.
Nú þá höfum við það, ekki er
ástæða til að skattleggja Reykvík-
inga hærra en aðra landsmenn
vegna teknanna, þar sem þeir eru
tekjulægstir að meðaltali. Fyrir-
svarsmenn fasteignamatsins geta
svarað því til, að þeir ráði ekki
skattprósentunni, en hún er bund-
in í lögum og hefur verið það síðan
1972.
Fasteignamat í stað
brunabótamats
Guttormur: þú getur þess í
grein þinni, að fasteignamatið
gæti með litlum kostnaði annast
mat til brunabóta. í Reykjavík
gæti það ef til vill komið til
greina, þótt ég efist um, að það
yrði ódýrara eða hagkvæmara
fyrir tryggjendur.
Úti á landi tel ég hins vegar, að
ekki gæti komið til greina að
Fasteignamat ríkisins gæti veitt
þá þjónustu, sem þarf oft að inna
af hendi þar með litlum fyrirvara,
svo sem vegna lántöku, skipta á
eignum o.fl.
Ef hins vegar þyrfti að sækja
slíka þjónustu til Fasteignamats
ríkisins í Reykjavík getur hver
maður séð hversu kostnaðarsöm
og þung í vöfum slík þjónusta yrði.
Þessi störf leysa nú af hendi
lögskipaðir matsmenn á hverjum
stað fyrir tiltöiulega mjög lágt
gjald. Sjálfur hef ég oft þurft að
inna af hendi slík störf samdæg-
urs og beiðnin hefur borizt til mín,
vegna þess, að menn hafa ekki
áttað sig á því, að þeir þyrftu á
þessum gögnum að halda fyrr en á
síðustu stundu.
Öll tryggingafélög vilja veita
viðskiptamönnum sínum góða
þjónustu, eins og þeim ber. Ég
efast um að nokkurt tryggingarfé-
lag kæri sig um að afhenda
einhverju skrifstofubákni fram-
kvæmd brunabótamats. Sam-
kvæmt lögum inna nú þessi störf
af hendi fógetaskipaðir matsmenn
og ber þeim að inna þessi störf
eftir bestu vitund.
Þú talar um hættu á misræmi
hjá tryggingafélögum. Við skulum
nú ekki hafa hátt um það. Það
finnst nú annarsstaðar meira.
Hjá tryggingafélögum er til-
tölulega lítil hætta á misræmi,
þótt á verðbólgutímum sé. Árlega
eru matsskalar endurskoðaðir og
sendir öllum matsmönnum og er
þar einnig að finna leiðbeiningar
um afföll vegna aldurs húsa. Áuk
þess lætur Brunabótafélag íslands
framkvæma endurskoðun á
brunatryggingum fasteigna
þeirra, sem tryggðar eru hjá því á
nokkurra ára fresti. Sú endur-
skoðun er framkvæmd á kostnað
félagsins, en ekki tryggjenda eins
og þú lætur í skína í grein þinni.
Én út fyrir vitleysuna tekur nú
hjá þér, Guttormur minn, þegar
þú heldur því fram, að hægt sé að
nota plögg ykkar í fasteignamat-
inu við uppgjör tjóna. Það fæ ég
ekki séð og er ég þó búinn að gera
upp tjón svo hundruðum skiptir.
Nú en ef til vill er þetta hægt í
tölvunum ykkar. Ég er nú ekki svo
fróður að vita það.
En möt á tjónum greiða trygg-
ingafélögin en ekki tjónþoli. Þú
virðist ekki hafa vitað það.
Brunabótamat sem
grundvöllur undir
fasteignamat
í blaðinu ísfirðingi, ísafirði,
birtist grein 28. apríl 1979, skrifuð
af Magnúsi Reyni Guðmundssyni
bæjarritara. Með leyfi höfundar
birti ég hér útdrátt úr greininni,
þar sem hann fjallar um fast-
eignamatið:
Fasteignamat ríkisins —
óþörf stofnun
„Fasteignagjöldin miðast við
fasteignamatið, en fasteigna-
matið er framkvæmt í Reykja-
vík af stofnun sem nefnist
Fasteignamat ríkisins. Þessi
stofnun er orðin að miklu bákni
og er dæmigerð um Parkinson-
lögmálið.
Ég tel, að leggja eigi þessa
stofnun niður, nægilegt hefði
verið að notast við þær upplýs-
ingar sem fyrir hendi eru hjá
Brunabótafélagi íslands.
Brunabótamatið er í flestum
tilfellum raunhæft mat fast-
eigna (en það er meira en hægt
er að segja um fasteignamatið)
og því væri mun eðiilegra að
leggja brunabótamatið til
grundvallar, þegar fasteigna-
gjöldin eru lögð á. Þá mætti
koma í veg fyrir misræmi."
Þetta hefur Magnús Reynir að
segja um fasteignamatið 1979. Ég
sé ekki annað en þetta eigi engu
síður við í dag en þegar það var
skrifað.
í áðurnefndri grein minni gat ég
þess, að ég styddi þá hugmynd að
leggja brunabótamat til grund-
vallar fasteignamati húseigna, því
það skapaði jafnvægi í mati fast-
eigna og væri réttari skattgrund-
völlur en nú er. Auk þess væri það
margfalt ódýrara.
Ég hef aldrei haldið því fram, að
fasteignamatið þyrfti að vera
sama að krónutölu og brunabóta-
matið. Það er annarra að ákveða
það. Fasteignamatið gæti t.d. ver-
ið 70—80% af brunabótamati og
með því móti myndi fasteignamat
í Reykjavík og nágrenni heldur
lækka en hækka. En úti á landi
hækkaði fasteignamatið eitthvað.
Þá væri komið jafnvægi og rétt-
læti í matið.
Álagningu skatta eftir fast-
eignamati þarf löggjafinn sannar-
lega að taka til athugunar. Þar
sem fasteignamatið er hæst nú, er
þetta orðin hrein skattpíning, en
sum staðar hér á Reykjanessvæð-
inu svona hálfgerður skrípaleikur,
þar sem sum bæjarfélög eru að
gefa smávegis afslátt frá löglegri
prósentuálagningu, til þess að
geta nú sagt við skattþegnana, að
þeir séu nú svolítið betri en
nábúinn.
Guttormur: mér finnst, að þú
sért nú farin að hallast dálítið að
mínum skoðunum þar sem þú
segir:
„Fasteignamat eigna á öllu
landinu mætti að sjálfsögðu jafna
mjög með því að miða það við
byggingarkostnað í stað gang-
verðs.“
Það hlaut að koma að því, að við
yrðum sammála og fagna ég því.
Hugleiðingum þínum um hækk-
un á fasteignamatinu samkvæmt
grundvelli brunabótamats hef ég
þegar svarað hér að ofan. Varð-
andi hugmyndir þínar um, að
þessi breyting kæmi hart niður á
bændum þá er því til að svara, að
aðrir en við ráðum skattlagningu.
Eins og ég hef áður sagt þarf að
endurskoða það mál.
Persónulega tel ég, að ekki ætti
að leggja fasteignaskatt á útihús
bænda eins og búskapur virðist
eiga erfitt uppdráttar nú.
I grein þinni segir þú, að erfitt
sé að réttlæta byggingarkostnað
sem grundvöll fasteignamats og
býrð þar til dæmi því til sönnunar.
Dæmið þitt er þannig:
„Maður kaupir hús sem er að
brunabótamati 50 milljónir gkr.
Greiðir fyrir það 30 milljónir gkr.
(gangverð)."
Þetta kalla ég hugmyndaflug.
Ekki veit ég nein dæmi þess að
húseign hafi verið seld undir
brunabótamatsverði. Þarna er
hlutunum alveg snúið við eins og
ég hef bent á, þar sem verð á
húseignum er yfirleitt mikið
hærra en brunabótamat. Þú býrð
til annað dæmi:
„Maður sem kaupir eyðijörð í
afskekktri sveit með nothæfu húsi
og 15 hektara túni. Er rétt að telja
honum túnið til eigna á því verði
sem þyrfti að greiða fyrir að gera
túnið á jafnstórri órækt. Eða hús
sama verði og það stæði við götu í
Reykjavík."
Guttormur: þú sem ert nú
búfræðingur að mennt ættir sjálf-