Morgunblaðið - 21.03.1981, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. MARZ 1981
37
Hrafnhildi Jónsdóttur. Næst er
Kristjana, sem er gift Brynjólfi
bónda Pálssyni. Þau búa að Dalbæ
í Hrunamannahreppi. Þá eru það
tvíburarnir Sigurgeir kaupmaður
að Grund á Flúðum, kvæntur
Sólveigu Ólafsdóttur, og Sigurður
ritstjóri hestamannablaðsins Eið-
faxa og loks Sverrir bifreiðar-
stjóri í Reykjavík. Barnabörnin
eru orðið 17 og langafabörnin 5.
Sigmundur var mikill félags-
hyggjumaður og gegndi hinum
margvíslegustu trúnaðarstörfum
fyrir sveit sína. Hann var oddviti í
hreppsnefnd Hrunamannahrepps
frá árinu 1946 og gegndi því starfi
um tuttugu ára skeið. Áður hafði
hann setið í hreppsnefndinni í
fjögur ár. Hann átti sæti á
búnaðarþingi í 24 ár og var
formaður fasteignamatsnefndar
Árnessýslu 1963—1970.
Þeim Sigmundi og Önnu varð
alltaf vel til hjúa, enda var
alkunna hve skemmtilegur heimil-
isbragur var í Syðra-Langholti,
bæði innan dyra og utan, og ekki
dró þar úr að foreldrar Sigmundar
voru öðlingsmanneskjur og systk-
ini hans, þau er heima voru, gott
og glaðsinna fólk.
Á árum fyrr, eftir að Sigmund-
ur tók sæti á búnaðarþingi, dvaldi
hann oft á heimili okkar um
þingtímann. Það voru ánægjulegir
tímar, ekki síst þegar Anna eig-
inkona hans bættist í hópinn.
Með Sigmundi Sigurðssyni er
genginn stórhuga og dugmikill
baráttumaður.
I hugum okkar, sem áttum
lengri eða skemmri samleið með
honum lifir minningin um góðan
og gegnan drengskaparmann.
Við, fjölskylda mín og ég, send-
um eiginkonu hans og fjölskyldu
hennar okkar innilegustu samúð-
arkveðjur.
Hallgrímur Dalberg
Margt rifjast upp, er við í dag
kveðjum vin minn, Sigmund í
Syðra-Langholti. Faðir minn
Oddur Jónsson, er var fram-
kvæmdastjóri Mjólkurfélags
Reykjavíkur, kynntist í starfi sínu
flestum bændum landsins, en þeg-
ar til orða kom, að einkasonurinn
ætti að fara í sveit var hann ekki í
vandræðum með að velja heimilið,
það skyldi vera hjá Sigmundi og
Önnu í Syðra-Langholti.
Sigmundur Sigurðsson var
fæddur að Litla-Kálfalæk í
Hraunhreppi í Mýrasýslu 8. mars
1903 og var því 78 ára er hann lést
12. mars síðastliðinn. Foreldrar
hans voru hjónin Kristjana
Bjarnadóttir og Sigurður Sig-
mundsson, er fyrst bjuggu að
Litla-Kálfalæk og síðar að Mikla-
holti í Hraunhreppi á Mýrum.
Móðurforeldrar Sigmundar voru
Bjarni Sigurðsson, bóndi á Arn-
arstapa í Álftaneshreppi á Mýrum
og Borghildur Benjamínsdóttir, en
föðurforeldrar hans hjónin Sig-
mundur Ólafsson, bóndi að Litla-
Kálfalæk og Steinunn Bjarnadótt-
ir. Foreldrar Sigmundar eignuðust
ellefu börn en fimm þeirra létust í
æsku. Sigmundur var elstur þeirra
eftirlifandi, en hin eru; Steinunn,
er lést fyrir einu og hálfu ári, var
gift Jóni Stefánssyni, bónda að
Bjargi í Hrunamannahreppi, en
hann lést 1946, Margrét, er nú býr
ásamt sonum sínum að Miðfelli í
Hrunamannahreppi, ekkja Gunn-
laugs Magnússonar, bónda þar,
Laufey, er lést 1950, var gift
Bjarna Kristjánssyni, bónda að
Syðra-Langholti (Vesturbæ), en
hann lést 1965, Bjarni bifreiðar-
stjóri í Reykjavík, kvæntur Krist-
ínu Ólafsdóttur og yngst er Ásta,
gift Ásgeiri Þorsteinssyni, sjó-
manni, búsett í Kópavogi.
Sigmundur stundaði nám við
Bændaskólann að Hvanneyri 1924
til 1926, eftir það stundaði hann
ýmis störf en réðst síðan sem
plægingamaður á Suðurlandi og
fór þá þegar orð af dugnaði hans
og atorku. Árið 1928 réðst hinn
ungi og bjartsýni búfræðingur í að
kaupa jörðina Syðra-Langholt í
Hreppum. Var þá eins og oft á
ferli hans í djarft ráðist, enda
hefði svo stór fjárfesting og um-
svif orðið hinum kappsama ofur-
huga ofurefli hefðu ekki til komið
framsýni hans og hyggindi, stað-
festa og óbilandi vinnuáhugi og
ósérhlífni. Er hann hafði staðfest
kaup sín á jörðinni fór hann
vestur á Mýrar og varð það að
ráði, að foreldrar hans brugðu búi
að Miklaholti og fluttu með systk-
inahópinn austur í Hreppa að
Syðra-Langholti. Systirin Margrét
var þá gift Gunnlaugi Magnússyni
og bjuggu þau að Hallkelsstöðum í
Kolbeinsstaðahreppi á Mýrum, en
þau fluttu einnig nokkrum árum
seinna að Miðfelii í Hrunamanna-
hreppi. Gefur auga ieið hvílíkt
traust foreldrar Sigmundar báru
til hans, er þau tóku þessa stóru
ákvörðun, en þau höfðu aldrei litið
augum sveitir Árnessýslu, enda
ferðalög þá fátíð hjá bændum.
Lagt var upp með Suðurlandinu úr
Borgarnesi til Reykjavíkur og
síðan ekið austur í sveitir á
hálfkassabíl. Á leiðinni var stöku
sinnum staldrað við og þótti
Sigurði, föður Sigmundar, á
stundum heldur lítið til um land-
kosti og ítrekaði þá fyrirspurnir
til sonar síns um hið væntanlega
jarðnæði. En eftir því sem nær
dró áfangastað og eftir að þau
höfðu verið ferjuð yfir Stóru-Laxá
í leysingum á Langholtsvaði á
ferjunni, er hafði þar verið sett
upp í tilefni konungskomunnar,
ljómuðu augu gamla mannsins af
hrifningu og enginn kunni fljótar
betur við sig að Syðra-Langholti
en hann og urðu foreldrar Sig-
mundar þeirrar gæfu aðnjótandi
að búa þar hjá syni sínum og hans
fjölskyldu langan ævidag.
Jafnframt margþættum störf-
um búsýslunnar hófst Sigmundur
þegar handa við jarðarbótavinnu
og lagði þá nótt við dag. Er aðrir
höfðu lokið löngum starfsdegi hélt
hinn eljusami ungi maður útá
akurinn og er árrisuiir sveitungar
hans hófu störf að morgni, hafði
hann þegar hafið störf sín við
plægingar. Þótti þessi mikla at-
orka við ræktun þá nýlunda í
sveitum.
Sigmundur var mikill gæfumað-
ur í einkalífi. Er hann var við nám
í Bændaskólanum að Hvanneyri,
kynntist hann konuefni sínu,
Önnu Jóhannesdóttur frá
Fremri-Fitjum í Húnavatnssýslu,
en hún hafði ráðist til starfa að
Hvánneyri og bróðir hennar, Guð-
mundur, var skólabróðir Sig-
mundar þar. Vorið 1929 hélt Sig-
mundur norður í land á fund
heitmeyjar sinnar, er lokið hafði
hússtjórnarnámi og kvæntist
henni 23. maí 1929. Flutti hann
svo brúði sína á óðal sitt. Var nú
ráðist í miklar framkvæmdir í
Syðra-Lar.gholti, enda þau hjón
stórhuga og lögðu sig óskipt fram
til mikiilar vinnu, enda jafnræði
með þeim hjónum og einstakt
ástríki. Urðu þau fljótt stórhuga
við búskapinn og varð Syðra-
Langholt þannig að stórbýli eins
og þau gerast best. Heimilisbrag-
ur var skemmtilegur og samheldni
fjölskyldunnar einstök. Húsráð-
endur blátt áfram og yfirlætis-
lausir. Mjög gestkvæmt var í
Syðra-Langholti og bar að garði
margan nafnkunnan manninn,
enda höfðingja heim að sækja á
þessu rausnarheimili.
Sigmundur og Anna eignuðust
sex mannvænleg börn. Þau urðu
fyrir þeirri þungbæru sorg að
missa fyrsta barn sitt Öldu, efni-
lega dóttur, á unga aldri. Önnur
börn þeirra eru: Jóhannes, stúdent
frá Menntaskólanum á Laugar-
vatni, bóndi að Syðra-Langholti
og kennari við skólann á Flúðum,
kvæntur Hrafnhildi Jónsdóttur
frá Sauðárkróki, þá er dóttirin
Kristjana, gift Brynjólfi Geir
Pálssyni, bónda að Dalbæ í
Hrunamannahreppi og síðan
búfræðingarnar, tvíburarnir Sig-
urður og Sigurgeir. Sigurður rak
búskap með foreldrum sínum að
Syðra-Langholti en hefur einnig
stundað ýmis önnur störf, m.a.
verið ritstjóri Eiðfaxa, en Sigur-
geir er bóndi og kaupmaður að
Grund á Flúðum í Hrunamanna-
hreppi og er kvæntur Sólveigu
Ólafsdóttur úr Borgarnesi. Yngst-
ur er sonurinn Sverrir, búsettur í
Reykjavík og hefur starfað sem
verktaki, var kvæntur Þórstínu
Benediktsdóttur úr Reykjavík.
Barnabörn Sigmundar og Önnu
eru nú alls sautján og barnabarn-
abörnin fimm. Afkomendur for-
eldra Sigmundar eru nú talsvert á
annað hundrað og flestir búsettir í
Hrunamannahreppi, mesta mynd-
ar- og dugnaðarfólk.
Syðra-Langholt er landstór
jörð. Ræktunarland er gott og er
nú svo til allt framræst og hefur
verið tekið til ræktunar. Þangað
er staðarlegt heim að líta, reisuleg
íbúðarhús og mikil og stór útihús,
er reist hafa verið af mikilli
framsýni og stórhug. Iðgræn tún
og vel ræktaðir akrar í stórkost-
legum víðáttum. Þarna er stund-
aður stórbúskapur, mikil jarð-
yrkja og framfarir og 1976 var
borað í landareigninni eftir heitu
vatni og reyndist það yfirfljótan-
legt og er nú hagnýtt við hitun
íbúðar- og útihúsa, við búskapinn
auk ylræktar. Heimilin eru menn-
ingarleg og bókakostur mikill.
Stórbýlið stendur hátt á iöngum
hálsi, sem gengur fram af Lang-
holtsfjalli vestanverðu með útsýni
yfir búsældarleg héruð Suður-
lands. í fjaliinu er Álfaskeið, einn
fegursti samkomustaður sunnan-
iands, en þar voru miðsumars
háðar árlegar hátíðir Ungmenna-
féiags Hrunamanna. Langholts-
fjall er afiíðandi tii norðurs og
vesturs og allháir og tignarlegir
hamrar í fjallinu mót austri. Af
fjallinu gefur að líta blómleg og
gróðursæl héruð með útsýni inná
Kjöl mót norðri og til Þóris- og
Langjökuls handan Jarlhettna og
Hrútafells á Kili, Heklu í austri
bak Hólahnjúks, Núptúns- og
Galtafellsfjalls með Miðfell í
miðri sveit og þar yfir má sjá
langt inn á afrétti. Til vesturs
blasir við Hvítá og Skálholt og
Vörðufell, þar sem Stóra-Laxá
liðast fram tær og vatnsmikil á
landamörkum Syðra-Langholts,
þar til hún fellur í Hvítá við Iðu
móts við Brúará. Mót suðri má í
góðu skyggni greina Vestmanna-
eyjar yfir víðáttu undirlendisins
og yfir Þjórsá í Rangárvelli til
Eyjafjalla og Suðurjökla. Af
Langholtsfjalli sést til fjórtán
höfuðkirkna. í fjallinu er mikil
skógrækt sem víðar í landareign-
inni.
Þrátt fyrir hinar stórbrotnu og
miklu framkvæmdir á jörðinni og
margþætt störf búsýslunnar
gegndi Sigmundur fjölmörgum
trúnaðarstörfum, einkum fyrir
sveit sína og byggðarlag og nýtt-
ust þar hinir miklu mannkostir
hans' vel, enda Sigmundur félags-
lyndur í besta lagi og hjálpsamur
að eðlisfari og vildi hvers manns
vanda leysa og oft til hans leitað
með margháttuð og brýn verkefni.
Hann var m.a. oddviti Hruna-
mannahrepps í 20 ár, átti sæti á
Búnaðarþingi í 24 ár, átti sæti í
mörgum félagsstjórnum, m.a.
ræktunarfélögum, var fomaður
fasteignamatsnefndar Árnessýslu
1963 til 1970 og jafnframt kjörinn
matsmaöur kirkjujarða landsins.
Hann var einn af stofnendum
Mjólkurbús Flóamanna og tók
mikinn og virkan þátt í störfum
þess, sem og öðru er til framfara
og velfarnaðar horfði. Þá tók hann
og virkan og farsælan þátt í
störfum Sjálfstæðisflokksins.
Hann var hvorttveggja í senn
maður einkaframtaks og félags-
byggju, en svo er hinum bestu
mönnum einatt farið.
í opinberum störfum Sigmund-
ar kom sér vel hin ákveðna og
fastmótaða skapgerð hans ásamt
glaðlyndi og sanngirni. Hann
flutti mál sitt jafnan af dreng-
lyndi og hreinskilni og tæpitungu-
laust. Hann hafði ótvíræða for-
ystuhæfileika og áræðni svo til
var tekið og engin lognmolla
komst að í kringum hann. Hann
var glöggskyggn og drjúgur mála-
fylgjumaður og svo bjartsýnn og
hugsjónaríkur að aðrir hrifust
með. Um slíka fullhuga og garpa
stendur að jafnaði styrr. Sig-
mundur mætti oft andbyr á slík-
um stundum, en stóð það allt af
sér með hetjulund. Hann bar hag
sveitar sinnar mjög fyrir brjósti
og gætti þess að mæta þörfum
byggðarlags í örri þróun og efla
framfarir. Var hann mikil stoð
sveitar sinnar og m.a. aðalhvata-
maður byggingar nýrrar sund-
laugar að Flúðum og hins stór-
glæsilega félagsheimilis Hruna-
manna og skólabyggingar þar. Þá
var honum ljós nauðsyn aukinna
atvinnutækifæra uppvaxandi kyn-
slóðar, en ólíkt og um margar
aðrar sveitir landsins vildi unga
fólkið staðfestast þar, en jarðnæði
var mjög ásetið, stuðlaði því
Sigmundur mjög að þeim byggð-
arkjarna, sem myndast hefur að
Flúðum. Þar er nú miðstöð þjón-
ustu og verslunar auk menntunar-
og annarra menningarmála sveit-
arinnar og mikil gróska í allri
uppbyggingu, m.a. ylræktarbýla. I
félagsheimilinu er nú m.a. skrif-
stofa hreppsins, er áður hafði
verið í stofunni að Syðra-Lang-
holti. I baráttu sinni fyrir mörg-
um þessara framkvæmda mætti
hann mikilli andstöðu og eigi blés
ætíð byrlega, enda þurfti mikla
útsjónarsemi til útvegunar fjár-
magns til framkvæmda. Eitt sinn
þótti bjartsýni hans ganga úr hófi
og var þá safnað undirskriftum
gegn framkvæmdaáformum Sig-
mundar, hann lét ekki deigan síga
og mætti þessari andstöðu með
slíkri leiftursókn, að framkvæmd-
irnar voru í höfn komnar áður en
hinir svartsýnu vissu af. Allt eru
þetta mikil afrek og eigi tæmandi
talin, en merkið stendur þótt
maðurinn falli. Sigmundur var
ekki eingöngu stórhuga athafna-
og framkvæmdamaður. Hann
lagði sig fram um að aðstoða
nágranna sína og sveitunga og
reyndist hollur fyrirgreiðslumað-
ur og minnugur á að fylgjast með
velferð þeirra, er minna máttu sín.
Þá voru og mörg ungmennin, er
komu á heimili hans til lengri eða
skemmri dvalar og nutu leiðsagn-
ar hans og gæsku. í framkvæmd-
um sínum gætti hann af kostgæfni
meðferðar gróðurs og lands og
nærfærni hans við búsmala var
við brugðið og jafnan virti hann af
umhyggju rétt málleysingjans er
átti ríki sitt í fjallinu. Þetta var
hans umhverfi, líf og lán.
Þó ótrúlegt megi virðast þegar
rifjuð eru upp afrek Sigmundar
átti hann frá unga aldri við
heilsubrest að stríða. Innan við
fermingu hafði hann fengið slæma
lungnabólgu er leiddi til þess, að
hann fékk slæma og þráláta asma-
veiki. Margur hefði í hans sporum
sjálfsagt gefist upp, t.a.m. við
heyskap, en vitanlega heyjaði
hann manna mest og stækkaði
túnin með hverju ári.
Synir Sigmundar, Jóhannes og
Sigurður, ráku búskap með föður
sínum seinni árin, en um síðastlið-
in áramót dró Sigmundur sig í hlé
frá bústörfum og tóku synir Jó-
hannesar, Hilmar og Sigmundur,
við búsforráðum undir hand-
leiðslu afa síns og ömmu. Sig-
mundur ætlaði að bregða sér til
Reykjavíkur, að fylgjast með
störfum Búnaðarþings, en ferðin
varð önnur, lífshlaupi þessa mikil-
hæfa manns var lokið.
Votta ég Önnu minni og afkom-
endum þeirra öllum innilega sam-
úð og votta hinum látna virðingu
mína.
Jón Oddsson
Þeim fækkar samfylgdarmönn-
unum. — Nú er vinur minn og
velgerðarmaður Sigmundur bóndi
Sigurðsson, Syðra-Langholti í
Hrunamannahreppi horfinn úr
hópnum.
För hans hófst frá Litla-Kálfa-
læk í Hraunhreppi, Mýrasýslu, 8.
mars fyrir 78 árum. Þar, í for-
eldrahúsum og hópi systkina, mót-
aðist viðhorf hans til þeirra þátta
mannlífsins er fylgdu honum jafn-
an og urðu snemma markmið, er
hann stöðugt keppti að bæði í
starfi og leik.
Kynni Sigmundar af algengum
sveitastörfum á æskustöðvunum;
umönnun búpenings, samskiptin
við móður jörð, trú á landið, lífið
og manninn knúðu fast á hug hins
unga manns til aukinnar mennt-
unar. Búfræðinámi frá Hvanneyr-
arskóla lauk hann árið 1926. Og
enn skyldi aukið við þekkinguna.
Sigmundur kynnti sér sérstaklega
allt er þá var nýjast í rætunarað-
ferðum. Vissulega var það mikið
átak á þessum árum að afla sér
þekkingar, einnig á þessum vett-
vangi, með lítinn námseyri en
næga fordóma. Hafði ekki þjóðin
komist af með pálinn og rekuna í
þúsund ár? En það sannast á lífi
Sigmundar og störfum, að trúin á
mátt moldarinnar er ekki trú á
hindurvitni. Hafa þeir ekki sann-
fært okkur um það, mennirnir sem
sáðmenn mættu kallast, og starf-
að hafa í sama anda og trú-
mennsku, og knúði unga manninn
SJÁ NÆSTU SÍÐU
BREYTT SIMANUMER
frá og meö mánud. 23. mars nk. veröur
símanúmer okkar
82755
* *
GRENSASUTIBU
IÐNAÐARBANKA ÍSLANDS HF.