Morgunblaðið - 21.03.1981, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. MARZ 1981
35
EINAR K. GUÐFINNSSON skrifar frá Bretlandi
Gömul hugmynd
Á það þarf að leggja áherslu að
á Laffers-línuritinu eru engar
tölur, nema skattprósenturnar 0
og 100. Þannig markar E punktur-
inn engan veginn skattprósentuna
50. Punkturinn E þýðir einfald-
lega að jafnt minni og meiri
sköttun mun gefa ríkissjóði minni
tekjur.
Jude Wanniski er skrifaði fyrir
nokkru í bandaríska tímaritið
Public Interest, sagði: „Hugmynd-
in að baki Laffers-línuritinu er
eflaust jafn gömul heimsmenning-
unni, en því miður hefur það
bögglast fyrir stjórnmálamönnum
að skilja hana.“ Hvað sem um
þessa fullyrðingu má segja þá er
það víst að menn hafa fyrr bent á
að of mikil skattlagning geti
dregið úr þjóðarframleiðslu.
Þannig má minna á að sjálfur
David Hume skrifaði fræga rit-
gerð um skatta árið 1756 og sagði
að hóflausir skattar tortímdu at-
vinnuvegunum, þar sem þeir
leiddu til örvæntingar.
Hvar á línu-
ritinu er ísland?
Um það munu menn sennilega
ekki deila að ofsköttun muni á
endanum draga úr skatttekjum
ríkisins. Slíkt ætti hvert manns-
barn að sjá í hendi sér og kúrvan
sem Laffer dró á servíettuna
forðum ætti að skýra það vel.
Um hitt er erfiðara að segja
hvar hinar ýmsu þjóðir séu stadd-
ar á skattalínuriti Laffers. Erum
við íslendingar til dæmis komnir
upp fyrir E punktinn, og myndi
skattalækkun því gefa ríkissjóði
meira í aðra hönd? — Um það má
eflaust deila, en ugglaust myndu
flestir íslenskir hagfræðingar
svara því til að við séum enn fyrir
neðan E á línuriti Laffers, enda
hafi það sýnt sig að hækkaðir
skattar hafi skilað sér í auknum
tekjum ríkis og sveitarfélaga.
Sjálfur segir Laffer að ástandið
sé þannig í Bandaríkjunum að ef
ríkisstjórnin hækkaði skatta, þá
myndu tekjur hennar minnka.
Skattalækkun myndi hins vegar
skila sér í auknum tekjum ríkis-
ins.
Margir vinir Laffers eru nú í
áhrifamiklum embættum á vegum
Reagans forseta. Fæstir þeirra
taka þó undir með honum full-
komlega. Enda gera flestir ráð
fyrir því að skattalækkanir þær
sem boðaðar eru nú í fjárlaga-
drögum forsetans muni skila
bandarískum ríkissjóði minni
tekjum.
Hin gamla kenning
Frá því í heimskreppunni var
það lengst af viðtekinn sannleikur
meðal stjórnmálamanna og hag-
fræðinga að ríkisstjórnir gætu
auðveldlega haft tök á kreppum og
ofþenslu í efnahagslífinu með því
að hafa áhrif á heildareftirspurn-
ina í hagkerfinu. í kreppuástandi
væri auðveldast að ríkið yki pen-
ingaframboðið, til dæmis með
hallarekstri á fjárlögum. Þegar
verðbólga þjái hagkerfið ætti
ríkisvaldið að hafa forystu um að
draga úr eftirspurninni.
Árið 1967 og 1968 var þessi
kenning gagnrýnd harðlega af
hagfræðingunum Phelps og Fried-
man og segja má að fylgi hennar
hafi dvínað mjög síðasta áratug-
inn. Reynsla Vesturlanda af því að
hafa samtímis verðbólgu og efna-
hagssamdrátt hefur grafið mjög
undan þessari gömlu kenningu.
„Framboðshliðar-
hagíræði“
Þeim hagfræðingum, sem lagt
hafa fremur áherslu á framboðs-
hliðina, hefur vaxið mjög fiskur
um hrygg. Fyrrgreindur Arthur.
B. Laffer er einn þessara manna
og títtnefnt línurit hans sýnir það
auðvitað ljóslega.
Fáir munu efast um að skatta-
lækkun muni geta aukið eftir-
spurn í þjóðfélaginu og því ýtt
undir hagvöxt. Það liggur líka í
hlutarins eðli að ef ráðstöfunarfé
almennings eykst, eykst líka eftir-
spurnin í þjóðfélaginu. En margir
hagfræðingar myndu hins vegar
halda því fram að slík eftirspurn-
araukning myndi á hinn bóginn
auka verðbólguna. Nema því að-
eins að fylgt yrði strangri pen-
ingamálapólitík af hálfu ríkis-
stjórnar og Seðlabanka.
Framboðshliðar-hagfræðingar
líta málin öðrum augum. Þeir
halda því fram að stöðugur niður-
skurður skatta muni auka fram-
leiðsluna í þjóðfélaginu. Og að það
muni jafnframt hafa jákvæð áhrif
á sparnaðinn í þjóðfélaginu. Þegar
þegnarnir geri sér ljóst að aukið
ráðstöfunarfé þeirra verði ekki
skattlagt, muni þeir leggja sig
fram um að vinna meira, þéna
meira og geta því eytt meiru,
jafnframt því að leggja meira
fyrir.
Skera, skera ...
Laffer og stuðningsmenn hans
segja að ríkisstjórnin eigi að skera
niður skatta án tillits til verð-
bólgustigsins ellegar hallans á
fjárlögunum. Skattalækkunin
muni hvort eð er auka svo fram-
leiðsluna að lítil hætta sé á að
eftirspurnaraukningin hafi áhrif á
verðbólgustigið. Laffer er hliðholl-
ur þeim hagfræðingahópi, er telur
að verðbólga myndist þegar pen-
ingamagn er aukið meira en nem-
ur aukningu þjóðarframleiðslunn-
ar. Þar sem þjóðarframleiðslan
mun aukast meira vegna skatta-
lækkunarinnar, verður auðveldara
að stjórna peningamagninu. Auk
þess segir Laffer að þegar saman
fari verðbólga og efnahagssam-
dráttur, eins og í Bandaríkjunum,
myndist halli á ríkissjóði og eina
leiðin til að útrýma honum sé að
auka eftirspurnina með skatta-
lækkun.
Stenst kenningin?
Sú spurning sem hæst rís er
auðvitað hvort sú kenning Laffers
standist, að skattalækkun muni
geta af sér slíka framleiðniaukn-
ingu að það nægi til að koma í veg
fyrir verðbólguáhrifin af slíkri
aðgerð. Ekki liggja fyrir miklar
athuganir á þessu.
Sjálfur lítur Laffer aftur til
ársins 1964 en þá voru skattar
lækkaðir. Sú skattalækkun er
kennd við forsetana Lyndon B.
Johnson og John F. Kennedy.
Hinn síðarnefndi nýtur mikils
álits hjá Laffer og sagt er að hann
vitni gjarnan í ræður hans máli
sínu til stuðnings.
Bandaríski hagfræðingurinn,
Evens, hefur rannsakað áhrif
Kennedy-Johnson skattalækkun-
arinnar og komist að þeirri niður-
stöðu að hún hafi haft áhrif í þá
átt, sem Laffer heldur fram. Þá
hafa tveir kunnir hagfræðingar,
Jerry Hausman við MIT-háskól-
ann og Harvey Rosen við Prin-
ceton-háskóla, lokið við skýrslu
þar sem fram kemur að skatta-
lækkun hefur miklu meiri áhrif á
vinnugleði manna en hingað til
hefur verið haidið fram.
Þá er þess að geta að Laffer og
Wanniski, sem fyrr er vitnað til,
vinna báðir sem efnahagsráðgjaf-
ar hjá stjórn Puerto Rico. Að
frumkvæði þeirra hafa skattar
verið lækkaðir á eyjunni um fimm
prósent á ári frá því árið 1977.
Samkvæmt upplýsingum banda-
ríska fjármálablaðsins Fortune,
hafa áhrifin orðið þau að skatt-
tekjur Puerto Rico jukust um 17
prósent í fyrra miðað við fjár-
hagsárið á undan.
Markmiðið lægri
rikisútgjöld
Margir valdamiklir menn í
bandarískum stjórnmálum nú
hafa orðið fyrir áhrifum af kenn-
ingum Arthurs B. Laffers, þó
varla séu þeir margir sem gleypi
þær hráar. David Stockman yfir-
maður fjárlagagerðar er einn
þeirra sem þekkja kenningarnar
gjörla og örugglega sér þess merki
í fjárlagafrumvarpi Reagans nú.
Margir kunnir hagfræðingar
eru þó efins um þessa nýju
kenningu sem fer nú sem hvítur
stormsveipur um bandarískt
stjórnmálalíf. Einn þeirra er nób-
elsverðlaunahafinn í hagfræði,
Bandaríkjamaðurinn Milton
Friedman, sem margir þekkja.
Hann sagði nýlega í fréttatímarit-
inu Newsweek: „Sumir talsmenn
skattalækkunar hafa haldið því
fram að lægri skattar myndu gefa
af sér meiri skatttekjur ... En
markmiðið ætti ekki að vera hærri
skattgjaldstekjur, heldur lægri, og
jafnframt lægri ríkisútgjöld. Ef
skattalækkun myndi auka tekjur
ríkissjóðs, væri einfaldlega ljóst
að skattarnir hefðu verið lækkaðir
nægjanlega."
Heimildir: Bandarísku tímaritin
Public Interest og Fortune.
Fréttatímaritió Newsweek.
„Þöríin fyrir lofsöng
jafn mikil og á
dögum Davíðs konungs“
— Þú talaðir áðan um að ungt
fólk léki „gospel-tónlist". Hvers
vegna finnur það þörf hjá sér til
að tjá sig á þennan hátt?
„Ég trúi því að það sé reynsla
þess með Jesú Kristi, lifandi
reynsla, hinn kristni tónlistar-
maður tjáir sig með textanum. Og
ég held að þörfin fyrir að lof-
syngja Guð sé jafn mikil núna og á
dögum Davíðs konungs. Þegar
Sálmur 150 er lesinn, sér maður
hvernig þeir lofsungu Guð í þá
daga.
— Er mikið um það að ungt
fólk starfi að kristnum málefn-
um?
„Nú þessa stundina þekki ég
best til í Vestmannaeyjum. Þar er
mikil vakning meðal ungs fólks.
Eins og það tel ég að Jesús Kristur
sé eina svarið fyrir þann Islending
sem leitar að innri friði. Ég tel að
öll íslenska þjóðin þurfi að vakna
upp til meðvitundar um Jesúm
Sextettinn við upptöku plötunnar. Talið frá vinstri: Sigmundur Einarsson, Rakei Þórisdóttir, Hrefna sem lifand' frelsara en ekki dauð-
Brynja Gísladóttir, Unnur Olafsdóttir, Helga Jónsdóttir og Arnór Hermannsson. an Guð.
Fólk er byrjað að tala um Jesúm
Krist við hina kristnu. Það er ekki
lengur hrætt við að tjá sig. Menn
eru ekki lengur hræddir við
náungann í þessum efnum. Þeir
finna að þeir hafa þörf fyrir Guð.
Sumir leita í eiturlyfjum eða
spíritisma, aðrir leita að friði með
sefjun. En þeir finna hann ekki,
finna ekki þann frið sem Jesús
gefur. Það er trú mín og reynsla
að Hann sé sá eini sem gefur frið.
— Popptónlist og Krist fá sum-
ir ekki til að passa saman. Hefur
þú fundið fyrir því að fólk sé ekki
hrifið af slíku, vilji heldur hafa
sálmana með hefðbundnum hætti
og takti?
„Alls staðar þar sem við höfum
sungið, hefur fólk þakkað okkur
fyrir tónlistina, enginn hefur beð-
ið okkur um að breyta henni. Við
berum tónlistina fram frjálst og
óþvingað. Á þann hátt þökkum við
Guði fyrir lífið í Honum. Fólk
finnur að við erum einlæg. Því
eins og titillag plötunnar byrjar,
„Þér eruð opið bréf, þekkt og lesið
af öllum“, þannig held ég að líf
hins kristna manns eigi að vera,“
sagði Sigmundur að lokum.
— rmn.