Morgunblaðið - 08.09.1981, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. SEPTEMBER 1981
75 ára:
Sr. Garðar Svavarsson
fyrrv. sóknarprestur
Fyrir 45 árum, nánar tiltekið
haustið 1936, hefst nýr og merkur
menningarþáttur í Laugarnes-
hverfi. Þá byrjar kirkjulegt starf í
þessum bæjarhluta, messugjörðir,
barnastarf og húsvitjanir. Þessi
borgarhluti var þá í örum vexti og
tilgangurinn að gefa fólki tæki-
færi til að sækja guðsþjónustur
nær en verið hafði. Fyrst var
messað í Laugarnesskóla sem þá
hafði aðeins verið reistur hluti af.
Til að annast þetta starf var
ráðinn ungur prestur af Austur-
landi, séra Garðar Svavarsson.
Þessi ráðning var á vegum Dóm-
kirkjusafnaðarins og aðeins til
næsta vors. Þetta kirkjuiega starf
hlaut góðar undirtektir og heppn-
aðist mjög vel. Engum datt í hug
að leggja það niður eftir að það
var hafið. Vafalaust má þakka
hinum unga og áhugasama presti
það, að þetta brautryðjandastarf í
Laugarnesi varð vinsælt og tókst
vel.
Séra Garðar gerði sér far um að
kynnast fólkinu. Þá var kreppan
illræmda í algleymingi og víða
mikill skortur. Séra Garðar hefur
sjálfur lýst hinni sáru fátækt sem
víða blasti við. Ég hef fundið að
þetta hafði mikil áhrif á hinn
unga prest. Veraldargæðin voru
þá sannarlega af skornum
skammti hjá almenningi en
hjartalag fólksins, það var gott.
Húsvitjanir prestsins í Laugar-
nesi vöktu athygli og munu hafa
haft mikil áhrif.
Á þessum árum voru margir
farnir að sjá nauðsyn þess að
fjölga sóknum og prestum í
Reykjavík. Árið 1935 er lagt fram
á Alþingi frumvarp til laga um
það efni. Flutningsmaður var Pét-
ur Halldórsson, síðar borgarstjóri.
Þetta frumvarp dagaði uppi og
fékk ekki afgreiðslu.
Eftir að almennar guðsþjónust-
ur voru hafnar í Laugarnesskólan-
um tók að skapast meiri áhugi og
einbeitni um að fjölga sóknum og
byggja kirkjur í borginni.
Þáttaskil verða í safnaðarmál-
um Reykjavíkur árið 1940. Með
lögum frá 7. maí 1940 voru stofnuð
þrjú ný prestaköll í Reykjavík.
Eitt þeirra var Laugarnespresta-
kall. Það er enginn vafi á því, að
hið kirkjulega starf séra Garðars í
Laugarnesi flýtti fyrir þessari
þróun.
í 40 ár var séra Garðar prestur í
Laugarnesi. Fyrstu fjögur árin á
vegum Dómkirkjusafnaðarins, en
frá 1940 til 1976 var hann prestur
Laugarnessafnaðar. Árið 1976 lét
séra Garðar af embætti fyrir
aldurs sakir. Það var ekki lítils
virði fyrir Laugarneshverfið að
hafa sama prestinn svo lengi.
Prest sem alltaf var jafn áhuga-
samur, fórnfús og brennandi í
andanum. Þessu fylgdi viss kjöl-
festa og stöðugleiki.
Séra Garðar kastaði ekki hönd-
unum að því sem hann gerði. Allar
kirkjulegar athafnir lagði hann
mikla rækt við og sparaði hvorki
tíma né erfiði. Trúverðugri og
skylduræknari embættismann var
vart hægt að hugsa sér.
Bygging Laugarneskirkju var
mikið þrekvirki á þeim tíma og
sóknarpresturinn lá sannarlega
ekki á liði sínu í því sambandi. Það
var mikil gleði- og hátíðarstund er
kirkjan var vígð 18. desember
1949.
Séra Garðari var lengi ljóst að
messugjörðir í kirkju og aðrar
helgiathafnir er ekki nóg í nútíma
þjóðfélagi. Margs konar starfsemi,
sérstaklega fyrir unglinga og aldr-
að fólk, verður kristinn söfnuður í
dag að leysa af hendi. Það var því
brennandi áhugamál séra Garðars
að koma upp safnaðarheimili.
Ýmsir annmarkar urðu á veginum
viðvíkjandi staðarval heimilisins.
Um það ætla ég ekki að ræða hér.
En séra Garðar var alltaf ótrauð-
ur að reyna að leysa þann vanda.
Safnaðarheimilismálið var hans
hjartans áhugamál. Það skipti
engu máli þó að hann sæi, að hann
nyti þess ekki sjálfur að starfa í
hinu nýja heimili. Þar kom vel
fram hans óeigingirni.
Þó að séra Garðar sé hættur að
gegna opinberum embættisstörf-
um þá er hann, sem betur fer, ekki
alveg sestur í helgan stein. Það
sýna m.a. hinar hugljúfu endur-
minningar hans er við höfum
fengið að hlýða á í útvarpinu
undanfarin sumur og vonandi
verður framhald á. Enn í dag er
séra Garðar fullur af áhuga og
ljómar af eldmóði.
Dagleg umgengni séra Garðars
einkennist af glaðværð, virðuleik,
kurteisi og snyrtimennsku. I 40 ár
setti hann sterkan svip á Laugar-
neSið og raunar meira en Laug-
arneshverfið. Margir minnast
prestsins í Laugarnesi hjólandi
meðfram sjónum vestur í bæ og
jafnvel alla leið út á Seltjarnar-
nes.
Kona séra Garðars, frú Vivan,
er gáfuð og mikilhæf kona. Ég veit
að hún var manni sínum ómetan-
leg stoð og stytta í hans kirkjulega
starfi.
Séra Garðar. Á 75 ára afmæli
þínu færi ég þér hugheilar þakkir
fyrir vináttu þína og allt sem þú
hefur gert fyrir Laugarnessöfnuð.
Ég óska þess af alhug að ævi
ykkar hjóna megi verða friðsæl og
fögur um ókomin ár.
Þorstcinn Ólafsson
Þegar við guðfræðistúdentarnir
frá því eftirminnilega merkisári
— Álþingishátíðarárinu 1930 —
mættum til náms í háskólanum
um haustið, var okkur tekið
opnum örmum af prófessorunum,
Sívertsen, Magnúsi og Ásmundi.
Þá voru viðtökurnar ekki síður
ástúðlegar af hálfu stúdentanna,
sem fyrir voru í deildinni — þeir
voru ekki margir — en þetta var
góður og glaður hópur, eins og
stúdentum ber að vera, þrátt fyrir
erfið ytri kjör, uppsiglandi kreppu
og almennt auraleysi.
Einn af stúdentunum var
Reykvíkingurinn, austurbæingur-
inn, Garðar Svavarsson. Við höfð-
um lítið kynnst í skóla, þ.e.
Menntaskóla, en þeim mun meiri
hafa kynni okkar orðið eftir að
leiðir lágu saman í háskólanum.
Og svo hefur verið jafnan síðan,
þótt stundum hafi verið „vík milli
vina“.
Og árin hafa liðið með ýmsum
tilbrigðum daglegs lífs og stærri
atburða, en góðhugur traustrar
vináttu hefur verið samur við sig.
Og nú er sr. Garðar orðinn 75
ára, því að fæddur er hann austur
á Fáskrúðsfirði 8. sept. 1906. Á
barnsaldri fluttist hann til höfuð-
staðarins, og þótt hann sé ekki
innfæddur er hann heill og sannur
Reykvíkingur, búandi við sjálfan
Laugaveginn í háu herrans tíð.
Hann er því einn af þeim mörgu,
sem hafa fylgst með þróun og
vexti bæjarins og síðan borgarinn-
ar, og kynni frá mörgu að segja
um fyrri tíma, bæði frá mönnum
og málefnum.
Sjálfur hefur sr. Garðar átt
ríkan þátt í að móta eitt mikil-
vægt svið í stækkun Reykjavíkur,
og það ekki sem minnst um vert í
sérhverju samfélagi, það eru vit-
anlega kirkjumálin.
Við hin eldri munum það þegar
kirkjurnar tvær — við Austurvöll-
inn og Tjörnina — voru einu
guðshús lúterskra í Reykjavík,
meðan byggðin þandist út og
fólkinu fjölgaði óðfluga. Loks var
hafist handa, mynduð ný presta-
köll, byggðar nýjar kirkjur. Þar
var sr. Garðar í hópi frumherj-
anna — dugmikill í starfi, einlæg-
ur í þjónustunni, brennandi af
áhuga fyrir framgangi hinna góðu
málefna og háu hugsjóna. Þá sögu
er óþarft að rekja.
Oft var ég í kirkju hjá sr.
Garðari. Þar var fluttur ákveðinn
boðskapur byggður á orði Guðs,
hollar áminningar, uppörfandi
hvatning, heilnæm kenning.
Svo leið að hinum miklu tíma-
mótum í lífi prestsins á Laugar-
nesi. Aldurstakmark opinberra
embættismanna var náð — starf-
inu var lokið. En margs er að
minnast frá liðinni tíð á öld hinna
öru breytinga. Þess höfum við
útvarpshlustendur notið. Við höf-
um fengið að skyggnast inn á
önnur svið í ævi sr. Garðars — t.d.
embættisárin á Djúpavogi. Og enn
lengra aftur í tímann: rjómapóst-
ur í Hraungerði, messadrengur á
Gullfossi, símlagningamaður á
Skeiðarársandi. Eftirminnilegum
myndum með skærum, djörfum
litum hefur verið brugðið upp.
Frásagnargleðin, samfara ná-
kvæmri lýsingu hefur ekki brugð-
ist. Mættum við fá meira að heyra.
Vonandi — enda er aldurinn ekki
hár ennþá — 75 ár — eins og áður
er sagt.
Og þá er komið að tilgangi þessa
greinarkorns að óska sr. Garðari
heilla og blessunar á þessum
heiðursdegi og þakka honum
trausta vináttu langrar og góðrar
kynningar. Það fer vel á því að
enda þessr línur með stöku úr
kunnugu Ijóði Steingríms, — Lífs-
hvöt —.
Lif rr horfór Ijossins.
líf er andans stríð.
Sa‘k til sÍKurhróssins.
svo cr ævin fríó.
GBr.
Vegpresta hefir alþýða manna
nefnt þau leiðarmerki á landi er
vegagerðarmenn reisa við mót
þjóðvega. I þessari alþýðlegu
nafngipt birtist sú afstaða er
almúgi hefir hvað lengst haft til
presta. Að eiga allskostar við þá.
Sýna þeim í tvo heimana, ef svo
má segja. Benda þeim á, að þeir
vísi veginn, en fari hann ekki
sjálfir. Kunnar eru kersknisvísur
og kvæði, kveðin fyrr og síðar, þar
sem kennimönnum og klerkum er
niðrað og þeim fundið flest til
Það var gaman að skoða mynd-
vefnaðinn hennar Ásu Ólafsdóttur,
sem heldur sina fyrstu einkasýn-
ingu hér á landi að Kjarvals-
stöðum.
Að sögn hennar sjálfrar leggur
hún áherslu á „mótív" úr íslenskri
náttúru einkum eru það gömlu
torfhleðslurnar, sem virðast hafa
mikil ítök í Ásu, því þær ganga í
gegn um flest verk hennar á einn
eða annan hátt.
foráttu. Jafnvel hjú þeirra og
húsdýr goldið húsbændanna.
Vinnumaðurinn „drembinn þræll"
og áburðarklárinn „meiddur hest-
ur“. Svo mætti lengi telja, því
„margir kjósa eigi orð á sig“,
einsog segir í fornu máli. En nú
skal bregða hinu betra í prestatali
og víkja frekar að nafngipt þeirri
er lýst var í upphafi máls og hér
verður talin sæmdarheiti.
Þótt ég teljist eigi til sóknar-
barna séra Garðars Svavarssonar
hefir hann verið mér vegprestur í
jákvæðri merkingu þess orðs, og
nefni ég hann það stundum í
huganum. Við hittumst oft á
förnum vegi. Þær furðuverur eru
enn til í Reykjavík er unna
gönguferðum og útivist. Stundum
ber fundum okkar saman á Lauga-
vegi, stundum í Austurstræti, eða
hvar annarsstaðar er vera kann, í
ys og þys borgarstræta. Þótt
poppmúsik hátalara ymji í eyrum,
bifreiðaflaut og blámóða ökutækja
æri og ógni, þá lætur séra Garðar
það lönd og leið.
Stutt samverustund, kyrrlátt
kunningjaspjall í hávaða hvers-
dagsins, á gangstétt, eða við
gatnamót, verður grænn blettur
og gróðurvin í eyðimörk malbiks-
ins. Allt minnisstætt og þakkar-
vert í huganum.
Séra Garðar er svifléttur í spori
og kvikur í hreyfingum. Hann
vekur athygli þeirra er leggja leið
sína um götur borgarinnar.
- segir Ása Ólafs-
dóttir, sem sýnir
myndvefnað að
Kjarvalsstöðum
Ása Ólafsdóttir er búsett í Gauta-
borg í Svíþjóð og hefur þar vinnu-
stofu. Tvö undanfarin ár hefur hún
Snyrtimennska hans, glaðlegt við-
mót, þróttur hans og bjart lífsvið-
horf mætti verða mörgum fyrir-
mynd. Ungur setti hann sér það
takmark að þjóna með háttvísi.
Það hefir hann gert á vegferð
sinni, hvort sem starf hans hefir
verið við eikarskenkinn í messan-
um á gamla Gullfossi „með fann-
hvítan dúk og ljósfælinn huldu-
her“ eða í uppljómaðri sóknar-
kirkju við altari og í predikunar-
stól. Þótt hann hafi setið við
menntabrunna háskóla og numið
fræði sín af þjóðskörungum krist-
innar kirkju hefir honum reynst
eigi síðra veganesti alþýðleg speki
þriðja meistara er knúði aflvélar
gamla Gullfoss í vélarrúmi á
skipsbotni „að það eitt upphæfi
manninn, sem upphæfi hug hans“.
Og viljastyrkur og skaphöfn Her-
borgar rjómabústýru í Hróars-
holti er var „kyrrlát, einbeitt og
yfirlætislaus" kann með greind
sinni og göfgi að hafa átt eigi síðri
þátt í lífsviðhorfi, en háttsettir
menn og meistarar lærðra skóla.
Séra Garðar flutti nýverið frá-
söguþætti í Ríkisútvarpið. Minn-
ingar bernsku, æsku- og unglings-
ára. Ég gætti þess jafnan að
fylgjast með þáttum hans. Þeim er
til þekktu kom eigi á óvart þótt
kippti í kyn skálda í stíl og
efnismeðferð. Þar kom glöggt
fram svipmót austfirskra skálda
er hann tengist ættarböndum.
Kliðmjúkur stíll, lipurð og létt-
leiki í frásögn, myndríkt mál. Og
einhverstaðar, eigi fjarri, var
tryggðarvinurinn trausti, skrifar-
inn á Stapa, Páll Pálsson, ráðholl-
ur og góðviljaður.
Við heyrðum Hannes póst þeyta
lúður sinn. Það ómuðu margradd-
aðir kveðjusöngvar kóra á hafnar-
bakkanum í Reykjavík millistríðs-
áranna. Þar var keltneskur þungi
Guðmundar bónda og norræn
birta séra Ólafs í Hraungerði. Þar
mátti heyra mýkt fiðlunnar og
einlægni í þjónustunni. Þar risu
sólarfjöll'sumarsveitar og fjallhá-
ar öldur næturinnar hnigu í Ægi.
Nú, er þau hjónin, séra Garðar
og frú Vivan sitja í septembersól-
inni og horfa á haustgeisla ljóma
á leikvelli, er þeim óskað þess af
kunningjum og vinum, að þau eigi
enn marga sólskinsdaga saman.
Pétur Pétursson þulur
Sr. Garðar tekur á móti gestum
sínum í Snorrabæ kl. 4—7 í dag.
getað helgað sig myndvefnaði nær
eingöngu, hún hefur þó kennt einn
dag í viku við Kursverksamhetens
Konstskola Göteborgs Universitet.
Ása lauk námi frá Myndlistar- og
handíðaskóla íslands árið 1973 og
kenndi síðan myndvefnað við sama
skóla í 3 ár. Hún stundaði síðan
framhaldsnám við Konstindustri-
skolan Göteborgs Universitet árin
1976 til 1978.
Hún hefur tekið þátt í fjölda sam-
og hópsýninga bæði á íslandi og í
Svíþjóð.
Að sögn segist hún vinna einkum
með íslenska og norska ull. Hún
litar garnið sitt sjálf, því annars
segist hún ekki fá þá liti, sem hún
vill nota í verk sín. Þetta sé eina
leiðin ef hún vilji leika sér eitthvað
með litina.
Aðspurð hvers vegna hún kjósi
fremur að vinna í Svíþjóð en á
íslandi, sagði Ása að það væri alltaf
gott að komast í burtu og sjá það
sem aðrir eru að gera. Það skerpi
líka sýnina á land og þjóð og geri
áhrifin sterkari. Annars sagði Ása,
að sig væri farið að langa til að
koma heim aftur.
Mikil vinna liggur að baki sýning-
unni að Kjarvalsstöðum en ánægjan
yfirskyggði erfiðið, sagði hún enn-
fremur.
Sagði hún einnig mörg verkanna,
sem þarna væru til sýnis afar
persónuleg en flest eru þau unnin
undanfarin tvö ár en það elsta er frá
árinu 1976.
Ása Ólafsdóttir sýnir myndvefnað að Kjarvalsstöðum, hér er hún við eitt
verka sinna.
„Gamla torfhleðslan hef-
ur alltaf átt ítök í méru