Morgunblaðið - 28.11.1981, Síða 10

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. NÓVEMBER 1981
10
Ævisaga sem
uppfyllir vonir
og kröfur
LÍKSJÁTNING: Bndurminningar
Gudmundu Klíasdótlur, söngkonu.
Ingólfur Margeirsson skráói.
Útg. Iðunn 1981.
Það er án efa mikið vandaverk
að skrifa ævisögu sína, eða lesa
hana fyrir. Ævisaga verður aldrei
nákvæm frásögn atburða, hún er
sú stemmning sem eftir situr í
endurminningunni, þegar atburðir
eru rifjaðir upp. Vitanlega byggist
mikið á minni sögumanns, en um-
fram allt byggir slík bók á því
hversu hreinskilinn sögumaður er,
hvort hann hefur hæfileika til að
velja og hafna, hvort hann hefur
hugrekki til að tjá sig um atburði
sem auðvelt væri að láta annað
tveggja liggja í þagnargildi elleg-
ar breyta svo að útkoman verði
jákvæðari fyrir sögumann. Ég hef
lesið fjöldamargar ævisögur gegn-
um árin og það er sjaldgæft að
þær veki með manni slíkan fögnuð
og aðdáun og lestur Lífsjátningar
Guðmundu Elíasdóttur. Sú bók
uppfyllir einfaldlega þær kröfur
og vonir sem maður gerir til
endurminningabókar, þar er
vissulega mikið sagt, en gert á
þann hátt að lesandinn fagnar
hispursleysi og hreinskilni, bókin
er vissulega býsna ítarleg en þó
nánast ekkert sagt sem maður
hefði viljað missa af.
Nú skal það tekið fram, að ég
þekki hvorki listakonuna Guð-
mundu Elíasdóttur né heldur
manneskjuna nema af léttri af-
spurn og því hafði ég engar fyrir-
fram skoðanir á lífshlaupi hennar.
Eins og fleiri Reykvíkingar vissi
Bókmenntlr
Jóhanna Kristjónsdóttir
ég um síðsumarást hennar og
Sverris Kristjánssonar og fannst
hún sjarmerandi, að öðru leyti var
ég ekki viss um hvort saga hennar
myndi vekja áhuga minn. En er þá
ekki að orðlengja að ég lagði ekki
bókina frá mér fyrr en hún var
lesin öll og sú hugsun sem leitaði á
mig að lokum var einfaldlega sú,
að mikið langaði mig til að hitta
þessa konu og kynnast henni.
Það er öldungis rétt sem segir á
kápu, að hér er ekki nein hvers-
dagsleg æviferilsskýrsla á ferð.
Víst er sagan ævintýri líkust, enda
geta ævintýri oft verið grimmúð-
leg og miskunnarlaus þótt stund-
um fari alit vel að lokum. Frásögn
Guðmundu af bernsku sinni er
bæði aðgengileg og læsileg, ekkert
ofhlaðið hér eða þar og þegar svið-
ið færist síðan yfir til Kaup-
mannahafnar, en þangað fer hún
fyrst af útþrá og síðan hefur hún
söngnám með tilheyrandi basli og
barningi er skilur eftir sterk áhrif.
Hjónaband, basl, flutningar fram
og aftur yfir Atlantsála, söngsigr-
ar hér og erlendis og áfram meira
bags og nauð og þó eru vissulega
sólskinsblettir inn á milli, allt er
þetta sett fram svo skilmerkilega
Guðmunda Elíasdóttir
og læsilega að lesandi sem ekki
verður snortinn hlýtur að vera
dauður maður. Líf og starf Guð-
mundu í útlöndum er enginn dans
á rósum, það eru miklar sveiflur í
ferli hennar sem söngkonu og
stundum eru ekki björgulegar að-
stæður hennar, hvorki ytri né
innri. En hún hefur það af, vegna
þess að hún virðist þrátt fyrir
ákveðna erfiðleika bæði í skapgerð
sinni — sem hún er fyrsta mann-
eskjan til að skilja — og í um-
hverfi vera gædd ótrúlegri seiglu
og húmor fyrir sjálfri sér. Þó að
hún sé oft í þann veginn aó gefast
upp verður saga hennar af þeim
tíma, jafnt sem velgengi aldrei
blandin beizkju ellegar hroka,
alltaf lýsir í gegn snerpan og
glettnin.
Margir munu eflaust hafa
áhuga á þessari bók vegna fyrr-
nefnds kafla um hjónaband þeirra
bóhemanna Guðmundu og Sverris.
En ég ímynda mér að þeim fari
fleirum sem mér að verða gagn-
teknir af lestrinum löngu áður en
að þeim kafla kemur.
Ingólfur Margeirsson hefur
skrásett minningarnar og játn-
ingarnar og án efa er óhætt að
staðhæfa að hans hlutur sé mikill
og góður.
Sinfóníutónleikar
Háskólabíó 26. nóvember 81.
Stjórnandi:
Gabriel Chmura
Einleikari:
Einar Jóahnnesson
Efnisskrá: Brahms, Trag-
íski forleikurinn op. 81
Áskell Másson, Konsert
fyrir klarinett og hljóm-
sveit
Rossini, Inngangur og vari-
asjónir fyrir klarinett og
hljómsveit
Mendelssohn, Sinfónía nr. 4
op. 90.
Hljómsveitarstjórinn, Gabriel
Chmura, dustaði Sinfóníu-
hljómsveitina duglega til á tón-
leikunum sl. fimmtudagskvöld.
Tónsproti hans flaug um loftið
eins og hvítur stormsveipur og
tókst að laða fram bestu hliðar
hljómsveitarinnar og erlangt
síðan hún hefur átt jafn góðan
dag. Chmura er ákaflega rögg-
samur og ákveðinn stjórnandi,
Tónlist
Egill Friðleifsson
sem virðist vita nákvæmlega
hvað hann vill og nær settu
marki. Hann stjórnaði bæði
Brahms og Mendelssohn nótna-
laust og lék hvort tveggja í
höndum hans. Það var sama
hvort um var að ræða alvöru-
gefna hljóma Tragíska forleiks-
ins eða létt leikandi tónavef ít-
ölsku sinfóníunnar, en báðar
þessar tónsmíðar eru meistara-
verk þó ólíkar séu.
En það var þó klarinettkon-
sert Askels Mássonar sem að
margra dómi vakti mesta at-
hygli þetta kvöld. Konsert þessi
hljómaði fyrst á hinum eftir-
minnilegu felutónleikum í janú-
arlok sl. vetur, en svo eru þessir
tónleikar kallaðir vegna þess
hve fáir höfðu hugmynd um þá.
Þó var um að ræða einn
Einar Jóhannesson
Listiðnaður frá
í Norræna húsinu stendur nú
yfir merkileg og falleg sýning á
listiðnaði frá Fjóni. Undirtitill
þessarar sýningar er „HERFRA
MIN VERDEN GÁR", og þar er
að finna vefnað, glerhluti, leir-
muni, Ijósmyndir, silfur og gull.
Hópur sýnenda er nokkuð stór, og
ef mér telst rétt tii, eru það 22
listiðnaðarmenn, sem í hlut eiga.
Eins og allir vita hér á landi, er
mikill kúltúr í listiðnaði á Norð-
urlöndum, og ekki hvað síst hjá
Dönum. Þeir eru frægir um víða
veröld fyrir hluti sína, og má með
réttu segja, að hefð þeirra á þessu
sviði nái fram í gráa forneskju.
Því til sönnunar má benda á þá
Myndlist
Valtýr Pétursson
stórkostlegu hluti, sem grafnir
hafa verið úr jörðu, og sumir
hverjir eru nú um þessar mundir
á skjánum í þætti um víkinga.
Þessi sýning í Norræna húsinu
er afar fjölþætt og gefur ágæta
hugmynd um listiðnað á þeirri
fögru eyju, Fjóni. Það er hver ein-
asti hlutur valinn á þessa sýningu
og vandað mikið til. Því er það
ekki létt verk að gera upp á milli
sýningargripa, og ég held, að það
Fjóni
sé heldur ekki sanngjarnt, því að
ætíð yrði eitthvað útundan. Það
má aftur á móti benda á nokkur
verk, en það er aðeins til mála-
mynda, því að flest, ef ekki allt,
sem þarna er til sýnis, er vissu-
lega þess virði að því sé veitt eft-
irtekt. Sérstaklega var ég hrifinn
af vefnaðinum á þessari sýningu
og nefni verk eftir Jette Ne\ers,
Annette Holdensen, Amy
Grandt-Nielsen, Anne Björn,
Anne Marie Egemose og þau Kar-
en og Preben Hoyer. Af glermun-
um voru það verk Jesper Sodring,
sem hrifu mig mest, og keramik
er þarna afar falleg og glæsileg í
formi. Má þar til nefna verk eftir
Merethe Bloch, Ida Holm Mort-
ensen, Inge Heise og Peter Ty-
bjerg. Aðeins einn gullsmiður á
þarna verk, Anette Kræn, og
finnst mér hún standa sig með
ágætum. Það má efalítið margt
um þessi verk segja frá faglegu
sjónarmiði, en ég er ekkert að
þrefa hér í stuttri grein um slíkt,
enda hef ég ekki mikið vit á
tæknilegri hlið þessara vinnu-
bragða. Útkoman er að mínum
dómi sérlega vel heppnuð og
þessu fólki til hins mesta sóma.
Það var mjög ánægjulegt að sjá
þessa sýningu, og það má vera, að
hollt sé fyrir okkur að bera þessi
verk saman við þá sýningu, sem
var á Kjarvalsstöðum í sumar
leið. Við höfum ekki eins sterka
hefð í þessum hlutum og Danir,
og margt höfum við sótt til þeirra
í þessum efnum. Ekkert er ég að
ýja að því, að við séum verri eða
betri, en samanburður ætti að
vera okkur til þroska, og það er
ekki ráðist á garðinn, þar sem
hann er lægstur, ef farið er í sam-
anburð við Dani í þessari fram-
leiðslu. Ég hvet fólk til að sjá
þessa sýningu, og hafa má það
hugfast að hér er ekkert rusl á
ferð. Það er mikill fengur að fá að
sjá þessa muni, og vonandi þurfa
viðkomandi listamenn ekki að
kvarta yfir sinnuleysi hérlendra,
hvað listgreinir þeirra snertir.
Enn einu sinni höfum við fengið
að njóta starfsemi Norræna
hússins og þrátt fyrir það, að þar
mun nú vera þröngt í búi. Það er
ekki ónýtt að fá slíka heimsókn í
svartasta skammdeginu og þann-
ig öðlast hressingu í sálinni.
Tvær sýningar
srgrét Keykdal vi
(luómundur Karl Ásbj-
örnsson
Vegna verkfalls bókagerðar-
manna varð því ekki við komið að
minnast á sýningu Guðmundar
Karls Ásbjörnssonar í Gallery 32
hér í blaðinu. Þegar ég loksins
komst til aö reka þar inn nefið,
vjr verið að loka sýningu Guð-
ntundar það kvöldið.
Það er því síðbúið að minnast á
þessa sýningu, en skal samt gert.
Guðmundur Karl hefur lengi
fengist við myndlist og hefur
haldið margar sýningar á verkum
sínum. Hann er enginn nýgræð-
ingur á þessu sviði og hefur
stundað nám erlendis um langt
árabil í listgrein sinni. Þarna á
þessari sýningu voru mestmegnis
vatnslitamyndir, eða um 20 af 27
myndum, sem á sýningu Guð-
mundar voru. Þessi sýning Guð-
mundar gaf ekki neinar breyt-
ingar í lit Guðmundar til kynna,
og verður ekki sagt með sanni, að
hér hafi verið um tímamóta-
sýningu að ræða. Tvær af vatns-
litamyndunum á þessari sýningu
skáru sig dálítið úr öðrum verk-
um. Báðar voru þær tengdar haf-
inu, og hét önnur þeirra Sigling
og hin Hafið. í þessum myndum
var eins og Guðmundi væri laus-.
ari höndin en venjulega og áhrif-
in urðu meiri hreyfing en í mörg-
um öðrum verkum hans. Þarna
voru einnig litlar vatnslitamynd-
ir, sem mér virtust litglaðari en
mörg önnur verk á þessari sýn-
ingu.
Margrét Reykdal
Á vesturgangi Kjarvalsstaða
hefur Margrét Reykdal efnt til
sinnar þriðju einkasýningar hér í
borg. Það skal játað, að sá, er
þetta ritar, hefur ekki áður séð
verk þessarar listakonu og því
getur hann ekkert um það sagt,
hvort þessi sýning er betri en þær
fyrri. Enda kemur það lítið mál-
unum við. Hitt skal viðurkennt,
að þessi snotra sýning kom mér
svolítið á óvart. Margrét stundaði
nám í Noregi á sínum tíma, og má
sjá nokkur áhrif í þessum verkum
hennar sem tengja mætti norskri
myndlist.
Það eru tuttugu og þrjú olíu-
málverk á sýningu Margrétar, og
eru það allt olíumálverk. Þessar
myndir láta ekki mikið yfir sér
við fyrstu sýn, en þær eins og
læðast í huga manns, þegar á líð-
ur kynningu. Margrét hefur heil-
lega tóna í myndum sínum og hún
spilar á hugmyndaflug, sem virð-
ist frásögukennt (litterært) í eðli
sínu. Það er viss drauma- eða
rómantískur þáttur í þessum
verkum, sem bæði samanstendur
af litbyggingu og efnisvali. Með
öðrum orðum, hér er rómantískt
skáld á ferð, sem notar form og
liti til að tjá hug sinn. Það má að
vísu finna nokkur áhrif frá öðr-
um málurum í sumum verkum
Margrétar, og er ekkert nema
gott um það að segja. Sannleikur-
inn er sá, að hún er um margt
sjálfstæð í list sinni, og þá er líka
mikið sagt.
Af þeim verkum, sem mér urðu
minnisstæðust á þessari sýningu,
get ég tilnefnt málverk eins og
Ferð í draumi, Myndir, Eyjar í
hafi og Beitiland. Allt eru þetta
þokkaleg verk, sem ég hafði
ánægju af að kynnast, og ég held
að þessi verk sem ég hef hér talið,
gefi ágæta hugmynd um þessa
listakonu. Það má einnig minnast
á það í sambandi við þessa sýn-
ingu, að það virðist ekki verra að
vera með litlar sýningar á göng-
unum á Kjarvalsstöðum. Jafnvel
fara þær betur þarna en í sjálfum
sölunum, þar sem mikið magn
þarf til að fylla þau rúmu húsa-
kynni. Það hafa verið tvær sýn-
ingar á göngum Kjarval^staða að
undanförnu, sem sanna þetta
mál. Orn Ingi í hægri gangi og
svo Margrét Reykdal í vestur
gangi.
Valtýr Pétursson