Morgunblaðið - 29.11.1981, Qupperneq 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. NÓVEMBER 1981
Greinin í Pravda vakti mikla athygli í Finnlandi og hér sjást
nokkrir þingmenn í finnska Ríkisdeginum viröa fyrir sér finnskt
dagblaö þar sem frá henni segir. í greininni var Finnum ráðlagt
að velja sér Ahti Karjalainen sem forseta og minntir um leið á
hvað ella gæti gerst.
FINNSKU FORSETAKOSNINGARNAR
ina, að nokkur einn maður fái meirihluta
kjörmanna í hinum almennu kosningum.
í fyrstu umferð kjörmannakosninganna.
fylgja þeir sínum manni en að þeim lokn-
um hefst baktjaldamakkiö milli flokk-
anna. Það er einmitt á því stigi, sem hlut-
irnir taka stundum dálítiö óvænta stefnu,
og þá, kannski fremur en endranær,
kemur þaö vel í Ijós hve mikil áhrif Rúss-
ar hafa á finnsk innanlandsmál, svo mikil
að stundum jaðrar viö ósjálfstæði finnsku
þjóðarinnar. Á það hefur verið minnt í
Finnlandi að undanförnu og sjálfir fara
Rússar ekkert í launkofa með það hvaða
maður sé þeim þóknanlegastur sem for-
seti.
um óskammfeilni, einkum þá, að
þeir skuli dirfast að minna Finna á
örlög „Næturfrostsríkisstjórnarinn-
ar“. Meðal vestrænna diplómata í
Moskvu er litið svo á, að Rússar
séu með greininni beinlinis að
segja Finnum hver eigi að veröa
næsti forseti þeirra og sérstaka at-
hygli vekja þeir á þvi, að ekki er
minnst einu oröi á Mauno Koivisto,
frambjóðanda jafnaðarmanna, sem
er Rússum greinilega ekkl að skapi.
Forsetaframbjóöandi jafnaðar-
manna veröur Mauno Henrik Koi-
visto, núverandi forsætisráðherra
og forseti í forföllum Kekkonens.
Sú ákvörðun kom engum á óvart
enda er Koivisto með eindæmum
vinsæll meöal þjóðarinnar. Honum
er fyrst og fremst þakkaöur efna-
hagsbatinn að undanförnu, sem
hefur m.a. valdið því, að hvergi í
Evrópu hefur verið meiri hagvöxtur
en í Finnlandi siöustu tvö árin. I
skoðanakönnun, sem gerð var um
mánaðamótin september-október,
kváöust 60% spuröra vilja, að Koi-
visto yrði næsti forseti en aðrir lík-
legir frambjóöendur fengu mest
3%.
Af þessu mætti ætla, að einsýnt
væri hver verður næsti forseti
finnsku þjóðarinnar en svo er þó
alls ekki. í fyrsta lagi er ekki líklegt,
að Koivisto muni fá allt þetta fylgi
þegar til alvörunnar kemur, enda
Ijóst, aö flokkar hinna frambjóö-
endanna muni aöallega berjast fyrir
því, að þeirra eigiö fylgi skili sér
sem best, og í öðru lagi er engin
trygging fyrir því, að kjörmanna-
samkundan velji þann manninn,
sem vinsælastur er hjá almenningi.
Á þeim vettvangi hefur þaö áöur
komiö í Ijós hver hin raunverulegu
itök Sovétmanna eru í finnsku
þjöðlífi. Harölínumenn meðal
kommúnista hafa heldur ekki látið
það liggja i láginni hvers vegna
Rússum er í nöp við Koivisto en
það er vegna þess, að meöal
stuðningsmanna hans eru menn,
sem reittu Rússa til reiði árið 1958.
Urho Kekkonen — meístarí í
þeirri jafnvægislist, sem Finn-
ar hafa orðið að stunda gagn-
vart Rússum.
Sumir flokksmenn Virolainens hafa
reyndar borið honum það sama á
brýn þótt hann segist ekki hafa
annað til saka unniö en að taka
þátt í ríkisstjórn, sem Kekkonen
hafi skipaö.
í Finnlandi eiga Jafnaöarmanna-
flokkurinn og Miðflokkurinn mestu
fylgi að fagna en næstur þeim kem-
ur Þjóðlegi einingarflokkurinn, sem
er hægriflokkur og hefur verið í
sókn að undanförnu. Á þingi
flokksins 15. þ.m. var ákveðið, að
Harri Holkeri, bankastjóri ríkis-
bankans, yrði frambjóöandi hans í
forsetakosningunum. Sænski þjóð-
arflokkurinn valdi Jan-Magnus
Jansson, ritstjóra Hufvudstads-
bladets, blaðs sænskumælandi
manna, sem sinn frambjóöanda og
Frjálslyndi flokkurinn, sem er hægri
sinnaður, býöur fram Helvi Sipilá,
Forsetakosningar verða í Finnlandi í
janúar nk., eftir tvo mánuði, og er kosn-
ingaskjálftinn nú þegar í algleymingi inn-
an finnsku stjórnmálaflokkanna. Til
þessa hefur hann einkum snúist um þaö
hverjir yrðu fyrir valinu sem frambjóð-
endur en sjálf úrslitaorrustan verður svo
háð á kjördag og í atkvæðagreiðslu kjör-
mannanna, sem þá verða kosnir, 301 að
tölu. í fréttaflutningi af forsetakjörinu í
Finnlandi vill það stundum gleymast
hvaða hátt Finnar hafa á þegar þeir velja
sér forseta. Forsetinn er ekki kosinn
beínni kosningu heldur fær hver fram-
bjóðandi þann kjörmannafjölda, sem fylgi
hans segir til um, og enn hefur það ekki
gerst og ekki líklegt að það verði í bráð-
Framboðsfrestur til forsetakosn-
inganna rann út 27. þ.m. og hafa nú
allir stjórnmálaflokkar tilnefnt sinn
frambjóðanda. Nokkuö var vitað
fyrirfram hverjir þar yrðu fyrir val-
inu, nema hjá Miöflokknum, þar
sem baráttan stóð á milli Ahti Karj-
alainens og Johannes Virolainens.
Karjalainen naut stuönings þing-
flokksins og flokksapparatsins og
þótti því líklegri sem sigurvegari, en
þaö óvænta geröist á þingi flokks-
ins sl. sunnudag, að Virolainen var
valinn frambjóöandi með yfirgnæf-
andi meirihluta atkvæöa, eöa meö
2666 á móti 1365.
Þessi úrslit eru skýrð á ýmsan
hátt i finnskum blöðum og þó fyrst
og fremst með því, að hér hafi veriö
um uppreisn gegn flokksræðinu að
ræða, þeirri ætlan ráöamanna í
flokknum að ráða því sjálfir hver
yrði fyrir valinu. Einnig er það taliö
hafa vegið nokkuð þungt, að í ræð-
um margra stuöningsmanna Karj-
alainens var sífellt klifaö á því, aö
hann væri í miklu uppáhaldi hjá
Rússum, sem væri lífsnauösynlegt
vegna efnahagslegra hagsmuna
þjóöarinnar og viöskiptanna viö
Sovétríkin. Nú dylst engum Finna
hvernig háttaö er sambandinu milli
Finnlands og Sovétrikjanna en
Helstu
frambjóðendurnir ekki
í náðinni hjá Kremlarherrunum
Mauno Koivisto, forsætisráð-
herra og frambjóðandi jafnað-
armanna í forsetakosningun-
um. Hann er langvinsælastur
frambjóöendanna og hefur
fengið stuðning allt aö 60% í
skoðanakönnunum. Kalevi
Sorsa, formaður Jafnaðar-
mannaflokksins, fullyrðír, aö
ekki veröi samiö um stuðning
við neinn annan mann í kosn-
ingu kjörmannanna.
þingfulltrúum á flokksþinginu þótti
þó mörgum skörin vera farin aö
færast nokkuð upp á bekkinn þeg-
ar þessi röksemd var notuð fyrir
stuðningi við Karjalainen. Ekki
bætti heldur úr skák grein, sem
birst hafði í Prövdu, málgagni sov-
éska kommúnistaflokksins, nokkr-
um dögum áður.
I greininni í Prövdu, sem birtist
þriðjudaginn 17. nóvember og var
eftir fréttaritara blaösins á Norður-
löndum, Jurij Kusnetsov, var fjallað
um finnsku forsetakosningarnar og
einkum um átökin innan Mið-
flokksins, milli þeirra Karjalainens
og Virolainens. Þar sagöi, að Miö-
flokkurinn stæði frammi fyrir
örlagaríkustu ákvörðun í sögu sinni
og var berlega gefiö í skyn hver
væri Sovétmönnum þóknanlegast-
ur sem eftirmaður Kekkonens,
nefnilega Ahti Karjalainen.
I greininni var farið mörgum orð-
um um glæsilegan feril Kekkonens
forseta i embætti, sem í hvivetna
hefði reynst verðugur arftaki fyrr-
um forseta, Paasikivis, mannsins
sem mótað hefði þá stefnu, sem
Finnar hafa fylgt i samskiptunum
við Sovétríkin eftir stríð. Sagt var,
að ekki yrði auövelt að finna eftir-
mann Kekkonens en jafnframt vak-
in athygli á bréfi frá Samtökum iðn-
aöarins i Finnlandi þar sem hvatt er
til stuönings við þann mann i for-
setaembætti, sem „mest hefur
stuölað að auknum viöskiptum við
Sovétríkin". Það er Ahti Karjalain-
en.
Kusnetsov minnti Finna einnig á
það, sem gerðist 1958, þegar
„Næturfrostsríkisstjórnin" svokall-
aða var við völd, samsteypustjórn
undir forsæti K.-A. Fagerholms.
Rússum þótti sú stjórn andsnúin
sér og neyddu hana því til aö segja
af sér með því að hóta að hætta
öllum viöskiptum viö Finna. í þeirri
stjórn var Virolainen utanríkisráö-
herra.
Kusnetsov lét hins vegar ógetiö
atburðanna 1962 þegar jafnaöar-
menn og hægri menn hugöust
koma fram með sinn eigin fram-
bjóðanda gegn Kekkonen, en þá
fóru Rússar skyndilega fram á her-
málaviöræöur við Finna með tilvís-
an til samkomulags þjóöanna frá
1948. Þegar framboöið gegn Kekk-
onen var svo dregiö til baka misstu
Rússar um leið allan áhuga á við-
ræðunum.
Viðbrögðin í Finnlandi viö þess-
ari grein í Prövdu hafa verið með
ýmsum hætti. Sumum finnast
Rússar bara hógværir en aörir tala
fyrrv. aöstoðaraðalritara SÞ og
einu konuna, sem í framboði verö-
ur. Fyrir Landsbyggöarflokkinn
verður Veikko Vennamo, fyrrv.
formaður flokksins, í framboöi og
Kristilega sambandið teflir fram
Raino Westerholm. Loks er það
Fólkdemókrataflokkurinn eða
kommúnistar öðru nafni. í þeim
flokki er raunar uppi klofningur milli
harðlínukommúnista og þeirra,
sem frjálslyndari þykja á þeirra
vísu, og því hafði jafnvel verið
spáð, að meirihlutinn mundi halla
sér að Koivisto í kosningunum. Af
því varð þó ekki og fyrr í þessum
mánuði var ákveðið að Kalevi Koi-
visto, menntamálaráöherra í núver-
andi stjórn, yrði fulltrúi flokksins.
Frambjóðendum þessara síð-
asttöldu flokka eru ekki gerð mikil
skil hér enda engum þelrra spáð
fylgi, sem einhverju nemur. Hvort
einhver þeirra kunni að koma við
sögu í baktjaldamakki kjörmann-
anna er önnur saga, sem bíður síns
tíma.
27. janúar nk. tekur nýr maður
við forsetaembættinu í Finnlandi
og finnsku þjóðinni er ekki rótt. Frá
þvi aö síöari heimsstyrjöldinni lauk
hafa Finnar orðið að feta það ein-
stigi, sem felst í því aö halda risan-
um i austri góðum, og gjalda fyrir
það með sjálfstæöi sínu að nokkru,
og á 25 ára valdaferli sínum reynd-
ist Kekkonen sannkallaður galdra-
meistari í þeirri grein. Á þessum
tíma hefur Finnum leyfst að gerast
aðilar að EFTA, fríverslunarbanda-
lagi Evrópu, og gera viöskipta-
samning við Efnahagsbandalagiö
og margir líta á þennan árangur
sem réttlætingu á þeirri stefnu,
sem kennd er við þá forsetana
Paasikivi og Kekkonen. Væntan-
legum forseta mun heldur ekki
haldast það uppi að bregöa veru-
lega út af þessari braut en þrátt
fyrir það er sú staöa nú uppi, að
þeir frambjóðendur, sem koma
helst til greina, eru ekki í neinu af-
haldi hjá nágrönnunum í austri. Af
þessum sökum er ógjörningur að
spá um endanleg úrslit i finnsku
forsetakosningunum. Áriö 1956
róðu kjörmenn kommúnista því, að
Kekkonen varö forseti, en hvernig
þeir munu bregðast viö nú veit
enginn enn.
Ahti Karjalainen yfirgefur ræöustólinn é flokksþingi Miðflokks-
ins en álengdar bíöur Johannes Virolainen. Virolainen sigraöi
með yfirburðum á flokksþinginu þrátt fyrir aö þingflokkurinn
og ráðamennirnir í flokknum heföu valiö Karjalainen.