Morgunblaðið - 01.12.1981, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. DESEMBER 1981
flnrgiu Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 100 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 6 kr. eintakiö.
Feluleikur
f raforkumálum
Iðnaðarráðherra Hjörleifur Guttormsson hélt enn einn blaða-
mannafundinn um næstu áform í virkjanamálum á föstudaginn.
Las hann þar ábúðarmikill úr möppum sínum og lét sem fyrir lægi,
hvar næst verði virkjað. Þegar yfirlýsingar hans eru lesnar og skoð-
aðar með hliðsjón af því, sem hann hefur áður sagt, kemur í ljós, að
allt er við það sama.
Hver var boðskapur iðnaðarráðherra á föstudaginn? Ef samningar
nást við heimamenn um Blönduvirkjun, verður hún næsta meirihátt-
ar vatnsaflsvirkjun. Ef samningar nást ekki um Blönduvirkjun kem-
ur Fljótsdalsvirkjun í hennar stað. Ef samningar nást um Blöndu-
virkjun munu framkvæmdir við hana skarast við framkvæmdir við
Fljótsdalsvirkjun og ráðist verður í Sultartangavirkjun samhliða
Fljótsdalsvirkjun „eftir því sem orkunýting gefur tilefni til“, eins og
segir í samþykkt ríkisstjórnarinnar. Menn hljóta að velta því fyrir
sér, hvað iðnaðarráðherra er að fela með öllum þessum „ef-um“.
Enginn dregur í efa, að tæknilega hafi verið vel að rannsókn á
þessum virkjunarkostum staðið, hitt er jafnljóst, að hinn pólitíski
undirbúningur er í molum hjá ríkisstjórninni, og þess vegna stundar
iðnaðarráðherrann feluleikinn í raforkumálunum.
Það er skortur á pólitískri forystu, sem veldur því, að enn skuli
ríkja vafi um það, hvort unnt sé að ná samkomulagi vegna Blöndu-
virkjunar. Það er skortur á pólitískri forystu, sem veldur því, að
spurningarmerki er sett við Sultartangavirkjun og sagt, að fram-
kvæmdir við hana eigi að ráðast af „orkunýtingu". Boðskapur Hjör-
leifs Guttormssonar er sá, að bæði um Blönduvirkjun og Sultar-
tangavirkjun megi deila en Fljótsdalsvirkjun geti gengið snurðulaust
fyrir sig. Þetta þorir hann þó ekki að segja beint, hann vill geta
haldið feluleiknum áfram. Hann skýtur sér undan ábyrgð á öðrum
virkjunum en Fljótsdalsvirkjun, en hagar máli sínu þó þannig, að
hann geti sagt við kjósendur sína á Austurlandi: — Það var ekki ég,
heldur bændur í Húnavatnssýslu, sem tóku lokaákvörðunina um
Blönduvirkjun!
Hönnun virkjana er vissulega mikilvægur þáttur í undirbúningi
virkjanaframkvæmda. En til hvers á að virkja, ef ekkert er aðhafst
til að koma orkunni í verð? í því efni eins og öðrum hefur iðnaðar-
ráðherra og flokkshirð hans þvælst fyrir og komið í veg fyrir eða
tafið fyrir töku skynsamlegra ákvarðana. Allt tal ráðherrans um
orkunýtingarmál einkennist af þröngsýni og hræðslu við að gæta
hagsmuna þjóðarinnar út á við með reisn. Með hliðsjón af þeim
vinnubrögðum er óhætt að slá því föstu, að fyrirvari Hjörleifs Gutt-
ormssonar og ríkisstjórnarinnar um Sultartangavirkjun þýðir, að
framkvæmdum við hana er frestað um ófyrirsjáanlega framtíð. Iðn-
aðarráðherra hefur raunar aldrei farið dult með þá skoðun sína, að
honum finnst nóg komið af virkjunum á Suðurlandi og ekki þurfi
frekar um Sunnlendinga að hugsa í raforkumálum.
600%-reglan
Af einföldum og öllum sýnilegum framkvæmdum getur almenn-
ingur best dæmt um það, hvernig kjörnir trúnaðarmenn fara
með opinbert fé. Fáar framkvæmdir hafa verið jafn mikið undir
smásjá Reykvíkinga undanfarna mánuði og gerð útitaflsins við
Lækjargötu. Menn hafa ekki einvörðungu deilt um útlit og staðarval
heldur einnig haft áhuga á að fylgjast með kostnaði við framkvæmd-
ina. Eins og mönnum er í fersku minni lét vinstri meirihlutinn alla
gagnrýni vegna framkvæmdarinnar sem vind um eyru þjóta, hann
taldi sér síður en svo skylt að virða almenning viðlits. Nú er rækilega
komið í Ijós, að vinstri meirihlutinn hefur ekki aðeins boðið áliti
borgarbúa á nauðsyn þessarar framkvæmdar byrginn, hann hefur
einnig seilst eins freklega í pyngju borgaranna og kostur er vegna
framkvæmdarinnar. Vinstri meirihlutinn tók ákvörðun um fram-
kvæmdina á þeirri forsendu, að hún mundi kosta 300 þúsund krónur,
nú er kostnaðurinn orðinn 1,9 milljónir króna — eða rúmlega 600%
umfram áætlun. Og hvað gerir oddviti vinstri manna, Sigurjón Pét-
ursson, forseti borgarstjórnar, þegar hann er spurður um þetta mál.
Hann kennir um „slakri" áætlanagerð og segist vera jafn undrandi
og aðrir.
Skýrara dæmi en þetta um lélega fjármálastjórn við opinberar
framkvæmdir hefur ekki sést hér á landi um langan tíma og er þá
mikið sagt. Annað mál vinstri mönnum kært er byggð upp til heiða á
Rauðavatnssvæðinu. Samkvæmt áætlun er talið, að það kosti ekki
minna en 54 milljónir króna að leggja aðalholræsi að Rauðavatni auk
nauðsynlegra aðgerða til að halda svæðinu hreinu. Vinstri menn
virðast ætla að keyra ákvörðun sína um Rauðavatnssvæðið áfram
með sama offorsi og útitaflið. Kannski verða 54 milljónirnar orðnar
að 324 milljónum, þegar vinstri menn hafa náð sínu fram með hjálp
600%-reglunnar.
Raymond Aron hefur fjallað einna
ítarlegast allra manna um áhrif
kjarnorkuvopna á þróun alþjóðamála,
hugmyndir um hernaðarátök og sam-
skipti austurs og vesturs. Meðfylgj-
andi grein ritaði hann í franska viku-
'ritið L' Express í tilefni af nýlegum
fundi þeirra Leonid Brezhnevs og
Helmut Schmidts í Bonn og viðræð-
unum, sem hófust 30. nóvember milli
fulltrúa Bandaríkjanna og Sov-
étríkjanna um fækkun kjarnorku-
vopna í Evrópu.
★
Ekki ríkir jafnræði milli þeirra
Leonid Brezhnevs og Helmut
Schmidts. Misvægið stafar ekki að-
eins af því, að annar er fulltrúi
meira herveldis en hinn, það á ekki
síð-.r rætur að rekja til þess, hve
ólíkt er á komið fyrir stjórnvöldum
í Sovétríkjunum og Vestur-Þýska-
landi. Fyrirliði Kremlverja þarf
ekki að taka tillit til almennings-
álitsins, þýski kanslarinn þarf að
sannfæra kjósendur sína og hlú að
sambandi sínu við forseta Banda-
ríkjanna.
Imyndum okkur, að kanslarinn
geti lagað sig hernaðarstöðunni
eins og hún er, án þess að taka mið
af viðbrögðum almennings. Þá væri
ekki erfitt fyrir hann að réttlæta
endurnýjun meðaldræga kjarn-
orkuheraflans í Vestur-Evrópu.
Um það verður ekki deilt, að um
langt árabil hafa Sovétríkin haft
augljósa yfirburði í hefðbundnum
vopnabúnaði í Mið-Evrópu. Þessir
yfirburðir hafa vaxið á síðasta ára-
tug. Ef allt um þrýtur, verður
Vestur-Evrópa ekki varin, án þess
að gripið verði til skammdrægra
kjarnorkuvopna. Þegar John F.
Þegar Leonid Brezhnev kom til Bonn 22. nóvembcr var efnt þar til mótmælaað-
gerða meðal annars með þátttöku landflótta Afgana. Myndin er af einu spjaldanna
í mótmælagöngunni. Skömmu fyrir (or Brezhnevs til Vestur-Þýskalands, sem var
fyrsta utanfór hans til vestræns lands síðan herlið Sovétmanna réðist inn í Afgan-
istan um jólin 1979, ályktaði allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna á ný um innrásina
í Afganistan og krafðist þess, að allur erlendur herafli yrði þaðan á brott. Alyktunin
var samþykkt með 116 atkvæðum gegn 23 en 12 sátu hjá. Síðast þegar greitt var
atkvæði um þetta mál á allsherjarþinginu var tillagan um brottfór sovéska inn-
rásarliðsins samþykkt með 112 atkvæðum gegn 22 en 12 sátu hjá.
Máttur blekkingai
eftir Raymond Aron
Kennedy eða Lyndon B. Johnson
sátu í Hvíta húsinu, höfðu Banda-
ríkin yfirburði yfir hitt risaveldið,
þegar aðstaða þeirra var metin eft-
ir fjölda kjarnaodda og nákvæmni
þeirra. Þá tók hugsanlegur and-
stæðingur þeirra nokkurt mark á
þeirri hótun, sem fólst í því, að inn-
rás í Vestur-Evrópu yrði svarað
með beitingu strategiskra (lang-
drægra) kjarnorkuvopna.
Nú er aðstaðan allt önnur. Sov-
étmenn hafa innan ramma sam-
komulagsins um takmörkun strat-
egískra vopna (Salt) tekið í notkun
ýmsar nýjar gerðir strategískra
eldflauga, SS-17, 18, 19, sem eru
stærri eldflaugar og öflugri en
Bandaríkjamenn eiga. Hver SS-18
eldflaug ber 8 kjarnaodda, og hefur
hver oddur 2 megatonna sprengju-
mátt og þeim má skjóta á átta
skotmörk. Með tilkomu þessara
nýju eldflauga steðjar hætta að
hinum strategísku landeldflaugum
Bandaríkjanna, sem ekki hafa
breyst að neinu marki í tuttugu ár.
Jafnvægið miðað við strategísku
eldflaugarnar, eða öllu heldur yfir-
burðir Sovétmanna á því sviði,
veikir getu Bandaríkjanna til að
fæla Sovétmenn frá árás, dregur úr
líkum á því, að Bandaríkjamenn
beiti strategískum eldflaugum sín-
um nema í sjálfsvörn. Samhliða
því, sem þessi staða hefur verið að
myndast í miðkerfinu á milli risa-
veldanna, hafa Sovétmenn komið
upp 200 meðaldrægum eldflaugum,
SS-20 eldflauginni, sem kemur í
stað úreltu SS-4 og SS-5 flauganna.
Hver SS-20 eldflaug er búin þrem-
ur kjarnaoddum, sem má miða
mjög nákvæmlega (þeir falla ekki
lengra en 100 til 200 metra frá
skotmarkinu). Eins og málum er nú
háttað eiga Bandaríkjamenn enga
eldflaug, sem stenst samanburð við
SS-20, en talið er, að henni sé ætlað
að eyðileggja lykilstöðvar í her-
stjórnarkerfi NATO án þess að
gjöreyða evrópskum borgum.
Fyrir tilstuðlan Bandaríkja-
manna hafa Vestur-Evrópubúar
samþykkt, að í löndum þeirra verði
komið fyrir 108 Pershing II og 464
stýriflaugum. Þessar nýju eld-
flaugar verða ekki teknar í notkun
fyrr en 1983, en ákvörðunina um
þær varð að taka með nokkrum
fyrirvara, svo að unnt væri að
hefja samningaviðræður við Sov-
étríkin.
Aætlun Atlantshafsbandalags-
ins miðast ekki við það, að báðir
aðilar ráði yfir jafnmörgum eld-
flaugum og jafnöflugum kjarna-
oddum, gildi hennar felst í öðru.
Pershing II eldflaugarnar draga
inn í vesturhluta Sovétríkjanna;
Sovétmenn verða því að eyðileggja
Pershing II í fyrstu atrennu, áður
en gripið er til nokkurra annarra
hernaðaraðgerða verða þeir því að
ráðast beint á Bandaríkjamenn og
kalla þar með að öllum líkindum
yfir sig gagnárás frá Bandaríkjun-
Trójuhesturinn á þessari mynd Tim úr L' Express ber mótmælaspjald, sem á stendur „Nei við N-sprengjunni“, en
nifteindasprengjan er talin öflugasta vopnið gegn skriðdrekasveitum Varsjárbandalagsins. Atlantshafsbandalagið raéður
nú yfir 14.900 skriðdrekum í Mið-Evrópu og hefur þeim fjölgað um 3,7% síðan 1970, hins vegar ræður Varsjárbandalagið
yfir 54.400 skriðdrekum á sömu slóðum og hefur þeim fjölgað um 70% síðan 1970.