Morgunblaðið - 23.01.1982, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LaUGARDAGUR 23. JANÚAR 1982
fMfagtfiiÞIftfrifc
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur. Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 100 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 6 kr. eintakiö.
Harmleikur
við Vestmannaeyjar
Enn einu sinni höfum við íslendingar verið minntir á það, að þrátt
fyrir tækniþróun og alhliða framfarir megum við okkar lítils
gagnvart náttúruöflunum. Björgunarsveitarmenn í Vestmannaeyjum
unnu að því við hinar erfiðustu aðstæður, í náttmyrkri og fram á
ljósan fimmtudag síðastliðinn, að bjarga skipverjum af strönduðum
belgískum togara. Svo hörmulega fór að tveir belgískir sjómenn og
tveir íslenzkir björgunarmenn drukknuðu. „Atburðurinn átti sér stað
steinsnar frá landi, í u.þ.b. 20 til 30 metra fjarlægð frá háum hamra-
vegg, sem drynjandi austanbrim barði í sífellu og var brimið slíkt að
það svipti togaranum til eins og fis væri á klöppunum", eins og
viðstaddur blaðamaður Mbl. komst að orði í fréttafrásögn.
Þetta er í fyrsta skipti í langri sjóbjörgunarsögu íslendinga, sem
björgunarmenn farast við björgunarstörf. Skipulegt sjóbjörgunar-
starf má rekja til stofnunar Björgunarfélags Vestmannaeyja 1918 og
komu Þórs, fyrsta björgunar- og varðskipsins þangað sama ár. Land-
helgisgæzlan tekur síðan til starfa 1926 og Slysavarnarfélag íslands
var stofnað 1928. Slysavarnarfélagið dreifði síðan línubyssum og
fluglínutækjum um landið, en slík tæki vóru fyrst notuð við björgun-
arstörf í marz 1931, fyrir rúmlega hálfri öld. Síðan skipulegt sjóbjörg-
unarstarf hófst hafa margir íslendingar fyllt flokka björgunarsveita
vítt um land — og mörgum manninum verið bjargað úr lífsháska, nú
síðast sex belgískum sjómönnum af strandstað í Vestmannaeyjum
Þetta starf íslenzkra björgunarsveita þarf enn að efla, með almanna-
stuðningi, bæði fyrirbyggjandi aðgerðum og með bættum búnaði og
starfsskilyrðum björgunarsveita.
Islendingar eru fámenn þjóð og samkennd þeirra segir ríkulega til
sín þegar náttúruöflin höggva skörð í þjóðarfjölskylduna. Tveir ungir
menn hafa týnt lífi — i viðleitni til að bjarga lífi annarra — og það
ríkir sorg í hugum allra landsmanna. Morgunblaðið vottar aðstand-
endum hinna látnu innilega samúð.
Vinstri menn: stórir í
orðum, smáir í athöfnum
Meðan sjálfstæðismenn höfðu meirihluta í borgarstjórn Reykja-
vikur var afsláttur gefinn af fasteignagjöldum, lögleyfður út-
svarsstigi var ekki fullnýttur og aðstöðugjöld vóru ekki í hámarki. Sú
meginregla ríkti í fjármálastjórn borgarinnar, að sveigja útgjöld
borgarsamfélagsins undir hóflega skattheimtu.
Birgir Isleifur Gunnarsson, fyrrverandi borgarstjóri, lýsir breyt-
ingunni við komu vinstri meirihlutans efnislega svo: Fasteignagjöld
vóru hækkuð og hæsta leyfilegt álag sett á útsvör og aðstöðugjöld.
Þessi hækkun dugði ekki nema fram á mitt kjörtímabil. Þá tók forseti
borgarstjórnar sér betlistaf í hönd og gekk fyrir ríkisstjórnina og bað
tmað lögum yrði breytt, þannig að hægt væri að hækka enn útsvörin.
Við þeirri beiðni var orðið.
Nú er liðið að lokum kjörtímabilisins og hinar miklu skattahækk-
anir upp urnar. Lög leyfa ekki meiri útsvars-, aðstöðugjalds- eða
fasteignagjaldahækkanir til borgarinnar. „Þá er málið einfaldlega
afgreitt með erlendum lántökum", segir Birgir ísleifur, og „þegar það
er orðið stefna að brúa fyrirsjáanlega fjárvöntun með erlendum lán-
um, þá er mikið að“.
Birgir ísleifur segir og upplýst, að við gerð þessarar fjárhagsáætl-
unar hafi vinstri meirihlutinn til ráðstöfunar 300 m.kr. — eða 30
gamla milljarði — umfram það, sem sjálfstæðismenn höfðu til ráð-
stöfunar við gerð fjárhagsáætlunar 1978, m.a. vegna stóraukinnar
skattheimtu. „Samt þarf að taka stórfelld erlend lán á þessu ári til að
endar geti náð saman." Þannig sé ástandið hjá borgarsjóði — en
flestar borgarstofnanir séu sízt betur á vegi staddar. Arfleifð þessar-
ar vinstri tilraunar — til stjórnar á Reykjavíkurborg — til næstu
borgarstjórnar einkennist af skuldum á skuldir ofan, þrátt fyrir
stórauknar skattaálögur á borgarbúa og þrátt fyrir óefnd fram-
kvæmdaloforð. Vinstri menn reynast ætíð stórir í orðum en smáir í
athöfnum.
Sleifarlag í skólamálum
Sigurjón Fjeldsted, skólastjóri, sagði í umræðu um fjárhagsáætl-
un borgarinnar, að þrátt fyrir að 44% allra grunnskólanema í
Reykjavík stunduðu nám í 5 skólum í Breiðholti, þá væru aðeins 2
þeirra fullbyggðir, en framkvæmdum við hina hafi verið slegið á
frest. A þessu kjörtímabili hafi engri skólabyggingu verið endanlega
lokið. Ekki hafi verið hægt að standa svo að málum að unnt yrði að
Ijúka við íþrótthús Seljaskólans, en í hverfi hans séu um 2000 börn,
sem ekki fái lógboðna íþróttakennslu.
Sigurjón Fjeldsted gagnrýndi harðlega þetta sleifarlag í skólamál-
um, en mun lægra hlutfall heildarútgjalda borgarinnar gengi nú til
fræðslu- og æskulýðsmála en á valdatíma sjálfstæðismanna.
Stjórnarherrar deila:
„Pakkinn" til þjóð
ar minnkar dag fri
Ágreiningurinn innan ríkisstjórnarinnar um úrræði í efnahagsmálum er
þess eðlis, sem mestum erfiðleikum veldur fyrir samsteypustjórnir: aðilar
þeirra eru með opinberum yfirlýsingum farnir að munnhöggvast og takast á
sín á milli um það, hverra ráð séu best. Undanfarna daga hafa ráðherrar
Framsóknarflokksins og Alþýðubandalagsins og þar að auki formaður þing-
flokks Alþýðubandalagsins skipst á orðsendingum í blöðum, og flokksmál-
gögnin Tíminn og Þjóðviljinn hafa í forystugreinum gefið til kynna, að
þolinmæðin sé af skornum skammti hjá hvorum um sig.
Athygli vekur, að í þessari
orrahríð heyrist ekkert frá þriðja
aðila stjórnarinnar um efnisatriði,
hins vegar liggur það hjá forsæt-
isráðherra að höggva á hnútinn
eða sætta sjónarmið. Drátturinn,
sem orðinn er á því, að ríkisstjórn-
in kynni þjóðinni úrræði sín,
bendir til þess, að forsætisráð-
herra geti ekki barið sjónarmiðin
saman eða lagt fram eigin hug-
myndir um lausn. í því sambandi
má minnast þess, að þegar fram-
sóknarmenn og kommúnistar tók-
ust á um efnahagsmál, ásamt
krötum vorið 1979 undir forsæti
Ólafs Jóhannessonar, þá byrjuðu
þau átök fyrir jólin 1978 og lyktaði
ekki fyrr en frumvarp að
svonefndum Ólafslögum var lagt
fram á Alþingi 15. mais 1979.
Hafa þau lög æ síðan verið kennd
við höfund sinn, forsætisráðherr-
ann, en um þau tókst honum að
sameina stjórn sína. Að vísu ent-
ist sá friður skammt, því að í
október 1979 sprakk stjórnin.
Segja má, að sú rimma um al~
menna stjórn efnahagsmála, sem
nú stendur yfir milli stjórnar-
flokkanna, hafi byrjað í desember
síðastliðnum. Inn í átökin kom
ákvörðunin um fiskverð, hún var
tekin fyrst 14. og síðan aftur 15.
janúar, samhliða henni var gengið
fellt um 12% og loforð gefið um
meiri gengislækkun. Þær ákvarð-
anir, sem teknar voru um fisk-
verðið, munu að óbreyttu leiða til
talsverðrar hækkunar á verð-
bólgu. Hins vegar er það yfirlýst
markmið ríkisstjórnarinnar, að
sigrast á verðbólgunni og ná henni
niður í 35—40% á þessu ári. Sé
horfið frá því markmiði, eru allar
forsendur stjórnarsamstarfsins
brostnar.
Til þess að ná markmiðinu segj-
ast framsóknarmenn halda fast
við niðurtalninguna og Tómas
Árnason lýsti henni þannig 9. des-
ember sl.: „.. .ríkisvaldið standi
fyrir skattalækkunum, bankarnir
fyrir lækkun vaxta, launafólk taki
á sig skerðingu verðbóta, bændur
skerðingu á afurðaverði og sjó-
menn með lægra fiskverði". Með
ákvörðuninni um fiskverð var að
fyrirlagi Steingríms Hermanns-
sonar, formanns Framsóknar-
flokksins, horfið frá þessari stefnu
flokksbróður hans Tómasar, að
minnsta kosti að því er sjómenn
varðar. Raunar braut ákvörðunin
um fiskverð í bága við þá stefnu,
sem þeir boðuðu báðir í áramóta-
greinum sínum, Steingrímur Her-
mannsson og Svavar Gestsson.
Eftir að Tómas Árnason hafði
látið ofangreind ummæli falla um
skerðingu verðbóta á laun, réðust
þeir Svavar Gestsson og Ólafur R.
Grímsson harkalega á hann. Ekki
leið á löngu þar til Steingrímur
Hermannsson tók fram fyrir
hendurnar á Tómasi, hann sagðist
fyrst vilja „skipta á verðbótavísi-
tölu og kaupmætti" en síðan hvarf
Framsóknarflokkurinn frá því.
Setti Steingrímur Hermannsson
þá fram hugmyndir um, að vísi-
tölugrundvellinum yrði breytt og
verðbætur skertar meira en nú
samkvæmt Ólafslögum með því að
herða á skerðingarákvæðum
þeirra. 15. janúar samþykkti þing-
flokkur framsóknarmanna tillögu
um það efni. Um þær hugmyndir
framsóknarmanna sagði svo í for-
ystugrein Þjóðviljans 21. janúar:
„... geta (þær) á engan hátt sam-
ræmst því sjónarmiði að viðhalda
eigi umsömdum kaupmætti".
í sömu forystugrein Þjóðviljans
segir, eftir að hugmyndum fram-
sóknarmanna hefur þannig verið
vísað á bug, að á það geti launa-
fólk „ef til vill sæst að greiða megi
niður verðlag með auknum niður-
greiðslum á búvöru og tolla-
lækkunum 1. mars næstkom-
andi..." I krafti valds síns sem
fjármálaráðherra hefur Ragnar
Arnalds einmitt verið að leggja til
stórauknar niðurgreiðslur og fjár-
öflun til þeirra til að ná þessu
markmiði, sem Þjóðviljinn boðar.
Eftir að Ragnar kynnti hugmynd-
ir sínar í Þjóðviljanum sagði
Steingrímur Hermannsson, að það
„hrikti í stjórninn", þegar slíkir
„pakkar" væru sýndir. Um „pakk-
ann“ frá Ragnari snúast nú átökin
í stjórnarherbúðunum og með
hvaða ráðum unnt sé að safna
saman fé til að leika á vísitölu-
kerfið 1. mars.
Framsóknarmenn hafa sætt sig
við það, að ekki verði litið lengra
en til 1. mars. í forystugrein Tím-
ans í gær sagði: „Sumir telja vafa-
laust, að þörf sé róttækari að-
gerða, en pólitísk aðstaða til þess
er ekki fyrir hendi, því að ekki er
úrræði að sækja í herbúðir stjórn-
arandstæðinga. (!) Bráðabirgða-
úrræði eru betri en engin." (Les-
endum finnst ef til vill einkenni-
legt, að Tíminn skuli telja það
stjórnarandstæðingum að kenna,
að ríkisstjórnin komi sér ekki
saman um annað en bráðabirgða-
úrræði, en sú fullyrðing á rætur
að rekja til þeirrar skoðunar
blaðsins, að efnahagsvandann í
landinu sé að rekja til stjórnar-
andstöðunnar.)
Þótt stjórnarliðar hafi þannig
sætt sig við, að aðeins verði gripið
til bráðabirgðaúrræða og fjár-
munir skattgreiðenda notaðir til
að greiða niður vísitöluna 1. mars,
eru þeir síður en svo sáttir um
leiðina að þessu marki. Ólafur R.
Grímsson, formaður þingflokks
Alþýðubandalagsins, sagði í Tím-
anum fimmtudaginn 21. janúar,
að sínir menn væru búnir að sam-
þykkja ráð og leiðir, „pakkinn"
væri til frá þeirra hendi, hins veg-
ar væri óeining innan Framsókn-
arflokksins — „Tómas Árnason er
með ýmsar sérskoðanir varðandi
efnahagsaðgerðir", sagði Ólafur R.
Grímsson. „Ég kannast ekki við
neina óeiningu innan Framsókn-
arflokksins og tek nú lítið mark á
Steingrimur um efnahagstillogur Ragnars:
Ilriktir í stjórninni
slíkir „pakkar“ eri
Ragnar Amalds fjýrm&laráðherra:
Yeit ekki hvað Steini
Ekki sagt að það væri fullt samkomulag um málið, ef
ÁMX- 21
Efnatingspakki ríkisstjórnarinnar:
Enn er heitt í kolun
innan ríkisstjórnarii
Steingrímur Hermannsson formaður Framsók
w^Kannast ekki við
2l</i/<ii.
ingu mnan Frams
„Tek nú lítið mark á því sem Olafur Ra
Enn ekkert samkomulag um efnahagsn
DEILT UM SKflTl
FJflRlAGflNIÐUR!
„Hríktir svolitid T’, segir Tómas Arnason - „Stri
( Framsóknarflokknum”, seglr Ólafur Ragnar G