Morgunblaðið - 30.05.1982, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. MAÍ 1982
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. MAÍ 1982
25
Útgefandi hf. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 110 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 7 kr. eintakiö.
Prófum
Skólaslit, broshýrir stúd-
entar og fréttir af góðum
námsárangri setja svip sinn
á blöðin á þessum árstíma,
Menntaskólinn á Akureyri
heldur þó enn við þeirri hefð
að útskrifa stúdenta rétt
fyrir þjóðhátíðardaginn, 17.
júní. Undan því sést stundum
kvartað, til dæmis síðast af
Thor Heyerdahl hér í blaðinu
í gær, að blöð birti ekki nægi-
lega mikið af því, sem kallað-
ar eru „góðar fréttir". Á
fundi í Noregi sagði þessi
heimsfrægi ferðagarpur og
ævintýramaður: „Lesendur
um heim allan þyrstir í góðar
fréttir. Slíkar fréttir gerast
oftar en menn vita og þeir
lýkur
sem gefa tilefni til þeirra
eiga skilið að frá þeim sé sagt
sómasamlega og að þeir séu
hvattir til að halda áfram.“
Óhætt er að fullyrða, að af
skólaslitum berast aðeins
gleðifréttir, því að þar er
þeirra getið, sem náð hafa
góðum árangri og hlotið við-
urkenningu fyrir vel unnin
vetrarstörf. Þessar fréttir
ættu að auka bjartsýni og
hvetja til sóknar að því
marki, sem veitir mönnum
mesta lífshamingju, að tak-
ast á við verðug verkefni og
leysa þau eftir bestu getu. En
eins og ætíð í lífi og starfi
skiptast auðvitað á skin og
skúrir í fjölmennum hópi
þeirra, sem nú eru að ljúka
vetrarstörfum í skólunum.
Öllum vegnar ekki jafn vel og
fátt veldur meiri sársauka en
að takast ekki eins vel og
skyldi eftir langan og strang-
an undirbúning. Ekkert er þó
óbætanlegt í því efni og sag-
an sýnir, að ekki fer alltaf
saman gæfa og gervileiki.
Miklar breytingar hafa
orðið á skólum og kennslu-
háttum undanfarin ár, sem
sjást ef til vill best af frétt-
unum um útskrift stúdenta,
þær berast að úr öllum átt-
um, ef þannig má að orði
komast, og eru ekki lengur
bundnar við nöfn mennta-
skólanna. Þessar breytingar
gefa fleirum tækifæri til að
leita framhaldsmenntunar
og þar með er stefnt að réttu
marki. í okkar heimshluta
skipta landamæri ekki máli í
sama skilningi og áður, þegar
rætt er um menntun og þann
þjóðlega auð, sem í henni
felst. Þvert á móti þurfum
við Islendingar í því efni að
standa jafnfætis fremstu
þjóðum veraldar, ef við ætl-
um ekki að dragast aftur úr,
og það er svo sannarlega
gleðilegt, að á þessum árs-
tíma berast ekki aðeins góðar
fréttir af árangri nemenda í
íslenskum skólum heldur
einnig af íslendingum í
menntastofnunum í útlönd-
um. Við mat á leiðum til
framhaldsmenntunar að
loknu námi í menntaskólum
og fjölbrautaskólum nægir
ekki einvörðungu að líta til
þess, að hér á landi gefist
færi á víðtækri æðri mennt-
un, hitt er ekki síður brýnt,
að mönnum sé auðveldað eins
og kostur er að leita út fyrir
landsteinana. Með því að
sameina hið besta úr ís-
lenskri menningu og vísind-
um og sterka erlenda
strauma næst bestur árang-
ur, íslandssagan sýnir, að
einangrunin er hættulegasti
óvinur framfara í landinu.
Innra starf skóla og yfir-
stjórn menntamála þurfa að
vera sífellt íhugunar- og um-
ræðuefni. Þar má hvorki
ríkja stöðnun né byltingar-
ástand heldur eðlilegt jafn-
vægi milli fortíðar og nýj-
að var gleðisvipur yfir
Pólverjunum 23, sem
komu til Keflavíkurflugvall-
ar á föstudaginn á flótta
undan ofríki kommúnismans,
hervalds og lögreglu í landi
sínu. Enn einu sinni fáum við
tækifæri til að taka á móti
nýjum íslendingum, sem
hingað koma til að leita
skjóls, frelsis og nýrrar
framtíðar. „Hér vonumst við
til að eignast nýtt föðurland,
þar sem við getum búið börn-
um okkar framtíðarheimili,"
sagði Ireneusz Klonowski,
verkfræðingur.
Á bak við gleðibros Pól-
verjanna, sem hingað eru
komnir, býr þó mikill sökn-
uður eftir ástkærri fóstur-
unga. Ýmislegt bendir til
þess, að miðstýring í íslenska
skólakerfinu sé orðin of mik-
il. Þá eru tengsl foreldra við
skóla ekki alls staðar eins
mikil og æskilegt væri. Of
mikið ber á því, að kennarar
bregðist illa við, ef athuga-
semdir eru gerðar við
kennsluefni utan veggja skól-
ans og þannig mætti áfram
telja. Á þessari stundu er þó
ekki ástæða til að missa
sjónar af góðu fréttunum
heldur samfagna þeim, sem
nú hafa lokið árangursríku
vetrarstarfi.
jörð. Það er svo sannarlega
erfitt að segja aðeins góðar
fréttir í heimi, þar sem
hundruð milljónir manna fá
ekki að njóta sín vegna
dauðahalds einræðisherra í
ómannúðlega þjóðfélagsskip-
an og stjórnkerfi. Þeir blaða-
menn í lýðfrjálsum löndum,
sem þegja yfir hörmungun-
um í fátæktarríkjum komm-
únismans eða gera sem
minnst úr þjáningum íbú-
anna þar, eru að bregðast
skyldu sinni, þeir eru að
grafa undan eigin málfrelsi
og öryggi. í þeirri von, að
hinir pólsku flóttamenn fái
ætíð búið við frelsi til orðs og
æðis á íslandi, eru þeir boðn-
ir velkomnir.
Nýir
Islendingar
Velkomin í borg Davíðs, sagði
leigubílstjórinn við Gáruhöfund
á flugvellinum í vikunni. Það var
notaleg kveðja.
Dálítið er skondið að líta í
einu yfir blöðin fyrir og eftir
kosningar. Þar má t.d. sjá eina
af skýringum Sigurjóns Péturs-
sonar borgarfulltrúa á ósigri
hans fólks í Reykjavík: „Það var
ekki kosið um raunverulegan
samanburð á þessari stjórn og
stjórn sjálfstæðismanna, heldur
tilfinningamál eins og jarðfræði
Islands." Hvar heldur maðurinn
að við búum? Skilur ekki enn að
við búum í ungu eldfjallalandi,
Sitjum „í hnakk“ ofan á Atl-
antshafshryggnum, eins og
Frakkar orða það þgar þeir vilja
lýsa á matseðli hvernig spælegg
situr ofan á hakkabuffi. Þetta er
afskaplega mikill raunveruleiki í
lífi okkar íslendinga. Eitt það
mikilvægasta í afkomu þessarar
þjóðar er að hún kunni að lifa í
sátt við þetta land sitt. Hafi vit á
að fara varlega og rannsaka vel
jarðlögin, sem við ætlum að
koma okkur fyrir ofan á. Vörum
okkur á sprungum, og nýtum
jafnframt í svölu landi heita
vatnið úr pottinum undir okkur
hér í Reykjavík. Sjálfsagt finnst
ekkert í hugmyndafræði Karls
gamla Marx um það hvernig
sósíalistar eigi að bregðast við
sprungum, enda lítið um slík
vandamál þar sem hann sat,
blessaður karlinn, við skrifborð-
ið sitt og bjó til kenningar.
Eftirmönnum hans hefur síð-
an, mörgum hverjum, fundist að
þeir gætu bara strikað yfir það
sem ekki hentar eða passar
kenningunum. Hafa iðulega um-
skrifað söguna og lagað hana að
eigin sannleika. Til dæmis í Sov-
ét skotið að vild frægum
mönnum inn og út úr upplýs-
inga- og sögubókum og dæmt þá
í gleymsku. Slíkt verður dálítið
umhendis með jarðfræði íslands.
Enski rithöfundurinn George
Orwell boðar í skáldsögu sinni
„1984“ hvernig sagan verði í
miðstýrðu samfélagi beygð undir
pólitíkina og látin hlýða. Segir:
„Nöfn þeirra voru strokuð út úr
skráningabókum, hver minning
um athafnir þeirra var þurrkuð
út, tilveru þeirra meira að segja
alveg gleymt. Þeir voru afnumd-
ir, gerðir að engu, látnir gufa
upp, ef svo má segja.“
Því gárar nú þessi lýsing
Orwells sinnið, að í einu af blöð-
unum í bunkanum er Sigurjón
Pétursson einmitt að „rifja upp
gang rnála" Bernhöftstorfu: „Um
sumarið 1979 barst borginni bréf
frá Ólafi Jóhannessyni, forsæt-
isráðherra um Bernhöftstorfu-
málið, þar sem kynntar voru
m.a. hugmyndir hans um sam-
keppni um nýbyggingar stjórn-
arráðshúss eða endurbyggingu
gömlu húsanna. Meirihluti borg-
arráðs lagði til að lýst yrði af
þessu tilefni stuðningi við álykt-
un húsafriðunarnefndar um
friðlýsingu húsanna með tilvísun
til samþykktar umhverfismála-
ráðs og var það samþykkt í borg-
arstjórn með 12 atkvæðum." Svo
lýsir Sigurjón því að 2 andstæð-
ingar hans hafi setið hjá og einn
viljað allsherjaratkvæðagreiðslu
um málið og bætir við: „Það var
svo 7. ágúst 1979 að Ragnar Arn-
alds, þáverandi menntamála-
ráðherra, friðlýsti húsin í Bern-
höftstorfu og um haustið gerði
Vilmundur Gylfason, þá
menntamálaráðherra, samning
við Torfusamtökin um leigu á
húsunum og lóðunum."
Þarna „gufaði svolítið upp“,
eins og Orwell orðaði það. Mætti
litla þúfan, sem velti hlassinu, í
allri auðmýkt prala svolítið að
gefnu tilefni. Þótt forseti borg-
arstjórnar, S.P., þekki hana, þá
var víst aldrei í blöðum sagt frá
tillögunni, sem neyddi borgar-
stjórn til að taka afstöðu, og síð-
ar menntamálaráðherra sem
hafði haldið fram að hann þyrfti
yfirlýstan vilja borgarstjórnar
til að sinna friðuninni. Ég skellti
umræddri tillögu nefnilega í
skyndingu fram í borgarstjórn 6.
júní, af ótta við að hluti Bern-
höftstorfuhúsanna yrði horfinn
áður en við gætum snúið okkur
við, þegar ég sá að bréf Ólafs
Jóhannessonar frá 25/5 hafði
engin viðbrögð fengið í borgar-
ráði. Bara verið lagt til hliðar.
Þetta er annað og seinna bréf en
það sem Sigurjón nefnir og
hljóðar svo: „Forsætisráðuneytið
hefur fullan hug á að láta ryðja
á brott brunarústunum af
geymsluhúsi því, sem stendur
norðan við Gimli í húsaröðinni
milli Bankastrætis og Amt-
mannsstígs. Ráðuneytið mun þó
ekki ráðast í þessa framkvæmd,
ef hún sætir mótmælum af hálfu
borgarráðs og leitar hérmeð eft-
ir viðhorfi þess til hennar."
Þetta gat varla þýtt annað en að
verið væri að kanna hvort við-
brögð borgaryfirvalda við því, að
forsætisráðuneytið léti rífa
gamla bakaríið eða gömlu
skemmuna norðan við Gimli,
yrðu nokkur að ráði.
Tillagan, sem reyndist kljúfa
alla flokka á borgarstjórnar-
fundinum — nema Framsókn,
þar sem þeirra eina manni
reyndist jafnan erfitt að klofna
af tæknilegum ástæðum, úr því
hætt er að kljúfa menn í herðar
niður — hún gekk semsagt út á
það að borgarstjórn lýsti því yfir
að hún sé hlynnt friðunarbeiðni
húsafriðunarnefndar á Bern-
höftstorfuhúsunum svo og um-
hverfismálaráðs, sem árum sam-
an og gegn um 2 borgarstjórnir
hafði verið að nudda í að friða
alla húsalínuna þarna. Og bend-
ir, vegna bréfs forsætisráðu-
neytisins um niðurrif á bruna-
rústum á geymsluhúsinu norðan
Gimlis, á að skv. nýjum bygg-
ingarlögum sé óheimilt að rífa
hús, nema fá fyrst leyfi bygg-
ingarnefndar Reykjavíkur. íra-
fár varð á fundinum, enda grun-
ur um að einhverjir væru farnir
að ljá máls á tillögunni í fyrra
bréfinu, sem Sigurjón nefndi.
Björgvin Guðmundsson greip til
þess að óska eftir að tillögunni
yrði vísað í borgarráð áður en
afstaða yrði tekin í borgarstjórn.
Það hlaut 10 atkvæði, 4 á móti.
Sigurjón forseti treysti sér ekki
einu sinni til að styðja það og sat
hjá. Þegar svo búið var að neyða
borgarráð til að taka afstöðu
fékk friðunartillagan 12 at-
kvæði.
Ekki var þó alveg sopið kálið.
Nú lögðust friðunarmenn á eitt
og beittu menntamálaráðherra
þrýstingi. En Ragnar veigraði
sér — eins og raunar aðrir ráð-
herrar í ríkistjórnum með Ólafi
Jóhannessyni höfðu gert — við
því að ganga gegn vilja hans í
þessu efni. Húsin voru því ekki
friðuð fyrr en 7. ágúst. Þegar það
var búið og gert, var ekki um
neitt að ræða, og næsti mennta-
málaráðherra, Vilmundur, leigði
Torfusamtökunum Bernhöfts-
torfuhúsin eins og þau voru, með
kvöðum um að þau borguðu fyrir
eigandann — ríkissjóð — fast-
eignagjöldin, sem í miðbænum
eru óheyrilega há. Nú 1982 um
111 þús. krónur nýjar. Það var
snjöll lausn fyrir ríkissjóð og
Torfusamtökin tóku þetta að sér
fagnandi. En töldu sig svo síðar
geta velt þessari greiðslu á
gjöldum ríkiseignanna yfir á
borgarsjóð. Þá fóru að blandast í
málið aðskiljanlegir hlutir, jafn-
vel taflið fræga. En það er önnur
saga.
„Sagan er ekki eins og einhver
einstaklingur, sem notar fólk til
að ná takmarki sínu. Sagan er
ekkert annað en gerðir manna til
að ná lokamarkmiði sínu.“
(Karl Marx, „Die Heilige Familie"
1945.)
Vilhjálmur Þ.
Gíslason látinn
Vilhjálmur Þ. Gíslason, fyrrver-
andi útvarpsstjóri, var jarðsung-
inn á miðvikudaginn. Með honum
er genginn einn þeirra Islendinga,
sem hafa sett mestan svip á sam-
tíð sína. Öll þjóðin taldi sig þekkja
Vilhjálm Þ. Gíslason vegna starfa
hans við útvarpið. Fjölmiðlar eru
þó ekki aðeins tæki til að afla
mönnum og málefnum vinsælda,
þeir geta einnig spillt virðingu og
vinsældum manna. Vilhjálmur Þ.
Gíslason var aldrei í neinni hættu
að þessu leyti, þótt hann kæmi oft
fram á öldum ljósvakans eða léti
til sín taka á prenti, hann var ætíð
hvers manns hugljúfi.
Um hann var sagt hér á þessum
stað fyrir tæpum fimm árum, þeg-
ar hann varð áttræður: „Vilhjálm-
ur Þ. Gíslason er maður húman-
ískrar menntunar og merks arfs,
sem hann og þau systkin hlutu í
foreldrahúsum. Hann hefur notið
góðs af þessum arfi bæði sem
skólastjóri Verslunarskólans og
útvarpsstjóri. Og þó að sumt hafi
verið umdeilt í athöfnum hans
eins og okkar allra má óhikað full-
yrða, að menningarleg viðleitni
Vilhjálms hefur átt þátt í því, að
útvarpið hélt til streitu þeirri við-
leitni að flytja andrúm baðstof-
unnar inn á íslensk heimili, en það
hlutverk hefur einmitt orðið mik-
ilvægast þann tíma, sem útvarpið
hefur starfað."
Vilhjálmur Þ. Gíslason hafði
ekki aðeins afskipti af fjölmiðlun
á vegum ríkisins. Hann hafði lif-
andi áhuga á blaðaútgáfu og starf-
aði á sínum tíma sem blaðamaður,
meðal annars hér á Morgunblað-
inu. Árið 1972 gaf Almenna bóka-
félagið út bók hans Blöð og blaða-
menn 1773 til 1944. í þessari
blaðasögu er að finna mikinn fróð-
leik frá upphafi hennar fram til
þess, að lýðveldi var stofnað. Fá
blaðamenn Vilhjálmi Þ. Gíslasyni
seint þakkað það starf, sem hann
vann með ritun þessarar bókar.
Nafn Vilhjálms Þ. Gislasonar
verður ávallt tengt hinu besta í
íslenskri menningu og þeim skref-
um, sem stigin hafa verið á þess-
ari öld til að auka menningarbrag-
inn á öllum sviðum og með þeim
miðlum, sem áhrifaríkastir eru.
Áhrifamáttur
blaða
Undir lok bókar sinnar, Blöð og
blaðamenn, segir Vilhjálmur Þ.
Gíslason: „íslensk blöð hafa frá
upphafi haft mikil áhrif, stundum
víðtæk og djúp. En valdið til að
beita afleiðingum eða afrakstri
þeirra áhrifa, hefur oftast verið
annars staðar. Stundum hafa
blöðin haft áhrif með ofsa sínum
eða einstrengingslegum áróðri, en
mest með fræðslu, frásögnum og
fréttum. Þau hafa ýmist talað
máli breytinga og byltinga eða
jafnvægis og íhalds. Þau hafa ver-
ið í fylkingarbrjósti t þjóðlegri
sjálfstæðisbaráttu, stutt nýja at-
vinnuhætti og lífshætti, nýjar
fjármálastefnur og kjarabætur.
Þau hafa opnað útsýn um víða
heima. Þau hafa verið málgögn
merkra og stórbrotinna manna í
deilum þeirra. Þau hafa túlkað
daglegt líf, óskir og umkvartanir
almennings."
Þannig dró Vilhjálmur Þ. Gísla-
son saman rannsókn sína á ís-
lenskum blöðum frá 1773 til 1944.
Við sjáum af þessum orðum, að
enn í dag eru blöðin með sama
svip og þá, enda hafa mennirnir
ekki breyst svo ýkja mikið, þótt
tímarnir séu aðrir. Það hlýtur
ávallt að vera mikið matsatriði
hjá þeim, sem líta á blöð sem tæki
til að ná ákveðnu markmiði, hvaða
aðferð þeir telja heppilegasta til
þess. Enn á sú niðurstaða Vil-
hjálms Þ. Gíslasonar við, að blöð-
in hafi mest áhrif með fræðslu,
frásögnum og fréttum, þótt á
stundum beri einstrengingslegur
áróður og ofsi árangur.
Vonandi verður það til dæmis
niðurstaða þeirra, sem meta áhrif
blaða í baráttunni fyrir kosn-
ingarnar í síðustu viku, að þeim
hafi vegnað best, sem lögðu mál-
stað sínum lið án ofsa og yfir-
gangs. Dagblöð hljóta að taka af-
stöðu, þegar kosið er um skipan
bæjar- og sveitarstjórna. Þar
liggja til grundvallar ákveðnar
meginstefnur í stjórnmálum, sem
ekkert dagblað kemst hjá að meta
og kynna. Það er svo sannarlega
einkennileg þróun, þegar þess
verður vart hér á landi, að eitt
dagblaðanna, Dagblaðið & Vísir,
sýnist ætla að skipa sér utandyra í
slíkri baráttu og telur sér trú um,
að kosningar snúist í raun um
skoðanakannanir þess sjálfs.
Dagblöð geta ekki leyft sér þann
munað að lifa í slíkum gerviheimi,
þótt hann sé þægilegri en kaldur
raunveruleikinn og geri blaða-
mönnum kleift að skila auðu, þeg-
ar lesendur þeirra leita leiðsagnar
vegna erfiðrar ákvörðunar.
Samheldni
sjálfstæd-
ismanna
Að engum stjórnmálaflokki hef-
ur verið vegið með jafn ódrengi-
legum hætti undanfarin misseri
og Sjálfstæðisflokknum. Fyrir
landsfund flokksins, sem haldinn
var í lok október á siðasta ári, var
aðförin að Sjálfstæðisflokknum
einkum bundin við nafn Geirs
Hallgrímssonar, formanns hans, í
blöðum andstæðinganna. Þegar
Geir hafði hlotið endurkjör á
fundinum og mikill meirihluti
manna þar ályktað gegn ríkis-
stjórninni, breyttist tónninn í
andstæðingablöðunum og ríkis-
fjölmiðlunum. Það var engu lík-
ara, en þessum aðilum yrði þá
fyrst ljóst, að þeim tækist ekki að
rjúfa samheldni sjálfstæð-
ismanna, þrátt fyrir allt.
Það setti einkum svip sinn á rit-
stjórnarskrif Tímans fyrir borgar-
stjórnarkosningarnar, að innan
dyra í Framsóknarflokknum lifðu
menn í þeirri trú, að þeim tækist
að rjúfa samheldni sjálfstæð-
ismanna í borgarstjórn Reykja-
víkur og koma illu af stað milli
Davíðs Oddssonar og Alberts Guð-
mundssonar. Var Tíminn jafnvel
hatrammari í þessum áróðri en
Þjóðviljinn, þótt Ólafur R.
Grímsson, formaður þingflokks
Alþýðubandalagsins, reyndi að
vísu í eina framlagi sínu til kosn-
ingabaráttunnar að feta í fótspor
gamalla lærimeistara sinna í
F'ramsóknarflokknum. Svaraði
Albert Guðmundsson þessari
rógsiðju með eftirminnilegum
hætti á útifundi sjálfstæðismanna
á Lækjartorgi miðvikudaginn
fyrir kjördag.
Þá virtist það koma forkólfum
andstæðinga sjálfstæðismanna
nokkuð á óvart, er Gunnar Thor-
oddsen lýsti yfir eindregnum
stuðningi við Sjálfstæðisflokkinn
og Davíð Oddsson í útvarpsþætti
hinn 8. maí. Var engu líkara en
flokksbroddar krata, kommúnista
og framsóknarmanna hefðu búist
við því, að Gunnar myndi ganga á
bak þeirrar yfirlýsingar, sem
hann gaf á landsfundi Sjálfstæðis-
flokksins, að einhuga skyldu
sjálfstæðismenn ganga til bæjar-
og sveitarstjórnarkosninganna.
Andstæðingum sjálfstæð-
ismanna tókst þannig alls ekki að
rjúfa samheldni þeirra í kosn-
ingabaráttunni, þótt mikið væri
reynt til þess. Urslitin voru í sam-
ræmi við það.
Mikilsverðar
játningar
Andstæðingar sjálfstæð-
ismanna hér í Reykjavík reyndu
ekki aðeins að sá frækorni sund-
urlyndis innan borgarstjórnar-
flokksins heldur beindu þeir spjót-
um sínum mjög að Davíð Oddssyni
og töldu það til marks um „flokks-
einræði”, að hann væri boðinn
fram sem borgarstjóraefni hreins
meirihluta sjálfstæðismanna.
Beittu framsóknarmenn, kratar
og kommúnistar mismunandi að-
ferðum til að halda þessum sjón-
armiðum sínum á loft. Framsókn-
armönnum þótti vænlegast að
hamra á því, að þeir vildu, að Egill
Skúli Ingibergsson yrði áfram
borgarstjóri endurnýjaðs vinstri
meirihluta.
Með þetta í huga er athyglisvert
að lesa mat Egils Skúla Ingi-
bergssonar sjálfs á þessum þætti
kosningabaráttunnar. Síðastliðinn
mánudag sagði hann í viðtali við
Dagblaðið & Vísi: „Mér fannst
þetta nú hálfgerður klaufaskapur
í stjórnmálamönnunum að leggja
slíkt ofurkapp á mikilvægi minna
starfa í stað þess að ræða önnur
og mikilvægari málefni." En Tím-
inn er ekki af baki dottinn, því að
á miðvikudaginn sagði meðal ann-
ars í forystugrein hans: „Það var
nú eins og áður einn aðalstyrkur
íhaldsmanna, að geta bent á
ákveðið borgarstjóraefni. Þeir
hafa ekki síst rökstutt glundroða-
kenninguna með því að andstæð-
ingarnir ættu erfitt með að koma
sér saman um borgarstjóra og
gætu það alls ekki fyrir kosningar.
Framsóknarflokkurinn ákvað að
mæta þessum áróðri með því að
lýsa yfir fylgi við Egil Skúla Ingi-
bergsson sem borgarstjóra, enda
hafði hann reynst prýðilega í því
starfi. Aðrir flokkar tóku ekki
nægilega undir þetta og gáfu jafn-
vel sumir til kynna að þeir myndu
alls ekki styðja Egil Skúla. Þetta
átti sinn þátt í úrslitunum.“
Egill Skúli Ingibergsson segir
raunar í Dagblaðinu & Vísi, að
viðleitni Tímans til að afsanna
glundroðakenninguna hafi verið
„hálfgerður klaufaskapur" og
Tíminn kemst einfaldlega að
þeirri niðurstöðu, að glundroða-
kenningin hafi sannast í kosn-
ingabaráttunni!
Sleggjudómar
Eins og ávallt er og verður í
kosningum, þá eru kveðnir upp
ýmsir sleggjudómar í hita barátt-
unnar. Ýmsum þóttu úrslitin í
Reykjavík til dæmis ráðin síðasta
haust, þegar fulltrúaráð sjálf-
stæðismanna ákvað, að aðeins
flokksbundnir menn hefðu rétt til
þátttöku í prófkjöri um skipan
framboðslistans til borgarstjórn-
ar. Stóðu bæði menn utan og inn-
an Sjálfstæðisflokksins þá að
þeim sleggjudómi, að fyrir bragðið
myndi fylgið hrynja af Sjálfstæð-
isflokknum. Honum var áfrýjað til
kjósenda og hrundið með glæsi-
legum sigri sjálfstæðismanna. I
sjálfu sér skiptir ekki mestu eftir
hvaða leiðum menn eru valdir til
framboðs, heldur hitt að fram-
bjóðendur ávinni sér traust og
njóti vinsælda. Það er jafn fráleitt
að einblína á prófkjör, lokuð eða
opin, og telja þau lykil að kosn-
ingasigri, eins og að halda því
fram, að prófkjör eigi aldrei rétt á
sér.
Það er álíka einfeldningslegt að
telja prófkjör einu leiðina að kosn-
ingasigri og ætla að vinna kosn-
ingar með því að auglýsa eigið að-
gerðaleysi á kjördag. En meira
bar á því í kosningunum fyrir viku
en oftast áður, að stjórnmála-
flokkar auglýstu, að þeir myndu
ekki hafa fulltrúa í kjördeildum
og því ekki stunda smölun með
hefðbundnum hætti. Hvorki
prófkjör né fjarvistir úr kjördeild-
um tryggja sigur i kosningum.
Raunar má leiða rök að því, að
sigur vinnist ekki heldur með því
að stunda flokksmerkingar og
kosningasmölun.
Ef hópur þeirra, sem færa sig á
milli flokka i kosningum, stækkar
jafnt og þétt, skiptir mestu að ná
til þessa hóps með alhliða kosn-
ingastarfi, kynningu og persónu-
legu sambandi frambjóðenda við
sem flesta. Sá er sigurstrangleg-
astur, sem tekst að skapa í kring-
um sig vinsamlegast andrúmsloft
miðað við stöðuna á hverjum tíma.
Sjálfstæðismenn eru lagnastir við
þetta og hafa jafnan verið,
kreddu- og fordómalaus stefna
þeirra er í besturn takt við vilja
þjóðarinnar, ef þannig má að orði
komast, og stíll þeirra á best við
stærstan hluta manna um land
allt. Allar yfirlýsingar um annað
eru sleggjudómar.
Nýtt bandalag?
Það er engu minni vandi að
kunna að sigra en tapa, sumir
kunna raunar hvorugt, eins og nú
sýnist ætla að sannast á Alþýðu-
flokknum og Alþýðubandalaginu.
Með sérkennilegum hætti fylltust
þessir flokkar ofmetnaði eftir
mikla sigra í tvennum kosningum
sumarið 1978. Þeir féllust í faðma
í kosningaslagnum, tóku höndum
saman í ríkisstjórn en hófu síðan
að kljást og riftu samstarfinu
haustið 1979. Hverju hafa kratar
og kommúnistar áorkað eftir sigra
sína sumarið 1978? Æskilegt væri,
að talsmenn þeirra bentu á ein-
hver óumdeild afrek, ætli það færi
ekki fyrir þeim eins og alþýðu-
bandalagsmönnunum í borgar-
stjórn Reykjavíkur, að „afrekin"
reyndust prentvillur eða „smáveg-
is sóðaskapur í hönnun", svo að
vitnað sé til orða Öddu Báru Sig-
fúsdóttur. tf
Ýmislegt bendir til þess, að inn-
an raða krata og kommúnista sé
að finna talsmenn svipaðs sam-1
starfs og leiddi til kosningasigr-
anna 1978. Að vísu vill Alþýðu-
bandalagið auðvitað verða einrátt
í slíku samstarfi, eins og best sést
af yfirlýsingum Svavars Gestsson-
ar. Vinstra dekur Sigurðar E.
Guðmundssonar reyndist honum
ekki vel við atkvæðaveiðar i
Reykjavík, þótt hann hlyti efsta
sætið hjá Alþýðuflokknum í opnu
prófkjöri. Ekki er ólíklegt, að bar-
áttan um sæti á lista Alþýðu-
flokksins fyrir þingkosningar í
höfuðborginni eigi eftir að mótast
af því, hvort flokknum skuli enn
siglt til vinstri eða stefnt í átt að
Sjálfstæðisflokknum