Morgunblaðið - 10.11.1982, Page 2

50
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. NÓVEMBER 1982
Spítali er ekki bara hús
„Spítali er fyrst og fremst fólk, sem beitir
þekkingu og reynslu til að hjálpa öðru fólki“
Ávarp Ólafs Arnars
Arnarssonar, yfir-
lœknis, á 80 ára af-
mœliSt. Jósefsspítala
í dag eru liðin 80 ár frá því að
St. Jósefsspítali Landakoti, var
vígður. St. Jósefssystur byggðu
spítalann upp og ráku hann með
miklum myndarskap og hagsýni í
74 ár. Á 75 ára afmaeli spítalans
1977 rakti dr. Bjarni Jónsson
þessa sögu og skal hún því ekki
endurtekin hér.
Ávinningur með
sjálfseignarstofnun
Þegar St. Jósefssystur hættu
spítalarekstri í árslok 1976 samd-
ist svo um, að ríkið keypti spítal-
ann með þeim skilyrðum að á af-
borgunartímanum, sem var 20 ár,
skyldi sett á stofn sjálfseignar-
stofnun sem tæki að sér rekstur-
inn. Með þessu vannst ýmislegt.
Ríkið fékk spítalann með hag-
kvæmari kjörum en annars hefði
orðið. Starfsemin hélt áfram, al-
gjörlega ótrufluð enda starfsmenn
flestir hinir sömu og höfðu unnið
með systrunum um árabil. Spítal-
inn helt áfram í því formi sem
hann hafði verið rekinn í, með
þeim séreinkennum, sem að
margra áliti þótti rétt að varð-
veita. Með þessu var einnig tryggð
nokkur valddreifing í heilbrigðis-
kerfinu og komið í veg fyrir aukna
miðstýringu.
Vitnisburður reynslunnar
Reynslan af sjálfseignarstofn-
uninni þau tæplega 6 ár, sem hún
hefur nú starfað, hefur verið mjög
góð. í stjórn spítalans völdust
ýmsir framámenn I viðskipta- og
opinberu lífi og hefur tekist góð
samvinna þeirra og starfsmanna
um reksturinn. Stjórnendur hafa
lagt áherslu á að ákvæði skipu-
lagsskrár um að spítalann skuli
reka í því formi sem hann áður
var rekinn í, og í samræmi við
kröfur heilbrigðisyfirvalda, skuli
framfylgt. Litið hefur verið á spít-
alann sem hluta í heilbrigðiskerf-
inu og verkefni hans hafa verið
nokkuð skýrt mörkuð. Lögð hefur
verið áhersla á góða samvinnu við
heilbrigðisyfirvöld að því er varð-
ar verkaskiptingu sjúkrahúsa og
engin breyting hefur orðið á
starfseminni að því leyti án sam-
þykkis þessara aðila. Spítalinn
hefur tekið fullan þátt í samvinnu
við aðra spítala t.d. varðandi vakt-
þjónustu, og lýst yfir vilja sínum
til frekari samvinnu á meðan
ákvæði skipulagsskrár og sjálf-
stæði hans er virt. Þá hefur spítal-
inn tekið að sér kennslu, bæði
læknastúdenta og annarra heil-
brigðisstétta. 7 af 29 sérfræðing-
um sem starfa við spítalann eru
jafnframt kennarar við lækna-
deild Háskóla Islands. Auk þess
taka aðrir læknar og hjúkrunar-
fólk mikinn þátt í verklegri
kennslu nema sem fram fer á spít-
alanum sjálfum.
Lifandi starf fyrir
opnum tjöldum
Unnið hefur verið fyrir opnum
tjöldum og hefur verið lögð
áhersla á að veita hverjar þær
upplýsingar um starfsemina sem
leitað hefur verið eftir. Reikn-
ingar eru opinberir og árlega er
gefin út ítarleg skýrsla um starf-
semina og henni dreift víða. Starf-
semin hefur farið vaxandi, sjúkl-
ingum fjölgað, legutími styst, nýt-
ing batnað og ýmis ný þjónusta
hefur verið tekin upp. Má þar t.d.
nefna bætta þjónusta við utan-
spítalasjúklinga, sem þannig eiga
þess kost að njóta þjónustu tækja
og starfsfólks.
Unnið hefur verið að því að búa
í haginn á ýmsan hátt. Gerð hefur
verið framtíðaráætlun, sem þó
gengur hægt að þoka áleiðis.
Stofnaður hefur verið styrktar-
sjóður spítalans. Með því að
tryggja honum nokkrar fastar
tekjur að viðbættum gjöfum og
tekjum af sölu minningarkorta,
hefur hann megnað að aðstoða
spítalann á ýmsan hátt. Keypt var
húseignin Holtsgata 7 og þar hef-
ur verið innréttað glæsilegt
barnaheimili, sem óhjákvæmilegt
er að reka svo starfsfólks fáist.
Keypt var húseignin Öldugata 19,
en lóðin sem það hús stendur á er
algjörlega nauðsynleg vegna
framtíðaráætlana. Starfsmanna-
hald, sem áður var í leiguhúsnæði
úti í bæ, hefur nú flutt í þetta hús
og áformað er að saumastofa spít-
alans flytji þangað. Styrktarstjóð-
urinn hefur einnig veitt ómetan-
lega aðstoð í sambandi við tækja-
kaup t.d. nýtt og fullkomið skurð-
arborð.
Þá hefur spítalinn nýverið
keypt húseignina Marargötu 2.
Þar hefur röntgendeild haft á
leigu eina hæð í mörg ár til
geymslu á röntgenmyndum.
Áformað er, að þar verði læknum
spítalans leigð aðstaða til rekstrar
læknastofa og munu leigutekjur
standa að öllu leyti undir afborg-
Olafur Arnar Arnarson flytur ávarp
sitt.
unum og vöxtum af húseigninni.
Auk þess sem hér hefur verið
talið, hefur verið ráðist í margs
konar endurbætur á spítalanum
sjálfum. Sjúkradeildir hafa verið
endurbættar, sjúkrarúm endur-
nýjuð, rannsóknarstofa, röntgen-
deild og apótek færð í nýtísku-
legra horf og tæki endurnýjuð.
Áform eru um enn frekari endur-
bætur en óvíst hvernig gengur að
hrinda þeim í framkvæmd.
Einhliða ákvarðanir
Við íslendingar höfum haft
þann hátt á með greiðslu fyrir
heilbrigðisþjónustu, að með
skattlagningu leggjum við í sam-
eiginlegan sjóð, sem síðan er
greitt út, þeim félagssamtökum,
sjálfseignarstofnunum, sveitarfé-
lögum og öðrum opinberum aðil-
um, sem sjá um rekstur hinna
ýmsu stofnana. í raun hefur það
verið svo, að sú fjárhæð hefur ver-
ið ákveðin einhliða af ríkinu.
Hvort leiðin sem fjármagnið fer
hefur legið í gegnum daggjalda-
kerfi eða kerfi fastra fjárlaga,
skiptir ekki miklu máli. Á þessum
tveim kerfum er í raun sáralítiil
eðlismunur, það er framkvæmdin
sem skiptir öllu máli og áhrif fjár-
mögnunar á hinar einstöku
sjúkrastofnanir hafa verið mjög
ofmetin.
Tortryggni ríkisvaldsins
í garð sjúkrastofnana
Reynslan hefur orðið sú, að mik-
illar tortryggni hefur gætt af
hálfu ríkisvaldsins í garð þeirra
sem reka sjúkrastofnanir. St.
Jósefssystur urðu svo sannarlega
fyrir barðinu á þessari tortryggni.
Með því að skipa svo stjórn sem
raun varð á, var vonast til, að
hægt væri að breyta þessu
ástandi, en því miður hefur það
ekki tekist. Rekstrarhalli allra
spítala hefur farið vaxandi síðustu
árin og rekstrarvandi Landa-
kotsspítala er þar svo sannarlega
engin undantekning. Ekki er
ástandið betra hvað snertir fé til
tækjakaupa. Pyrir 6 árum var
spítalanum úthlutað á fjárlögum
sæmilegri fjárhæð í þessu skyni.
Krónutalan hefur verið látin
standa óbreytt síðan, þannig að
upphæðin hefur svo til brunnið
upp til agna á verðbólgubálinu.
Spítalinn ætlast ekki til neinna
forréttinda í sambandi við fjár-
veitingar en augljóst er, að hann
verður að fá réttlátan hluta af því
fjármagni sem til er og í samræmi
við þá þjónustu sem hann veitir.
Stærsta verkefni okkar er e.t.v. að
eyða þessari tortryggni og koma á
eðlilegum samskiptum við ríkis-
valdið.
Ometanlogur stuðningur
Við þessar aðstæður er ekki lak-
ara að finna það, að spítalinn nýt-
Dansleikur samkvæmt gamla laginu:
l»að hafa oft verið sagðar
sögur af dansleikjum, sem
haldnir hafa verið í litlum
samkomuhúsum úti á landi.
Má þar nefna til Stóra-Ás í
llálsasveit í Borgarfirði, Hof
í Öræfum og Hof í Vopna--
firði. I»essi hús voru og eru
sum hver reyndar enn við
lýði. En samkomur þar þóttu
með þeim betri sem gerðust.
Kom þar margt til. Húsin
voru lítil, ekki rafmagn í
þeim öllum, dansleikir gjarn-
an haldnir á haustin, þegar
dimmt var orðið og kaupa-
mennirnir búnir að virða
fyrir sér kaupakonurnar allt
sumarið og þótti rétt að láta
til skarar skríða á dansleikn-
um.
Ekki þurfti að kosta miklu til
í tónlistarhaldi, þar sem húsin
voru lítil og ekki rúm fyrir
stórar hljómsveitir. Það nægði
oftast ein harmoníka og e.t.v.
trommur, ef þær fundust í
sveitinni. Þessir dansleikir
voru óopinberir, þ.e. til þeirra
var aðeins boðað í gegnum
síma, svo ekki þurfti neinar
löggur til þess að líta eftir.
Enda þessar samkomur ekki
þannig að um mikil læti væri
að ræða, þar sem þetta var
mestmegnis heimafólk sem
sótti samkomurnar. En menn
lögðu líka langa leið að baki til
þess að komast á þessar sam-
komur.
Öllu fer aftur og ekki síður
þessum dansleikjum sem öðru.
Núna er t.a.m. búið að leggja
Stelpurnar í innri, strákarnir í ytri, dinga linga ling. Kokkurinn viö kabyssuna stóö fallera ... Eins konar þjóödans á
balli sem þessu, enda veit þá enginn hver hreppir hverja.
niður gamla samkomuhúsið í
Stóra-Ási og komið nýtt í stað-
inn, sem hefur ekki þann
gamla sjarma, sem hið aldna
hafði. Á Hofi í Öræfum hefur
dansleikjahaldi hnignað eftir
að hringvegurinn kom til. Þá
varð þetta ekki lengur nein
allsherjar samkoma sveitar-
innar, svo sem hún hafði verið
áður. Einna helzt eru Hofs-
böllin í Vopnafirði líkust því
sem var á árum áður.
„Viltu dansa viö mig? Bg kann ræl
og polka ágætlega.“ „Ég kann ekki
þessa harmoníkudansa.'* „Ég skal
þá bara kenna þér þá. Svona komdu
nú út á gólfið og enga leti.“
Þótt þessir þrír staðir hafir
verið nefndir til, þá eru víðar
til hús af þessari gömlu kyn-
kvísl, sem er að verða útdauð
með einhverjum heilbrigðis-
vottorðum, brunaefirliti og
rafmagnseftirliti. Þessar nú-
tímakröfur um salerni géra
það líka, að ekki er unnt að
halda þessum ágætu húsum úti
til skemmtanahalds. Það þykir
ekki lengur gott, að fara út
undir húsvegg, svo sem þó hef-
ur verið iðkað samhliða þessum
dansleikjum.
Einn þessara staða í viðbót
við þá, sem nefndir voru hér
áður, er Stígandi í Álftafirði.
Bekkjaball
í Stíganda