Morgunblaðið - 24.11.1982, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. NÓVEMBER 1982
21
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir MAGNÚS SIGURÐSSON
Götubardagar i Póllandi 1982. Hernaöareinreói í staðinn fyrir flokkseinræði.
Austur-Evrópa eftir
fráfall Brezhnevs
DAUÐI Leonid Brezhnevs, forseta Sovétríkjanna og leiðtoga sovézka
kommúnistaflokksins, hefur orðið mörgum stjórnmálafréttariturum tilefni
til þess að staldra við á hinum alþjóðlega vettvangi. Þegar horft er um öxl,
er ein áleitnasta spurningin þessi: Hvert hefur verið hlutskipti þeirra þjóða
Austur-Evrópu, sem orðið hafa að hlíta forystu Sovétríkjanna nánast í einu
og öllu á 18 ára valdaferli Brezhnevs? Geta um UO milljónir manna í
Póllandi, Rúmeníu, Búlgaríu, llngverjalandi, Tékkóslóvakíu og Austur-
Þýzkalandi litið til baka og sagt: Þetta hefur verið skeið framfara með
þverrandi tár á öllum sviðum þjóðlífsins? Það efnahagsástand, sem nú
blasir við í þessum löndum, segir allt aðra sögu.
Eftir 37 ára stjórn kommún-
ista er ástandið þannig í
Póllandi og Rúmeníu, að brauð
fæst ekki nema gegn skömmtun-
arseðlum, mjólkurskortur er í
Tékkóslóvakíu og smjörskortur í
Austur-Þýzkalandi. Það er helzt
í Ungverjalandi og Búlgaríu,
sem framboð á matvælum er
nægilegt, en þar hefur verðlag
farið svo ört hækkandi að und-
anförnu, að almenningur hefur
varla efni á að kaupa þau lengur.
Það efnahagskerfi, sem Sovét-
stjórnin hefur þröngvað þessum
fylgiríkjum sínum til þess að
taka upp, hefur þannig reynzt
ónothæft með öllu með þeim af-
leiðingum, að þessi ríki hafa
safnað gífurlegum skuldum, sem
engin leið er fyrir þau að losna
úr.
Það er því engin furða, þó að
vaxandi óánægja og þjóðarvit-
und segi til sín svo að segja í
öllum þessum löndum. Hvergi er
þetta þó eins áberandi og í Pól--
landi.
Brezhnev hafði sjálfur og það
einmitt á flokksþingi pólskra
kommúnista haustið 1968 af-
markað fylgiríkjunum þau
takmörk sjálfstjórnar, sem þeim
voru ætluð. Þar lýsti hann því
yfir, að „hagsmunir allra komm-
únistaríkjanna", sem voru alltaf
hagsmunir Sovétríkjanna einna,
væru mikilvægari en hagsmunir
þeirra hvers um sig. Sá, sem
bryti þessa órjúfanlegu reglu,
ætti yfir höfði sér hernaðar-
íhlutun Sovétríkjanna.
Tólf árum síðar mátti Brezhn-
ev þola einhvern sinn versta
pólitíska ósigur. í Póllandi
spratt upp hreyfing óháðra
verkalýðsfélaga og hinn almátt-
ugi kommúnistaflokkur þar í
landi varð að gefast upp við
stjórn sína á landinu. Hernað-
aríhlutun Sovétríkjanna var
ekki nauðsynleg að þessu sinni. í
staðinn voru innleidd herlög
undir stjórn Jaruzelskis hers-
höfðingja. Hernaðareinræði tók
við af flokkseinræði og með at-
beina hers og lögreglu var við-
leitni óháðu verkalýðsfélaganna
til frjálsari samfélagshátta bæld
niður.
Þótt Rússar geti státað af því,
að yfirráð þeirra yfir Póllandi
standi óhögguð, þá hefur það
ekki orðið til þess að draga á
neinn hátt úr þeim þjóðfélags-
vandamálum, sem kommúnista-
flokkur landsins hafði gefizt upp
við að leysa, og herstjórnin, sem
við tók, hefur ekki komið fram
með neina haldbæra lausn á
þeim. Öll þessi vandamál, hvort
heldur pólitísk eða efnahagsleg,
eru óleyst.
í Rúmeníu er ástandið litlu
betra. Þar hefur flokksleiðtog-
inn, Ceausescu, orðið að fórna
því litla frelsi í utanríkismálum,
sem Rúmenía naut fyrir áratug.
Vegna rangrar stefnu í efna-
hagsmálum, sem haft hefur í för
með sér gífurlega skuldasöfnun
erlendis, er Rúmenía nú háðari
Sovétríkjunum en nokkru sinni
áður. Þar hefur hver ráðherrann
af öðrum verið rekinn úr emb-
ætti undanfarna sex mánuði og
þeim verið kennt um það, sem
úrskeiðis hefur farið. Það sem af
er nóvember hafa einir fjórir
ráðherrar verið leystir frá störf-
um. En vandamál efnahagslífs-
ins verða ekki leyst með því einu
að finna nýjan sökudólg hverju
sinni til þess að skella skuldinni
á. Þá er það úrræði litlu hald-
betra, sem stjórnvöld boða nú,
en það er að minnka matar-
skammt almennings. Nú er svo
komið, að fólk af Gyðingaættum,
sem flytjast vill frá Rúmeníu til
ísraels, verður að endurgreiða
rúmenska ríkinu menntunar-
kostnað sinn til baka í erlendum
gjaldeyri, ætli það sér að fá leyfi
til þess að komast úr landi. Áður
var svo harkalegum aðgerðum
gegn Gyðingum helzt ekki beitt
nema i Sovétríkjunum.
í iðnríkinu Tékkóslóvakíu
hafa þjóðartekjur svo til staðið í
stað árum saman. Vélabúnaður
iðnaðarins er svo gamaldags
orðinn og úreltur, að honum er
um megn að framleiða að neinu
marki iðnvarning, sem sam-
keppnisfær er á heimsmarkaðin-
um. Framleiðsluafköst í ríkis-
reknum iandbúnaði fara mjög
minnkandi, sem ekki verður
skýrt með öðrum hætti en vax-
andi vinnuleiða. í Slóvakíu er
það sá litli einkarekstur, sem
leyfður er í landbúnaði, er fram-
leiðir um og yfir helming af því
grænmeti og ávöxtum, sem á
boðstólum er handa almenningi.
öll áform um frjálsara skipu-
lag á efnahagslífi Tékkóslóvakíu
að ungverskri fyrirmynd hafa
verið lögð á hilluna af ótta við,
að allar breytingar í frelsisátt
eigi eftir að leiða til svipaðrar
þróunar og í Póllandi. í Prag eru
nefnilega enn við völd sömu
kreddutrúarmennirnir, sem árið
1968 ráðust aftan að umbóta-
mönnunum innan kommúnista-
flokksins og hrópuðu á
hernaðaríhlutun Sovétríkjanna.
í Austur-Þýzkalandi hefur
hagvöxtur farið minnkandi. Á
síðasta ári varð hann aðeins 3%
í stað 5%, eins og áformað var
og verður kannski enginn á
þessu ári. Þar hafa gífurlegar
skuldir við útlönd safnazt upp og
engin leið önnur að mati stjórn-
valda til þess að minnka þær en
að draga úr neyzlu almennings.
Aðeins í Ungverjalandi má
vænta áframhaldandi hagvaxtar
á næstu árum og er það fyrst og
fremst að þakka þeirri hvatn-
ingu, sem stjórnvöld þar hafa
veitt einkarekstri í landinu.
Það er bein afleiðing versn-
andi efnahagsástands í ríkjum
Austur-Evrópu, að þau eru nú
háðari Sovétríkjunum er nokkru
sinni áður. Þau verða að treysta
á efnahagsaðstoð frá Sovétríkj-
unum á næstu árum og slík að-
stoð mikil eða lítil verður örugg-
lega notuð til þess að herða enn
tökin á leppríkjunum. Þau eru
því nú stödd í miðjum vítahring,
þaðan sem þau losna ekki um
næstu framtíð.
(Heimild: Der Spiegel.)
Fíladelfía
Breytt símanúmer, nýtt símanúmer safnaöarskrif-
stofu og forstööumanna
21111
Prófkjör Sjálfstæöisflokksins
Finnbjörn Hjartarson
• Vinnum aö lækkun söluskatts — og aö ríkiö skyldi
ekki einstakar stéttir til innheimtu skatta endur-
gjaldslaust.
• Kirkjan, heimiliö og skólinn veröi ein og óslitin keöja
í uppbyggingu íslenzks þjóölífs.
• Látum ekki sundrungaröfl eyöileggja íslenzkt þjóðlíf,
vinnum gegn þrýstihópum, vinnum fyrir þjóöina.
• Frelsi í athafnalífi meö aöhaldi gegn hringamyndunum.
• Ríkisbákniö dregiö saman.
• Fjármagniö til fólksins.
• Stöndum vörö um vestræna samvinnu.
Finnbjörn er formaöur í Féiagi sjálfstæöismanna í
Langholti og situr í Fulltrúaráöi Sjálfstæöisflokksins.
Skrifstofusímar 21650 — 29540
X Finnbjörn Hjartarson
Bladburöarfólk
óskast!
Austurbær Kópavogur
Lindargata 1—29
Lindargata 39—63
Þingholtsstræti
Hverfisgata 63—120
Freyjugata 28—49
Auöbrekka
Hrauntunga
Fagrabrekka
Úthverfi
Gnoöarvogur 44—88
Hjallavegur
Síöumúla