Morgunblaðið - 24.11.1982, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. NÓVEMBER 1982
39
á því sem einstaklingar, hvað ríkið
eigi að gera og hvað ekki.“ Stigler
bendir síðan á það í greininni „The
Politics of Political Economists" í
Essays in the History of Economics,
að hagfræðingar hneigist til vegna
rannsókna sinna að tortryggja
ríkisafskipti.
Þessi hugsunarháttur er mjög
áberandi með Chicago-hagfræð-
ingunum svonefndu, en Stigler er
einn þeirra. Chicago-háskóli hefur
í mannsaldur verið miðdepill
frumlegra og hugvitsamlegra hag-
fræðirannsókna, og hver hag-1
fræðingurinn öðrum betri hefur
komið þaðan. Milton Friedman
hefur rannsakað peningamálasögu
Bandaríkjanna og komist að því,
að peningaskipulagið varð óstöð-
ugra eftir stofnun seðlabanka 1913
en fyrir hana. Gary Becker hefur
rannsakað, hvernig menn geta
notað timann sem gæði, sparað
sér fyrirhöfn við upplýsingasöfn-
un. Thomas Sowell hefur rannsak-
að kjör minnihlutahópa og komist
að því, að þeir hópar, sem reyndu
að keppa á markaðinum, náðu
miklu betri árangri en hinir, sem
treystu á ríkið. Og James M. Buch-
anan, sem kom hingað til lands
um miðjan september í boði við-
skiptadeildar Háskóla íslands og
Félags frjálshyggjumanna, hefur
rannsakað þau lögmál, sem
stjórnmálin lúta — þau lögmál,
sem gilda á markaði stjórnmál-
anna, þar sem ekki er keppt að
arðsemi, heldur um atkvæði.
(Stigler nefndi það reyndar í sjón-
varpi í Bandaríkjunum, að Buch-
anan hefði að sínum dómi átt að
fá nóbelsverðlaunin á undan sér.) 1
Hitt er annað mál, að sumir
aðrir frjálshyggjumenn gagnrýna
Chicago-hagfræðingana fyrir það,
sem öðrum finnst helsti kosturinn
við þá — að þeir hafi meiri áhuga
á staðreyndum en siðferðilegum
sjónarmiðum, að þeir einblíni á
hinn hagsýna mann, homo econo-
micus, og sjái því ekki mennina af
holdi og blóði, að þeir viti verðið á
öllu, en ekki gildið á neinu, svo að
vitnað sé til Oscar Wildes. En það
væri efni í aðra grein að ræða þá
gagnrýni.
Oxford í nóvember 1982
fargan nútímans í gerfi fjögurra
steintrölla, sem minna á tröll
þjóðsagnanna, sem urðu að steini
ef minnsta dagsbirta skein á þau.
Hin, Morgunblaðið 21. júlí ’82.
Hún sýnir vesturheimska sendi-
nefnd í hanastélsveizlu, sennilega
að loknum stórafrekafundi!!
í tilefni af komu jólanna vil ég
að lokum vara þjóðina við því
gengdarlausa ofneyslubrjálæði á
flestum sviðum, en nær hámarki
fyrir hverja jólahátíð. Hefir nokk-
ur þjóð, sem kallar sig kristna,
leyfi tii að lifa óhófslífi, meðan
stór hluti jarðarbúa þolir hungur
og allsleysi, er veldur hungur-
dauða milljóna, ekki sízt bæði
gamalmenna og barna. Fólk eða
þjóðir er gera sig seka um kaup-
æðisbrjálæði meðan hálfur heim-
urinn sveltur, hagar sér nákvæm-
lega eins og ríki maðurinn í dæmi-
sögunni, sem sat hvern dag í dýr-
legum fágnaði, og lét Lasarus
liggja kaunum hlaðinn við dyrnar,
án þess að sinna honum hið
minnsta. Og meir en líklegt er, að
margur nútímamaðurinn hlóti
svipuð örlög og ríki maðurinn þeg-
ar lúxushótelvistinni hér líkur og
þeir verða að sjá alfarið á bak öllu
óhófsdraslinu, sem þeir voru að
rembast við að hlaða utan um sig
og sina allt sitt jarðlíf. Ég hefi
reyndar aldrei trúað því, að nokk-
ur maður, þótt illur sé, verði af
alheimsmáttarvöldum dæmdur í
eilífan kvalastað. En það tel ég
óhugsandi, að jábræður ríka
mannsins í dæmisögu Krists
hoppi í „einum grænum" inn á hin
himnesku sælulönd. Menn verð
áreiðanlega að taka áfleiðingum
gerða sinna hér í jarðlífinu, eða á
bak við fortjaldið. Ég þakka af al-
hug öllum þeim víðsvegar um
landið er hafa sent mér þakkir
fyrir greinar mínar á undanförn-
um árum. Óska þeim og lands-
mönnum öllum hinnar sönnu gleði
og gæfu á komandi jólahátíð og á
nýju ári, sem hvorttveggja er nú
skammt undan.
Athugasemd við Morgun-
blaðsgrein um Albaníu
Vísitala þróunar ýmissa þátta í
Albaníu 1960—1980 1960=100
1980
Krómiönaöur 478
Kopariönaöur 3368
Raforkuframleiösla 1650
Nákvæmnisiönaður 2273
Efnaiönaöur 5080
Brauökorn 286
Fólksfjöldi 166
Læknar miðaö viö fólksfjölda 567
Fjöldi hámenntaöra starfsmanna 1120
Aukning á ýmsum þáttum í Alb-
aníu samkvæmt nýju 5-ára-áætl-
uninni (1980—’85) miöaö viö næst
á undan (1976— ’80).
Samanlögö þjóöarframleiösla 34—36%
Þjóðartekjur 35—37%
Olíuframleiösla 42 — 44%
Krómiönaöarframleiösla 77 — 80%
Járn- nikkeliðnaöarframleiösla 123—128%
Kopariönaöarframleiösla 49—52%
Raforkuframleiösla 22—24%
Nákvæmnisiönaöarframleiösla 43—45%
Efnaiönaðarframleiðsla 62—65%
Landbúnaöarframleiðsla 30—32%
Framleiðsla í léttum iönaöi 38—40%
Húsbyggingar 41—43%
Grundvallarfjárfestingar 22—24%
eftir Þorvald Þor-
valdsson
Það kom mér ekki á óvart er ég
las pistil um Albaníu í Morgun-
blaðinu 6. nóvember sl. Hann var
auðvitað í stíl við aðra slíka pistla
en lygaflaumurinn var svo yfir-
gengilegur að ég get ekki orða
bundist.
Eftir að fasistastjórnin í Júgó-
slavíu hóf auknar ofsóknir og
fjöldamorð á albanska minnihlut-
anum í Júgóslavíu í apríl 1981 var
um leið stórefld lygaherferð
þeirra gegn Albaníu. Undir lyga-
söng Júgóslavanna taka bakraddir
frá afturhaldinu um allan heim,
þar á meðal Morgunblaðinu,
Ríkisútvarpinu og fleiri fjölmiðl-
um auðvaldsins hér á íslandi. Til
að stytta mál mitt mun ég þó eink-
um halda mig við umrædda Morg-
unblaðsgrein.
I myndatexta við greinina segir
svo: „Vegna einangrunar og hug-
myndafræðilegs ofstækis hafa
litlar framfarir orðið í efnahags-
og atvinnumálum í Albaníu. Á
þessari mynd sést hvar verið er að
planta út hrísgrjónum undir um-
sjón norður-kóreskra ráðgjafa en
við þá hafa Albaníumenn nú engin
samskipti frekar en við aðrar
þjóðir."
í fyrsta lagi er það lygi að Alb-
anía sé einangruð og hafi ekki
samskipti við aðrar þjóðir. Þetta
er aðeins óskhyggja heimsvalda-
sinnanna, en þrátt fyrir tilraunir
þeirra til að einangra Albaníu á
öllum sviðum, hefur Albanía
stjórnmálasamband við yfir 90
þjóðir og viðskiptasamband við yf-
ir 50. Auk þess á Albanía vini um
allan heim og hefur menningar-
og'vináttutengsl við allar þjóðir,
þar sem aðstæður leyfa.
Það að litlar framfarir hafi orð-
ið í efnahags- og atvinnumálum í
Albaníu eru aðeins máttlaus til-
raun auðvaldsríkjanna til að
breiða yfir eigin eymd því sann-
leikurinn er sá að síðan sósíalism-
inn sigraði í Albaníu hafa hvergi
orðið eins miklar framfarir og
þar. Á þessum 38 árum hefur Alb-
anía þróast frá því að vera lang
vanþróaðasta landið í Evrópu þar
sem yfir 90% unnu við landbúnað
og aðeins 10% af ræktanlegu landi
var nýtt. 85% þjóðarinnar var
ólæs og óskrifandi og þannig
mætti áfram telja. í dag er allt
ræktanlegt land í Albaníu nýtt og
þar á meðal eru fjöllin víðast hvar
ræktuð upp í a.m.k. 1.500 metra
hæð. Þjóðin brauðfæðir sig sjálf
og meira til. Iðnaður vex hröðum
skrefum (sjá meðfylgjandi töflur)
en hann er undirstaðan undir vax-
andi velmegun þjóðarinnar. I dag
er heilsugæsla og menntun í Alb-
aníu eins og best gerist í heimin-
um.
Greinarhöfundur Morgunblaðs-
ins lætur óútskýrt hvað hann á við
með „hugmyndafræðilegu
ofstæki", enda er auðveldara að
nota bara frasa og dylgjur.
Aftarlega í greininni segir:
„ ... eftir að Albanir slitu sam-
bandinu við einu vinaþjóð sína,
Kínverja, hafa erfiðleikar í efna-
hags- og atvinnumálum stóraukist
enda nýtur hún nú einskis stuðn-
ings erlendis frá.“
I fyrsta lagi voru það ekki Alb-
anir, sem slitu sambandinu við
Kínverja heldur öfugt, þar sem
Albanir vildu ekki sýna hinum
síðar nefndu undirgefni heldur
samstarf á jafnréttisgrundvelli.
í öðru lagi er það grófasta lygi
að erfiðleikar í efnahags- og at-
vinnumálum hafi stóraukist.
Þvert á móti hefur efnahagslífið
eins og raunar þjóðlífið allt tekið
fjörkipp og síðasta fimm-ára-
áætlun (1976—’80) stóðst þrátt
fyrir samningsrof Kínverjanna og
mikinn jarðskjálfta árið 1979, sem
olii miklum skakkaföllum og nú er
komin í gagnið ný fimm-ára-
áætlun, sem ber vott um mikla
raunsæja bjartsýni (sjá töflu) og
efnahagslegu framfarirnar skila
sér til fólksins bæði með umbótum
í félags- og menningarmálum og
einnig með auknum kaupmætti.
Sem dæmi má nefna að 16. júní sl.
lækkaði verð á allflestum neyslu-
vörum um 7—35% og verð á
opinberri þjónustu í 135 greinum
lækkaði um 8—15%. Þar eru það
launin, sem hækka og vöruverðið,
sem lækkar, þveröfugt við það,
sem hér tíðkast.
I þriðja lagi er ekki þörf á
stuðningi erlendis frá til að
byggja upp sósíalismann. Albanía
fékk aðstoð frá Sovétríkjunum á
tíma Stalíns og hún var veitt í
anda vináttu og alþjóðahyggju en
þegar Krústséff tók völdin reyndi
hann að nota „aðstoð" við önnur
lönd til þess að arðræna þau og
skerða sjálfstæði þeirra alveg eins
og tíðkast í auðvaldsheiminum. Þó
Þorvaldur Þorvaldsson
að borgarastéttinni á íslandi (þar
er Alþýðubandalagið með talið)
þyki sjálfsagt að láta erlenda auð-
hringa arðræna islenskt verkafólk
bæði með beinum atvinnurekstri
og vöxtum af lánum þá gildir sú
regla í sósíalismanum að treysta á
eigin krafta.
I títtnefndri grein er reynt að
nota fregnina um innrásina í Alb-
aníu fyrr í haust sem rökstuðning
fyrir „innbyrðis ágreiningi í
flokknum". Þetta verður að teljast
ansi rýr „rökstuðningur" enda al-
veg úr lausu lofti gripinn. Það er
ekkert nýtt að albanskir leiðtogar
tali um óvini þjóðarinnar innan-
lands. Ymsir slíkir hafa verið af-
hjúpaðir, sem hafa viljað hneppa
þjóðina í erlenda áþján. Slík sjón-
armið hafa ætíð verið kveðin í
kútinn, einmitt vegna þess að það
er háð virk barátta gegn þeim.
Nafnlausir „Albaníusérfræð-
ingar" Morgunblaðsins virðast
ekki vera sérlega vel að sér um
albönsk málefni.
I greininni er auðvitað sem fyrr
talað um félaga Enver Hoxha sem
einræðisherra en hver er raun-
veruleikinn? Enver Hoxha er
þingmaður og aðalritari Flokks
vinnunnar. Það er allt og sumt.
Fyrst eftir stríð hafði hann á
hendi fleiri mikilvæg trúnaðar-
störf svo sem forsætisráðherra og
utanríkisráðherra en lét af þeim
að eigin frumkvæði árið 1948. Ef
Morgunblaðið vildi í raun fræða
lesendur sína myndi það frekar
reyna að útskýra stjórnarfyrir-
komulagið í Albaníu en það er
mun lýðræðislegra en hér. Því
miður er ekki pláss til þess í þess-
ari stuttu klausu.
Að lokum má geta þess að
moggamenn geta verið rólegir yfir
því að Albanía mun ekki taka upp
samstarf við Sovétríkin, allavega
ekki fyrr en sósíal-heims-
valdastefnunni verður steypt. Alb-
anía er sósíalískt ríki, sem vill
hafa samskipti við lýðræðislegar
og friðsamar þjóðir á jafnréttis-
grundvelli, en ekki við risaveldin
og ríki fasisma og kynþáttakúg-
ungar.
Reykjavík 17. nóv. 1982.
Svipur lands og þjóðar
í texta og 650 myndum
ísland, svipur lands og þjóðar,
nefnir Hjálmar R. Bárðarson ný-
útkomna bók sína í máli og 650
Ijósmyndum, teikningum og kort-
um. Þar af eru 220 litmyndir. í
bókinni, sem er 428 bls. að stærð,
er dregin upp mynd af íslandi, er
skýrir frá sögu landsins og sýnir
svipmót landsins og þjóðarinnar í
fortíð og nútíð. Og í lokin fylgir
heimildaskrá. Bókin, sem er ákaf-
lega vönduð að allri gerð, er prent-
uð í Hollandi, en filmusetningu á
texta annaðist Litbrá Offset og
litgreiningu Prentmyndastofan í
Reykjavík.
I bókinni er í upphafi fjallað
um fund landsins og landnám áð-
ur en norrænir víkingar komu
þar við sögu. Sagt frá líkum á
siglingum Rómverja, Grikkja og
íra til landsins og síðan land-
námi og búsetu írskra einsetu-
manna. Síðan er sögð saga um
siglingar og landnám víkinga og
hvernig leiðir þeirra lágu áfram
frá íslandi til frekari landa-
funda, vestur til Grænlands og
til Ameríku. Þá er sagt frá því
hvernig íslenskt þjóðerni varð til
við blöndun norrænna manna og
keltneskra og hvernig þessi nýja
þjóð þróaði með sér nýtt þjóð-
skipulag og rakin er saga lands
og þjóðar áfram í máli og mynd-
um. Jarðsögu landsins er gerð
skil, rakin sköpunarsaga þessa
eylands, sem staðsett er á sérlega
eldvírkum stað yfir þveran Atl-
antshafshrygginn, eldgos, lýst
jöklum og óbyggðum og skýrt frá
eldgosum undanfarinna ára.
Loks er farin hringferð um land-
ið og staldrað við á áhugaverðum
stöðum og lýst mannlífi og um-
hverfi þess, en í leiðinni skoðaðir
fuglar og litið á gróður landsins.
Surtseyjargosi og Heimaeyjar-
gosi er lýst nákvæmlega í máli og
myndum frá upphafi til enda.
Hefur höfundur þannig reynt að
draga upp í sem skýrustum
dráttum heildarmynd af íslandi,
sögu þess og svipmóti.
Segir höfundur, Hjálmar R.
Bárðarson, í lokaorðum að
gagnasöfnun hafi tekið nálega
áratugs frístundavinnu við grúsk
og ferðalög um landið til mynda-
töku og könnunar á stöðum og
Hjálmar R. Bárðarson
atburðum. Hann hefur víða leit-
að fanga og kannað heimildir.
Hjálmar hefur áður gefið út ljós-
myndabækur með texta á ýmsum
tungumálum. Kemur þessi bók út
samtímis á íslenzku, þýzku og
ensku.