Morgunblaðið - 24.11.1982, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. NÓVEMBER 1982
31
að gjaldeyri og arði. En tækifær-
in eru ótæmandi, þegar ofstjórn-
inni og óstjórninni linnir og
frjálslynt fólk tekur við af stjórn-
hyggjumönnunum.
Niðursetningur Framsóknar
Eftir fjögurra ára vinstri
stefnu, ofstjórnarstefnu, hefði
mátt ætla að foringjar lýðræðis-
flokks gerðu sér grein fyrir nauð-
syn stefnubreytingar. En því er
nú ekki að heilsa í boðskap for-
manns Framsóknarflokksins á
flokksþingi. Hann er að vísu
hættur að tala um niðurtalningu
en talar nú um að setja allt niður
frá miðju ári 1983 til miðs árs
1984, með lögbindingu í bak og
fyrir þar sem markmiðið yrði að
verðbólgan færi ekki yfir 30 af
hundraði: Lögbundið verði 30%
þak á verðbætur, sömuleiðis á
launahækkun bænda og á tekju-
aukningu sjómanna í gegnum
fiskverð. Verðtrygging inn- og út-
lána verði í eitt ár bundin við 30
af hundraði og vextir í samræmi
við það. Hámark á hækkun vöru-
verðs og þjónustu verði lögbundið
30 af hundraði, nema vegna
hækkana erlendis. Grunnkaups-
hækkanir verði engar, en kaup-
máttur lægri launa varinn eftir
mætti.
Þessi nýja speki þeirra fram-
sóknarmanna þar sem boðað er
að allt eigi að setja niður er auð-
vitað ennþá haldlausari en niður-
talningin, sem um þetta leyti átti
að hafa gengið af verðbólgu dauð-
ri. Þessi niðursetningur Fram-
sóknarflokksins kemst aldrei á
legg, enda hefði hann þá orðið
þeim baldinn, hvernig sem hann
hefði verið barinn.
Til viðbótar niðursetningnum
boðar flokksþing Framsóknar
stórfelldar tollahækkanir á þær
vörur, sem ekki teljist til nauð-
synja. Hver skyldi nú eiga að
ákveða, hvort t.d. tannkrem og
appelsínur yrðu í lúxusflokki nr.
1 eða nr. 2? Það er óskiljanlegt
hvernig mönnum, sem ættu að
vera reynslunni ríkari, getur
hugkvæmst það snjallræði að
stórhækka enn neysluskatta —
og að því er helst verður skilið að
taka nú langstærsta skrefið —
þegar megin áherslu á að leggja á
að draga úr dýrtíð. Ráðleysið er
sorglegt — þráinn við að hanga
valdalaust í „virðingarstöðum"
grátlegur.
Við höfum gengið veg vinstri
stefnunnar, ofstjórnarstefnunn-
ar, á enda. Auðvitað hefur afleið-
ingin orðið sú, sem frjálslyndir
menn spáðu frá upphafi — og þó
kannski ennþá alvarlegri. En þótt
við höfum glatað gullnum tæki-
færum er engin ástæða til að ör-
vænta. Veturinn verður heilmil-
unum og atvinnuvegunum auðvit-
að erfiður, og ábyrgð þeirra er
mikil sem því valda. En með vor-
inu kjósum við nýtt sumar í ís-
lensku þjóðlífi.
Könnun á fjárhagsstöðu lág-
launafóiks og lífeyrisþega
Eiður Guðnason o.fl. þingmenn
Alþýðuflokks flytja tillögu um „sér-
staka könnun á fjárhagsstöðu lág-
launafólks og lífeyrisþega, þar sem
m.a. verði sérstaklega könnuð áhrif
myntbreytingarinnar á hag þeirra
sem lægst laun hafa“.
Sýndarmennska, f jöl-
miðlun og lýðræði
— eftir Helga H.
Jónsson, fréttamann
Nokkrir menn úr stjórn Blaða-
mannafélags Islands samþykktu á
fundi 18. nóvember ályktun vegna
þeirrar tillögu minnar á flokks-
þingi framsóknarmanna fyrir
skemmstu, að sami háttur skyldi á
hafður um almennar umræður á
þinginu og gerist um nefndastörf,
það er, að þar skyldu aðeins eiga
rétt til fundarsetu flokksbundnir
framsóknarmenn.
Ég hafði ekki hugsað mér að
standa í opinberum deilum um
þetta og hafði raunar haldið, að ég
mætti hafa á þessu skoðun, en þar
sem þessir stjórnarmenn BI hafa
nú kosið að láta frá sér fara í
nafni félagsins sérstaka ályktun,
hlýt ég að benda á nokkur atriði í
þessu sambandi.
Er þetta heiðar-
leg blaðamennska?
I fyrsta lagi hlýt ég að spyrja
varðandi málsmeðferðina: Hvern-
ig stendur á því, að samþykkt er í
nafni Blaðamannafélags íslands
slík ályktun, án þess að haft sé
fyrir því að spyrja mig um þau rök
sem ég hef uppi? Teljast það heið-
arleg vinnubrögð af hálfu blaða-
manna? Svari hver fyrir sig.
I annarri ályktun, sem sam-
þykkt var á þessum sama fundi,
segir meðal annars: „Blaða- og
fréttamennska er vandasamt
ábyrgðarstarf, sem krefst víð-
tækrar þekkingar og reynslu." Ég
tek eindregið undir þessi orð, en
get ekki neitað því, að í huga mér
hafa vaknað efasemdir um, að all-
ir stjórnarmenn BÍ rísi undir
þessu.
I ályktuninni segir, að ég „hafi
haft í frammi dylgjur um störf og
heiður blaðamannastéttarinnar
með órökstuddum sleggjudómum"
og að ég hafi „orðið til að ýta und-
ir vantraust á störfum atvinnu-
blaðamanna í landinu". Þessu vísa
ég eindregið á bug og heim til föð-
urhúsanna. Hitt er annað mál,
þótt einhverjir stjórnarmanna BI
kjósi kannski að láta sem þeir viti
það ekki, að sumum islensku blað-
anna hættir á stundum til þess að
sjá atburði í gegnum pólitískt
sjóngler — ég tala nú ekki um at-
burði á borð við flokksþing ann-
arra flokka en þess sem viðkom-
andi blað styður. Við þessu er auð-
vitað út af fyrir sig ekkert að
segja — ef menn viðurkenna þetta
fyrir' sjálfum sér og öðrum og
þykjast ekki vera annað en þeir
eru.
Sýndarmennska eða raun-
veruleg fjölmiðlun
Sem kunnugt er vísaði flokks-
þingið tillögu minni á bug. Stjórn-
armennirnir í BÍ segjast í ályktun
sinni telja, að með því „hafi verið
staðfest að störf stjórnmálaflokka
eigi ekki að vera einkamál út-
valdra (sic!) hópa, heldur eigi þau
fullt erindi til almennings í land-
inu — þess almennings sem flokk-
arnir grundvallast á. Lýðræðinu í
landinu" — segir ennfremur —
„hlýtur að vera best þjónað með
því að sem mest af störfum stjórn-
málaflokkanna fari fram fyrir
opnum tjöldum".
Þetta get ég að ýmsu leyti fallist
á. En hugum nánar að þessu, því
að þarna er komið að kjarna máls-
ins og þvi sem tillaga mín og
málflutningur í þessu sambandi
snerist um — það er, hvernig lýð-
ræðinu verði best þjónað.
Á þingum stjórnmálaflokka
koma saman til þess kjörnir full-
trúar hvaðanæva að. Þessi þing
eru æðsta vald flokkanna og þar
er stefna þeirra mótuð. Ég tel, að
miklu skipti fyrir iýðræðið, að
þetta gerist óhindrað. Þarna eiga
menn að geta lofað eða lastað eftir
efnum og ástæðum. Óbreyttir
flokksmenn eiga að geta gagnrýnt
forystumenn, ef þeim býður svo
við að horfa, án þess að eiga á
hættu, að setningar séu slitnar úr
samhengi jafnvel og rangtúlkaðar,
viljandi eða óviljandi.
Segja má, að þing af þessu tagi
séu einn hornsteina þess fulltrúa-
lýðræðis sem við höfum skapað
okkur. Því skiptir að mínu viti
miklu, að þar gefist mönnum færi
á að tala opinskátt í almennum
umræðum, sem ná til alls þing-
heims. Þvert gegn því sem títt-
nefndir stjórnarmenn BÍ virðast
ætla, hlýtur það fremur að teljast
ógnun við lýðræðið, ef menn bíta í
sig gagnrýni á slíkum þingum og
forystumenn sleppa við nauðsyn-
legar ádrepur, af hugsanlegum
ótta manna við að verða affluttir í
málgögnum pólitískra andstæð-
inga.
Ef allar umræður á þessum
þingum eiga að vera öllum opnar,
eykst hættan á því, að menn fari
beinlinis að miða málflutning sinn
við fjölmiðlana, fari að iðka yfir-
borðsmennsku, sem einungis
miðast við frásagnir blaðanna.
Mér finnst nú, að síst vanti okkur
meiri yfirborðsmennsku á þessu
landi. Hin hættan er líka fyrir
hendi, að menn láti liggja í láginni
þá gagnrýni sem þeim kann að
vera í hug. Þar með væri stórlega
dregið úr því aðhaldi sem slíkum
þingum er öðrum þræði ætlað að
veita forystumönnum flokkanna,
sem auðvitað eiga ekki að fara
sínu fram án tillits til almenns
vilja flokksmanna.
Á aö drepa gagn-
rýninni á dreif?
Ég vil nefna dæmi um þetta: Á
þessu flokksþingi framsóknar-
manna kom fram í umræðum sú
skoðun hjá einum forystumanna
flokksins, að almennu umræðurn-
ar ættu að vera öllum opnar —
menn gætu bara sagt sína mein-
ingu í nefndum, þar sem blaða- og
fréttamenn hefðu hvort eð væri
ekki aðgang! I þessum orðum for-
ystumannsins er auðvitað fólginn
mikill tvískinnungur, því að hann
var jafnframt, eða lét sem hann
væri, hneykslaður á tillöguflutn-
ingi mínum. En auðvitað dylst
engum, að með því að flytja alla
opinskáa umræðu inn í nefndirn-
ar, er drepið á dreif þeirri gagn-
rýni sem hugsanlega kann að vera
á seyði og forystumenn taka mis-
vel eins og gengur. Þá tala menn í
smáum hópum í stað þess að ná til
alls þingheims í einu. Gagnrýnin
verður ekki jafn beinskeytt og
áhrifamikil.
Það er ennfremur mikill mis-
skilningur ýmissa blaða- og
fréttamanna, að nærvera þeirra
ein tryggi þeim aðgang að sann-
leikanum. Hún getur þvert á móti
orðið til þess að hefta sannleik-
ann, hefta lýðræðið. Þetta er að
mínum dómi mergurinn málsins
og þetta var kjarninn í málflutn-
ingi mínum.
Aðhald fjölmiðlanna og
leitin aö sannleikanum
Hlutverk fjölmiðla er vissulega
mikið. Því skiptir miklu, að vel sé
með farið og rétt á haldið. Og
menn verða að ætla sér af. Auðvit-
að eiga blaða- og fréttamenn
hvergi að gefa eftir í skiptum við
stjórnmálamenn. En stjórnmála-
flokkarnir eiga líka að koma til
móts við fjölmiðlana eftir því sem
við verður komið — á flokksþing-
um og annars staðar. En það verð-
ur að mínu áliti betur gert með
öðrum hætti en þeim að draga úr
líkum á opinskáum og málefna-
legum umræðum með sem mestri
þátttöku óbreyttra flokksmanna
með því að opna flokksþingin eins
og gert hefur verið. Og auðvitað
hljóta menn í þessu efni að miða
við aðstæður eins og þær eru nú.
Hér er því þannig farið, að eini
fjölmiðillinn, sem hefur til þess
bolmagn, mannafla og áhuga, að
láta menn sína sitja öllum stund-
um á þingum sem því, sem hér
hefur verið gert að umræðuefni,
virðist vera Morgunblaðið. Menn
frá öðrum fjölmiðlum skjótast
stund og stund inn á flokksþingin
— ef þeir yfirleitt koma — og þá
helst til þess að taka viðtal við
einhvern forystumanninn —
svona til þess að geta sagt, að mál-
inu hafi verið sinnt. Ellegar þá, að
látið er við það sitja að fjalla um
upphlaupsmál, sem auðvitað er
fyrirhafnarminna en að setja sig
inn í málefnalega umræðu. — Og
tæpast fer hjá því, að einhverjum
detti í hug, að áhugi Morgunblaðs-
ins á umræðum pólitískra and-
stæðinga eigi sér hugsanlega fleiri
orsakir en þá eina að flytja af
þeim hlutlausar og málefnalegar
fréttir. Eða hvað?
Hvernig væri aö spara nú
ályktanir, en auka mál-
efnalega umræðu?
Mér er ljóst, að auðvitað eru á
þessum málum eins og flestum
öðrum margar hliðar og færa má
rök gegn mínum. Ég tel mönnum
Helgi H. Jónsson,
„Þaö er ennfremur mikill
misskilningur ýmissa
blaða- og fréttamanna, aö
nærvera þeirra ein tryggi
þeim aðgang aö sannleik-
anum. Hún getur þvert á
móti orðið til þess að hefta
sannleikann, hefta lýðræð-
ið. Þetta er að mínum
dómi mergurinn málsins
og þetta var kjarninn í
málflutningi mínum.“
það til hróss, hafi þeir það hug-
rekki sem stundum þarf til þess að
skipta um skoðun, en ég er líka á
því, að menn eigi ekki að hvika frá
skoðun sinni, sé hún studd gildum
rökum, þótt hún falli ekki öllum í
geð og menn hljóti jafnvel aðkast
fyrir. Það verður þá svo að vera. í
þessu máli tel ég mig ekki hafa séð
eða heyrt þau rök sem nægi til
þess að fá mig ofan af "þeirri skoð-
un sem ég hef nú gert stuttlega
grein fyrir. Og ég læt ekki kúga af
mér réttinn til að hafa skoðun.
Telji einhver úr stétt blaða- og
fréttamanna, að ég vilji þrengja
kost þeirrar stéttar eða gera henni
erfiðara um vik við málefnalega
frétta- og upplýsingaöflun, þykir
mér það miður, því að það er ekki
rétt. Allt slíkt sé mér fjarri, enda
sæti síst á mér að gera það, sjálfur
fréttamaður og sonur manns, sem
alla ævi starfaði sem blaðamaður.
Hér ræður einungis sú sannfær-
ing mín, að lýðræðislegri stefnu-
mótun hvaða flokks sem er sé bet-
ur þjónað með þeim hætti sem ég
lagði til. Hvað svo sem stétt líður,
erum við, sem við fjölmiðla vinn-
um, þó fyrst og fremst þegnar
samfélagsins, sem við hrærumst í.
Við eigum skyldur að rækja við
þetta samfélag.
Allt þetta vona ég, að þeir íhugi,
félagar mínir í stjórn Blaða-
mannafélags íslands, sem nú um
sinn hafa gerst mjög ályktana-
glaðir. Ég beini því til þeirra,
hvort ekki væri betra að spara
pappír undir illa grundaðar álykt-
anir og halda heldur fundi í BÍ,
þar sem ræða mætti þessi mál —
og kannski fleiri — af stillingu og
hófsemd. Við blaða- og frétta-
menn mættum setjast niður í eig-
in hópi oftar en gert er og ræða
ýmislegt sem betur má fara í
starfi okkar. Þá væri vel.
Iðnaðarráðuneytið:
Fellst á greiðslur til stjórnar-
manna Kísilmálmvinnslunnar
Endanleg ákvörðun um stjórnarlaun verði tekin á næsta aðalfundi
Undanþágur til skipstjórnar
Steingrímur Hermannsson, sam-
gönguráðherra, hefur svarað fyrir-
spurnum frá Pétri Sigurðssyni (S)
um undanþágur til skipstjórnar. I
svarinu kemur fram að á tímabilinu
1. janúar 1981 til 10. nóvember 1982
hafa verið veittar undanþágur sem
hér segir: Vesturlandskjördæmi 39
undanþágur til 21 manna, Vest-
fjarðakjördæmi 45 undanþágur til
27 manna, Norðurlandskjördæmi
vestra 11 undanþágur til 7 manna,
Norðurlandskjördæmi eystra 36
undanþágur til 20 manna, Suður-
landskjördæmi 29 undanþágur til 20
manna, Reykjaneskjördæmi 55 und-
anþágur til 32 manna og Reykjavík-
urkjördæmi 7 undanþágur til 7
manna.
Kísilmálmvinnslunni barst minn-
ismiði frá iónaóarráðuneytinu, dags.
4. nóvember sl., vegna þeirrar um-
ræóu sem átt hefur sér stað um
greiðslur til stjórnarmanna Kísil-
málmvinnslunnar fyrir vinnu þeirra,
ferðalög o.fl. Á minnismiðanum segir
að ráðuneytið fallist á greiðslu ferða-
kostnaðar og þóknunar til stjórnar-
manna, er þeir sæki stjórnar- og
vinnufundi á vegum stjórnar, endan-
leg ákvörðun um stjórnarlaun skuli
tekin á na-sta aðalfundi Kísilmálm-
vinnslunnar.
Egill Skúli Ingibergsson, fram-
kvæmdastjóri Kísilmálmvinnslunn-
ar, sagði í viðtali við Mbl. af þessu
tilefni, að ráðuneytið samþykkti
með bréfi þessu að mánaðarlegar
greiðslur til stjórnarmanna skoðuð-
ust sem greiðslur upp í mánaðar-
laun. Hann sagði að sá misskilning-
ur sem verið hefði uppi vegna þessa
máls stafaði einvörðungu af því, að
hann hefði ekki athugað að leita
samþykkis iðnaðarráðuneytisins
áður en til greiðslna kom.
Þá segir og á minnismiða ráðu-
neytisins að ráðuneytið fallist á að
stjórnarmenn fái greitt fyrir sér-
staka vinnu vegna undirbúnings
skýrslu um fyrirtækið, sem lög gera
ráð fyrir að stjórnin skili. Þá skuli
stjórnarmenn fá greidda dagpen-
inga á ferðalögum erlendis sam-
kvæmt þeim reglum sem gilda um
opinbera starfsmenn.