Morgunblaðið - 24.11.1982, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. NÓVEMBER 1982
43
Það gladdi mig um daginn aö
heyra auglýst nokkurs konar
námskeið í umgengni, félags-
háttum og samtalsleikni.
Ég minntist þess þá, að ein-
mitt á kennaranámskeiði fyrir
mörgum árum minntist fram-
sagnarkennarinn, sem raunar
var hámenntaður, snjall og frá-
bær leikari, á það vald, sem orð-
in eiga jafnvel öllu öðru fremur,
ekki aðeins í ræðu og riti, heldur
einnig i daglegum samskiptum
við samferðafólkið á lífsleiðinni.
Einnig þar skyldi vanda sitt
mál. Og hann taldi skýran fram-
burð, þar sem hvert einasta at-
kvæði orðanna nær að njóta sín
frumskilyrði áhrifa málsins,
hvort heldur í mannfjölda eða
einkasamtölurti.
Aldrei kemur sannleiki þess-
arar meginreglu hans betur í
ljós nú á dögum útvarps og sjón-
varps en hjá þeim, sem þar
flytja fréttir og tilkynningar.
Sumir af sérstæðri snilld, svo að
vart hefur íslenzkt mál átt æðri
flytjendur, en því miður aðrir,
sem vart verða greind orða- og
atkvæðaskil i heilum setningum
og nöfnum, af því frumreglan er
vanrækt og ekki hirt um atkvæði
orðanna og eðlileg orðaskil.
En þótt þessi meginregla um
framburð og framsögn málsins
væri þarna burðarás á upplestr-
arnámskeiði kennara, þá voru
það reglur um notkun máls í
daglegu lífi, sem ég og vafalaust
fleiri fengum ritaðar til minnis
og nota.
Og satt að segja datt mér í
hug, að þær gætu komið nútíma-
mönnum að góðu gagni, eins og
þær hafa orðið við starf kennara
og prests, en ekki sízt í daglegri
umgengni.
Því hugkvæmdist mér að hafa
þær „við gluggann" í dag.æf ein-
hver vildi veita þeim athygli og
hafa þær með á umgengnisnám-
skeið sitt og síðan út til fólks á
vegi dagsins, einkum í samskipt-
um við unga og aldna.
Það er vissulega ýmislegt, sem
vel þarf að vanda og læra til að
umgangast aðra, svo vel sé.
Eitt af því er að geta átt sam-
tal við aðra, svo báðum og öllum
verði til gleði og gagns. Samtal
er algengasta og að ýmsu leyti
ágætasta skemmtun jafnt hvers-
dags- og samkvæmislífs.
Hér fylgja tíu litlar og stuttar
reglur, sem gætu orðið að gagni
og aukins skilnings á þessu við-
fangsefni viðmóts og samskipta.
Það verður vart of vel athugað
og gjört einkum gagnvart eldra
fólki.
1. Hlustið með athygli á það,
sem viðmælandi segir. Margir
eru alltof hrifnir af sinni eig-
in skoðun og speki og gleyma
skoðunum annarra. En sá,
sem hlustar með alúð í svip og
viðmóti fær fljótlega goldið í
sömu mynt.
2. Reynið að finna umtalsefni,
sem vekur áhuga viðmæland-
ans. Ljúfur viðmælandi vekur
til einlægni og alúðar, svo að
báðir njóta þess að tjá sig
hvor fyrir öðrum og mætti
þar minnast hinnar sigildu
speki Hávamála, að gæta
bæði „orðs og endurþögn", það
er máls og þagna, ef vinsæld á
að skapast.
3. Forðizt að romsa upp alls
konar leiðinlegum smámun-
um og komast aldrei að efn-
inu. Fólk, sem veltir lengi
fyrir sér á hvaða degi og
stundu áhugaverður atburður
gerist og allt eftir því, verður
hundleiðinlegt með vanga-
veltum óðar en varir.
4. Varizt útþvældar endurtekn-
ingar og upphrópanir. Sumir
skilja varla annað eftir í
minni viðmælanda en orðin:
„Dásamlegt," „auðvitað,"
„eðlilega," „að sjálfsögðu,"
„ekki satt,“ „ekki rétt hjá
mér?“ „Þú segir ekki!“ En sú
aðferð verður fáum til
ánægju.
5. Talið skýrt og ákveðið. Hugs-
ið, áður en talað er, svo ekki
verði úr öllu hik og stam og
hálfgerðar setningar. Þjótið
ekki úr einu í annað, áður en
hægt er að hugsa málið.
Allt hik með eh og æ-að og
um-m-m og öh-ö eyðileggur
jafnvel viturlega hugsun og
falleg orð.
6. Veljið spurningar vel og á
réttum tíma.
Þar gildir hið fornkveðna:
„Fagurt er orð í tíma talað.“
Þá verður auðvelt að njóta
einlægni og hreinskilni við-
mælanda og fá að njóta bæði
skoðana hans og tilfinninga.
Þótt spurningar eins og —
„hvernig gengur?“ og „hvað er
að frétta?", geti verið ein-
hvers virði, þá er betra að
spyrja: Hvernig gengur starf-
ið! Hvers vegna settist þú að í
borginni — eða sveitinni?
Hvað virðist þér um vanda-
mál dágsins — landsins eða
vinarins?
7. Æfið hreinskilni í orðum án
þess að vera nærgöngul og
ókurteis. Oft veldur meira um
áhrif orða, hvernig þau eru
sögð, en hitt hvernig þau eru.
Auðvitað hafa allir rétt til að
hafa sína skoðun, því skyldi
aldrei gleymt, hversu fráleit
og ógeðfelld, sem sú skoðun
kann að þykja. Laglega orðað-
ar athugasemdir eru þó mik-
ils virði. Aldrei skyldi mót-
mælt með beinni frekju og
hroka, heldur kurteislegum
spurningum, vingjarnlegum
athugasemdum og ákveðnum
rökum. Ætíð skyldi reynt að
líta á málið frá ýmsum hlið-
um í stað fullyrðinga um
heimsku og þröngsýni við-
mælandans.
8. Reynið að grípa ekki fram í
fyrir þeim, sem talar, nema
þá á mjög vingjarnlegan hátt
með afsökun á vörum. Gott er
í slíkum tilvikum að nota
nafn viðmælanda. T.d. Jón
minn, mætti ég gjöra ofurlitla
athugasemd. Sé það viðmæl-
andi, sem grípur fram í, þá er
heppilegast að breyta um-
ræðuefninu að meira eða
minna leyti.
8. Sýnið öllum biðlund og hátt-
visi. Alltaf er hægt að kom-
ast, stundum aiveg ósjálfrátt,
í snertingu og samtal við
menn, sem eru á allan hátt
ógeðþekkir, frekir og frá-
hrindandi.
Þá er mest um vert að halda
sig eingöngu að málefninu en
gleyma útliti og háttum félag-
ans, sem við er rætt. Sé i ein-
lægni leitast við að sýna bið-
lund og hlýju, verður samtaliö
ósjálfrátt til gagns og jafnvel
ánægju. Neikvætt fólk fagnar
oft að finna einhvern, sem vill
tala við það.
10 Ofurlítið hrós og vel orðaðir
gullhamrar gera stundum
hreinasta undur. Fylgi þar
hugur máli — og allir hafa
eitthvað gott til að bera — þá
getur verið auðvelt að njóta
athygli og áhuga þess, sem
trúir hrósinu. Auðvitað er
vandi að velja hrósyrðin og
ennþá meiri vandi að segja
þau með réttum raddblæ,
hugblæ og svipbrigðum. Sé
rætt við ræðumann að lokinni
ræðu og leikara eftir sýningu
er lítilsvirði að segja:
„Þetta gekk vel,“ „þetta var
prýðilegt," um alla ræðuna
eða sýninguna. Miklu betra er
að velja eitthvað sérstakt at-
riði í erindi predikarans eða
framsögn leikarans, þá veldur
það miklu, að hann finnur hve
vel hefur verið hlustað á
hann.
Sá, sem nennir að fylgja þess-
um ráðum, mun fljótlega finna
sig hæfan til þátttöku um mörg
hugðarefni samferðafólksins,
vaxa að víðsýni og finna vald
orðsins í veröldinni og síðast en
ekki sízt mun, vinafjöldinn vaxa
með hverjum degi, ekki sízt, ef
leitað er á mið hinna gleymdu og
einmana við veginn.
Reykjavík, 28. sept. 1982.
Dagleg umgengni,
alúðlegt viðmót
Ogleymanleg unaðsstund
Þakkir til Kirkjukórs Akraness
eftir Baldvin Þ.
Kristjánsson
Laugardaginn 6. þ.m. fékk hin
aldna sveit höfuðborgarinnar
harla sérstæða heimsókn. Kirkju-
kór Akraness undir stjórn Hauks
Guðlaugssonar, hins dáða söng-
málastjóra Þjóðkirkjunnar, kom
með sóknarprest þeirra Skaga-
manna, séra Björn Jónsson, í
broddi fylkingar. Þetta góða fólk
„á Guðs vegum" efndi til tveggja
ókeypis söngskemmtana fyrir
aldna Reykvíkinga í Gamla bíói í
samráði við eiganda hússins, ís-
lenzku óperuna.
Sá er þessar línur skrifar, var á
þeirri fyrri fyrir hádegið, og treg-
aði það eitt, að hvert sæti skyldi
ekki skipað. Þetta sárnaði mér því
meir, sem á söngskemmtunina
leið, og hafði hálfbeizka samúð
með öllum þeim, sem þarna hefðu
getað notið ógleymanlegrar sælu-
stundar, en af einhverjum ástæð-
um mættu ekki til leiks. Hins veg-
ar veit ég, að á þeirri siðari eftir
hádegið, var yfirfullt, og þarf ekki
að spyrja um viðtökur hlustenda
þar.
I upphafi söngskemmtunarinn-
ar flutti söngstjórinn örstutt
ávarp, en tókst samt strax að ná
til hlustenda vegna þeirrar
mannlegu hlýju og einlægni, sem
streymdi frá orðum hans. Síðan
tók séra Björn við kynningu og
fórst það afburðavel úr hendi, eins
og mannsins var von og vísa. Urðu
hlustendur miklu tengdari því sem
fram fór fyrir skemmtilegar, fróð-
legar og persónulegar upplýsingar
hans milli söngdagskráratriða.
Það er skemmst af að segja, að
söngskemmtun þessi var í senn at-
hyglisverð og ánægjuleg. Má ekki
minna vera en að hennar sé að
einhverju getið af þakklátum
huga.
Það er ekki á hverjum degi, að
50 manna hópur, og vel það, rífi
sig upp með öllu, sem því fylgir í
kostnaði og fyrirhöfn, og haldi í
annað byggðarlag (og það Reykja-
vík) til þess eingöngu að gleðja
aðra. Vissulega er þetta beinlínis
hrífandi og eftirbreytniverð uppá-
koma.
Oftlega finna þeir sem þó gera
vel, til vanmáttar síns og biðja
þiggjendur í hógværðar- og afsök-
unarskyni „að taka viljann fyrir
verkið“. Þarna þurfti þess sann-
arlega ekki, svo vönduð og vel flutt
var söngskráin, enda Kirkjukór
Akraness víðfrægur og stjórnandi
hans einn elskulegasti listamaður
landsins vegna hæfileika sinna,
hógværðar og hjartahlýju.
Fyrst söng kórinn vinsæla og að
mestu gamalkunna þýzka laga-
syrpu í útsetningu Magnúsar Ingi-
marssonar. Þar var hver perlan
annarri hugþekkari og öldruðu
fólki gamalkunnar flestar, enda
tók það auðsjáanlega við sér.
Sama má segja um lagaflokk úr
„Ljóðum og lögum" Þórðar Krist-
leifssonar fyrrum söngstjóra á
Laugarvatni um áratuga skeið, en
þess aldna höfðingja í ríki alþýðu-
söngs og tóna á Islandi var sér-
staklega minnst hlýjum viður-
kenningarorðum af séra Birni.
Það er ekkert vafamál, hversu
lagavalið og meðferð kórsins í
báðum þessum flokkum náði
hjörtum áheyrenda. Ég fyrir mitt
leyti nefni alveg sérstaklega hið
undurfagra lag Schuberts „Leið
oss ljúfi faðir", þar sem þeir feðg-
arnir Jón Gunnlaugsson og Pétur
Örn Jónsson sungu einsöng með
kórnum. Undir því lagi mátti sjá
„társtirnda brá“ í helgri hrifningu
og svo var um fleiri.
Eftir hlé á söngskránni flutti
kórinn tíu vinsæl lög eftir inn-
lenda og erlenda höfunda. Þar var
ekki eingöngu um samsöng alls
kórsins að ræða, heldur inngrip
kvennanna einna í tveimur und-
urfögrum og alkunnum lögum:
Máriuversi Páls ísólfssonar og
Dúett Mendelssohns. Þá er kórinn
ekki fátækur að einsöngvurum,
því ekki færri en tíu létu í sér
heyra, að meðtöldum feðgunum,
sem áður er getið, en þeir voru
þessir: Ásdís Kristinsdóttir, Guð-
rún Ellertsdóttir, Guðrún Vil-
hjálmsdóttir, Ingibjörg Ólafsdótt-
ir, Irma S. Óskarsdóttir, Margrét
Ágústsdóttir og Ragnheiður Theó-
dórsdóttir, að ógleymdum Einari
Erni Einarssyni. Undirleikarinn,
Fríða Lárusdóttur, fannst mér
frábær.
Þessi einstæða söngskemmtun
Kirkjukórs Akraness endaði svo
af mikilli reisn; tveimur ísraelsk-
um þjóðlögum, sem kórinn söng
við mikla hrifningu í frægri söng-
för til ísraels á jólum 1977. Séra
Björn flutti hugnæma kynningu
áður en þessi lög voru sungin, og
gat m.a. um „svart andlit", sem
borið hafði fyrir augu hans í
mannfjöldanum þar syðra undir
söng kórsins og tveggja daggar-
perla á blakkri kinn hrifins áheyr-
anda. Ég get fullvissað hina kær-
komnu færandi gesti af Akranesi
um að margar slikar daggarperlur
tindruðu á vanga í Gamla bíói
fyrir tilverknað þeirra, því
„Himneskt ljós í hjarta skein“
margsinnis á umræddri söng-
skemmtun. Hjartans þökk!
VASATÖLVUR
□ □□□□
mhu VMaiotvur, imvuur.
Mikið úrval.
Álverkpallar
Fyrirliggjandi strax
Til sölu — leigu.
Sparið fé og tíma, mjög fljót
uppsetning. V-þýsk gæöavara,
mjög góð reynsla hér á landi.
Leitið upplýsinga!
Pallar hf.
Vesturvör 7, Kópavogi,
simi 42322.
Þrýstimælar
Allar stáeröir og gerðn
@toflir(layg)(yir
Vesturgötu 16, sími 13280
». V.” *