Morgunblaðið - 16.01.1983, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. JANÚAR 1983
i

Morgunblaðið/R&x.
Viðtal við
Gunnlaug
Pétursson,
borgarritara
Texti: Elín Pálmadóttir
Gunnlaugur Pétursson fyrrv. borg-
arritari í nýrri skrifstofu sinni.
Er hann áreiðanlegur?
spurði kóngurinn
— í næstu þrjá vetur var ég í
heimavistinni 1 MR með ýmsum
góðum félögum. Byrjaði á sjónum,
og gat unnið fyrir mér með því öll
mín skólaár. Meðan ég var í
Flensborg hafði ég verið í kaupa-
vinnu og vegavinnu á sumrin í
Kjósinni og á Snæfellsnesi.
— Þótti þér alveg sjálfsagt að
fara í lögfræði í Háskólanum?
— Nei, mig langaði mest í sagn-
fræðinám. En þetta voru kreppu-
tímar og maður hélt að helzt væri
atvinnu að fá við lögfræðistörf. En
þegar ég hafði lokið námi, var orð-
ið þröngt um það líka. Það var
raunar ekki alveg út í bláinn að ég
sótti um starf í danska utanríkis-
ráðuneytinu.
Ég hafði fylgzt nokkuð með
heimsmálunum. Var í pólitíkinni í
Háskólanum, m.a. einn af stofn-
endum Vöku. Nazistarnir felldu
mig út úr stúdentaráði, og komu
kommúnista að, enda voru þjóð-
ernissinnar sterkir á þeim árum.
Þarna voru töluverð pólitísk átök.
Ég var líka í Heimdalli. Og ég man
að ég var af einhverjum ástæðum
í uppstillinganefnd hjá Sjálfstæð-
isflokknum fyrir bæjarstjórnar-
kosningar. Kynntist þá erindreka
flokksins, Gunnari Thoroddsen.
Og mín fyrsta utanlandsferð var á
norræna stúdentamótið í Kaup-
mannahöfn 1935, þar sem Gunnar
hélt sem fulltrúi íslenzkra stúd-
enta ræðuna þar sem hann lýsti
því yfir að sambandslagasamning-
urinn yrði ekki framlengdur. Við
Hörður Bjarnason bjuggum með
Gunnari á sama heimilinu í Höfn,
og vorum þess mjög hvetjandi að
hann segði þetta nú alveg ótví-
rætt. Dönsk blöð gerðu svo mikið
úr þessum ummælum íslenzka
fulltrúans og slógu þeim upp.
í höfuðborg íslands er starf borgarritara ekki í því fólgið
að skrifa, heldur hefur sá sem það embætti skipar daglega
stjórn á fjármálum þessa stóra og flókna fyrirtækis og yfirsýn
yfir fjárreiður Reykjavíkurborgar. Nú í haust kvaddi Gunn-
laugur Pétursson það erilsama starf eftir 26 ára feril. Kaus að
hætta nokkru áður en tími hans var kominn vegna aldurs, þar
sem hann verður ekki sjötugur fyrr en í febrúar næstkom-
andi. Vildi ekki taka þátt í gerð fjárhagsáætlunar, sem hann
fylgdi svo ekki eftir og þyrfti að láta framkvæmdina lönd og
leið, að því er Gunnlaugur sagði í viðtali við blaðamann Mbl.
Lýsir það kannski betur en mörg orð hvernig hann af ábyrgð
hcfur rækt sitt starf í rúmlega aldarfjórðung.
Gunnlaugur starfaði með sex borgarstjórum og var þessi mynd tekin þegar hann kvaddi borgina eftir 26 ira starf
sem borgarritari. Frá vinstri: Gunnar Thoroddsen, Auður Auðuns, Geir Hallgrímsson, Gunnlaugur Pétursson, Birgir
ísl. Gunnarsson, Egill Skúli Ingibergsson og Davíð Oddsson.
Gunnlaug Pétursson hittum við
fyrir jólin í skrifstofu hans uppi á
Skólavörðustíg, þar sem hann var
að koma sér fyrir til næsta áfanga
í lífi sínu. Kvaðst ætla að stunda
þar lögfræðistörf í félagi við son
sinn meðan þokkaleg heilsa entist
honum. Halda þannig áfram að
hafa bækistöð í miðbænum. Raun-
ar væri ekki örgrannt um að hann
hiakkaði til að verða nú sjálfs síns
herra.
Gunnlaugur hefur fyrr vent
sínu kvæði í kross og skipt um
störf í lífinu. Þótt hann kæmi til
Reykjavíkurborgar rúmlega fer-
tugur, hafði hann þá þegar leyst
af hendi mikil störf. Hann var
einn af okkar fyrstu diplómötum
og með í að móta nýfædda utan-
ríkisþjónustu hins íslenzka lýð-
veldis. Raunar líka viðskipta-
tengsl þess við önnur lönd. Kom
þá með reynslu frá starfi í dönsku
utanríkisþjónustunni. Hvernig
skyldi nú hafa staðið á að hann fór
þangað?
— Ég fékk ekkert að gera hér
heima, eftir að ég lauk lögfræði-
prófi vorið 1938 og sótti því um
starf hjá Dönum af rælni, svaraði
Gunnlaugur, snöggur upp á lagið
að vanda. — Byrjaði þar svo 1.
janúar 1939 og var í sex ár í utan-
ríkisþjónustu Dana í Kaupmanna-
höfn. Hermann Jónasson var þá
forsætisráðherra og þessi ráðning
þurfti að fá meðmæli hans. Hann
kallaði mig til sín og lyftist heldur
á honum brúnin þegar hann
spurði um fyrri störf og heyrði að
ég hafði unnið fyrir mér með því
að vera togarasjómaður. Var á
Kveldúlfstogaranum Þórólfi með
Kolbeini Sigurðssyni.
A togara á
skólaárunum
— Var ekki heldur óvenjulegt í
kreppunni að háskólastúdent væri
á togara?
— Jú, ég held að ég hafi verið
eini stúdentinn í Háskólanum,
sem var svo heppinn að hafa tog-
arapláss þá. Katrín Gunnlaugs-
dóttir, föðursystir mín, sem þekkt
var hér í borginni, hafði sambönd
til þess að koma mér í skiprúm.
Við vorum á síld á sumrin og lögð-
um upp á Hesteyri og Sólbakka, og
vorum svo á karfaveiðum á Hal-
anum á haustvertíðinni. Þetta var
erfitt, en ég hafði ákaflega gott af
þessu, bæði líkamlega og andlega.
Þarna um borð voru góðir sjó-
menn, úrvalslið. Mig minnir að 3
eða 4 þeirra hafi verið með stýri-
mannapróf, en fengu þó aldrei
skip.
— Bíddu við, Gunnlaugur. Við
skulum aðeins rekja feril þinn
fram að því að þú lentir í Reykja-
vík og á togara. Hvaðan ertu?
— Faðir minn, Pétur Gunn-
laugsson, var Dalamaður og ágæt-
ur kennari, að sagt var. Hann var
kennari við ísafjarðardjúp og á
Hellissandi, þar sem ég fæddist.
Síðar var hann farskólakennari á
Skógarströnd, en tók mig aldrei
með sér, heldur kenndi mér heima.
Svo að ég hefi aldrei í barnaskóla
komið. Sr. Jón Guðnason á
Kvennabrekku prófaði mig bara
þegar barnaskóla lauk að mati
föður míns. Tók mig aðallega upp í
íslendingasögum og Sturlungu, og
það stóð ekki í mér. Móður mína,
Guðnýju Ólafsdóttur frá Bíldudal,
missti ég 5 ára gamall. Hún var
Arnfirðingur og margir sjómenn
og formenn í hennar ættum. Hún
dó úr botnlangabólgu og yngri
bróðir minn dó tveimur árum
seinna úr kíghósta og lungna-
bólgu. Þá vorum við komin að
Álfatröðum í Dölum, þar sem fað-
ir minn tók við búi af föður sínum.
En faðir minn lézt svo 1926. Ég
átti tvær föðursystur. önnur bjó í
Kolbeinsstaðahreppi. Þangað fór
ég fyrst og fermdist hjá sr. Árna
Þórarinssyni. En þaðan lá leiðin
til Katrínar föðursystur, sem vildi
koma mér í skóla. Hún var ógift og
hafði haldið heimili hjá Hannesi
Hafstein eftir að kona hans dó og
hanri veiktist. Hún fór svo til
Sofíu dóttur Hannesar, sem giftist
Hauki Thors og sá um það heimili,
því Sofía var þá heilsulaus. Þess
vegna var ég í fæði á heimili
Hauks Thors og Sofíu. Þar voru
oft 4—5 skólapiltar í fæði. Þar var
mikill rausnar- og menningar-
staður.
— Ekki hefurðu farið beint í
menntaskóla, þegar þú komst suð-
ur eftir fermingu?
— Nei, Guðbjörg, kona ög-
mundar Sigurðssonar skólastjóra
Flensborgarskóla, og Katrín föð-
ursystir, voru skólasystur úr
Kvennaskólanum. Það varð til
þess að ég fór í Flensborgarskól-
ann, sem var mín fyrsta skóla-
ganga. Var í heimavist í Hafnar-
firði. Þarna var gott skólalíf og
fjörugt, 10—20 strákar utan af
landi í heimavistinni. ögmundur
var sjálfur okkar aðalkennari, sr.
Þorvaldur Jakobsson í Sauð-
lauksdal kenndi íslenzku og stærð-
fræði og svo kenndu Sigurður
Guðjónsson, sem seinna varð
verzlunarskólakennari, og Emil
Jónsson, sem var þá nýútskrifaður
verkfræðingur. Það var siður
þarna að þeir efstu reyndu að
komast í 4. bekk Menntaskólans í
Reykjavík. Ég fór í inntökuprófið
og slampaðist þar inn ásamt
þremur öðrum.
„Er han paalidelig?"
Gunnlaugur Pétursson hélt til
starfa sem ritari í danska utanrík-
isráðuneytinu um áramótin
1938—1939, þá nýkvæntur Krist-
ínu Bernhöft. í sögu dönsku utan-
ríkisþjónustunnar er hans getið
sem síðasta Islendingsins í slíku
embætti. Fleiri íslendingar hafa
komið við sögu sem fastráðnir
embættismenn í danskri utanrík-
isþjónustu og má þar fyrstan telja
Grím Thomsen. Um þetta leyti var
Pétur Benediktsson í danska utan-
ríkisráðuneytinu í Höfn, en var
skömmu síðar sendur til London.
Og Hendrik Sv. Björnsson var þar
um tíma með Gunnlaugi, en fór
heim í stríðsbyrjun með föður sín-
um. Segir Gunnlaugur að þetta
hafi verið góð reynsla og þjálfun
fyrir íslendingana. Sjálfur var
Gunnlaugur Pétursson í danska
utanríkisráðuneytinu öll stríðsár-
in, fram til janúar 1945, er Þjóð-