Morgunblaðið - 26.05.1983, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. MAÍ 1983
13
Einræði
— eftir Birgi ísl.
Gunnarsson
í viðtali við þýska tímaritið
Stern 1973 sagði Brezjnef: „Við
höfum einn flokk, einn ríkjandi
flokk. Til hvers þurfum við
stjórnarandstöðu? Menn tala
stöðugt um frelsi. Hvað er það?“
Þessi tilvitnun er yfirskrift þess
kafla í bók Michael Wolsenskys,
NOMENKLATURA sem fjallar
um alræði herrastéttarinnar.
Þar gerir hann grein fyrir helstu
valdastofnunum í Sovétríkjun-
um og sýnir fram á haldleysi
þess áróðurs, að ríki sósíalism-
ans séu „alþýðulýðveldi". Allt
vald sé í höndum herrastéttar-
innar.
Valdastofnanir
Uppspretta valdsins í Sovét-
ríkjunum er miðstjórn kommún-
istaflokksins. Valdamestu stofn-
anirnar á hennar vegum, sem þó
eru hvergi nefndar í stjórnar-
skránni, eru pólitíska skrifstof-
an (politbyrá) og aðalskrifstofa
kommúnistaflokksins. Ríkis-
stjórnin sjálf er ekki nærri eins
valdamikil, hún hefur fyrst og
fremst framkvæmdavald.
„Æðsta ráð“ Sovétríkjanna hef-
ur ennþá minni völd. Höfuðverk-
efni þess er að koma fram útá-
við.
Aðalritari miðstjórnarinnar
er æðsti maður NOMENKLAT-
URA og hefur mikil völd. Lenin
og Stalin höfðu þó mun meiri
völd en Krusjeff og Brezjnef.
Þeir tveir síðarnefndu voru mun
háðari vilja NOMENKLATURA.
En hinir tveir. Völd aðalritarans
„Ekkert einræði fær
staðist án voldugrar
lögreglu. Þar sem lítill
minnihluti ræður yfir
miklum meirihluta
þjóðarinnar verður að
styðjast við vel skipu-
lagða lögreglu, sem
hefur pólitískt vald.“
eru ekki síst háð því, hversu
mörgum af sínum mönnum hann
getur komið í ýmsar lykilstöður.
Valdabaráttan
Valdabaráttan innan NOM-
ENKLATURA er hörð og óvæg-
in. Hún fer hins vegar ekki fram
eins og í vestrænum ríkjum,
meira og minna fyrir opnum
tjöldum. í baráttunni austan
tjalds er læðst með veggjum og
klíkustarfsemin þar er af svo
hárffnum toga spunnin, að vest-
rænir stjórnmálamenn geta
varla gert sér hana í hugarlund.
Á æðsta stiginu er valdabarátt-
an í grófum dráttum alltaf á
milli tveggja hópa. Annar hóp-
urinn er í kringum aðalritarann,
sem er við völd. Hinn hópurinn
eru þeir af stuðningsmönnum
síðasta aðalritara, sem enn eru
við völd. Þetta er ekki barátta
um hugsjónir eða mismunandi
skoðanir — ekki barátta milli
„herskárra og friðsamra" eða
„íhaldsmanna og frjálslyndra"
eða „áhangenda hersins og
tæknimanna“, eins og stundum
er haldið fram í vestrænum
blöðum. Þetta er fyrst og fremst
barátta um valdastöður. Þrátt
fyrir þetta valdabrölt er sam-
staðan út á við mikil og reynt að
halda öllum upplýsingum sem
lengst frá almenningi.
KGB
Ekkert einræði fær staðist án
voldugrar lögreglu. Þar sem lítill
minnihluti ræður yfir miklum
meirihluta þjóðarinnar verður
að styðjast við vel skipulagða
lögreglu, sem hefur pólitískt
vald. Slík lögregla er voldug í
ríkjum sósíaiismans. Hún er
mikilvægur þáttur í því að við-
halda vöidum herrastéttarinnar.
KGB er sú stofnun, sem þessu
hlutverki gegnir nú, en það er
skammstöfun fyrir nafnið: ör-
yggisnefnd ríkisins.
Yfirmenn KGB mynda eina af
mikilvægustu stoðum NOM-
ENKLATURA og ráðamenn þar
tilheyra að sjálfsögðu allir
herrastéttinni. A Vesturlöndum
ímynda menn sér KGB-menn
sem snjalla njósnara og leyni-
lögreglumenn — einhvers staðar
á milli Sherloch Holmes og Jam-
es Bond. Það á ekki við rök að
styðjast. KGB-menn eru alla
jafna íhaldssamir skrifræðis-
menn, vel launaðir og áhuga-
samir um að halda stöðum sín-
um og aðstöðu. Og eins og allir
nomenklaturistar leita þeir eftir
öryggi og vilja tryggja að NOM-
ENKLATURA-valdið vari að ei-
lífu.
Aróðursstarfsemi
Einn mikilvægur þáttur í við-
leitni NOMENKLATURA til að
viðhalda stöðu sinni er um-
fangsmikil áróðursstarfsemi.
Það skiptir miklu máli að breiða
hugsjóna-hjúp yfir allt svínaríið.
Takmarkið er að móta skoðanir
fólks og telja almenningi trú um
að hann sé þátttakandi í því
hugsjónastarfi að byggja upp
fyrirmyndarríki. Algeng aðferð
er því að takmarka alla pólitíska
umræðu við einföld slagorð, sem
ganga auðveldlega í fólk og létt
er að tileinka sér í hinni daglegu
umræðu.
Hér á landi hafa engir náð
lengra í slíkri tækni en Alþýðu-
bandalagið. Flókin mál eru brot-
in niður í einföld slagorð:
„Samningana í gildi“, „slétt
skipti", „íslensk atvinnustefna",
„að sigra eða semja af sér“,
„samningar eru svik“. Slagorðin
eru framleidd í höfuðstöðvunum
og liðsmennirnir látnir hamra á
þeim úti um allt. Fyrirmyndin
leynir sér ekki.
Feróahömlur
Hömljr á ferðalög til útlanda
er mikilvægur þáttur í valda-
kerfi NOMENKLATURA. Fyrir
hverja og eina ferð til útlanda
verða menn aö fá sérstakt leyfi
og sérhver umsókn fær ítarlega
og flókna meðferð. Henni má
skipta í þrjú aðalstig: 1. Að
verða sér úti um erindi, sem
veitir rétt til slíkra ferðalaga, en
rík ástæða verður að vera til
utanlandsferða. 2. Athugun á
umsókninni og ákvörðun. 3. Af-
hending vegabréfs með áritun
ásamt ferðagjaldeyri og farseðli
Umsókn verða að fylgja mörg
tilgreind fylgiskjöl, t.d. vottorð
um hvert erindið sé, æviferils-
skýrsla, læknisvottorð og and-
litsmynd í 6 eintökum. Ef farið
er til sósíalistalands þurfa öll
gögn að hafa borist 30 dögum
fyrir ferð, en annars 45 dögum.
Umsóknin fær því ítarlega með-
höndlun og ekki má gleyma því,
að fá þarf umsögn KGB, ef fara
á til einhvers kapitalistaríkis.
Það er víðtekin regla að leyfi til
slíkra ferðalaga er ekki veitt
fyrr en á síðustu stundu, jafnvel
ekki fyrr en nokkrum klukku-
stundum áður en flugvélin á að
fara. Mörgum er líka neitað um
fararleyfi.
Þrátt fyrir þessar hömlur, sem
lagðar eru á ferðafrelsi manna,
hafa Sovétríkin ekki hikað við að
undirrita alþjóðasamning um
óheft ferðafrelsi borgaranna.
Allt er þetta kerfi sett upp til að
koma í veg fyrir að Sovétborgar-
ar yfirgefi landið.
ógley manlegur glæsileiki
líðandi stundar 09 liðinna tfma
Samvinnuferdir - Landsýn
AUSTURSTRÆTI 12 - SÍMAR 27077 & 28899