Morgunblaðið - 29.05.1983, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. MAÍ 1983
47
í
Ýtan með plógnum ad aftan opnar nýjan óa fyrír Skeiðari, en leitarmenn niðu að venja þannig Skeiðarí að hún
rennur nú að mestu leiti út um gamla aðalósinn, 6 km vestan við athafnasvæði gullskipsmanna.
Unnið við logsuðu fyrir festingar i sandinum.
m.a. þess -vegna vorum við að
kanna möguleika á því að kaupa
lítinn svifnökkva. Það reyndist
hins vegar of kostnaðarsamt, um
tvær milljónfr króna, svo við not-
um bara gömlu aðferðirnar og
vöðum elginn á þeim tækjum sem
við höfum og eru sum hver heima-
tilbúin eins og farkosturinn Há-
leggur sem er smíðaður úr 30 teg-
undum bíla og flugvéla, en hann
fer bæði um land og vötn.
Fornminjum bjargað
Markmiðið er að komast niður á
skipið fyrir þær 12 millj. kr. sem
ríkisábyrgð hefur verið veitt fyrir
og við erum búnir að sinna öllu
sem fjárveitinganefnd bað um,
bora niður á skipið m.a. Það gekk
vel að leggja veginn niður vatna-
svæðið, en hann verður því miður
að vera lokaður allri venjulegri
umferð. Ekkert má út af bera á
leiðinni, því sandbleytur eru
hvarvetna, bílar geta ekki mætzt á
veginum og árnar geta fyrirvara-
laust farið yfir veginn því þær
eiga það til að hlaupa tugi km
fram og aftur um sandinn eftir
veðri og vindum. En þegar þar að
kemur verða skipulagðar ferðir
niður sandinn.
Allar mælingar á strandstað
koma heim og saman við stærð
skipsins Het Wapen van Amster-
dam. Samband hefur verið haft
við hollenzka aðila sem hafa
áhuga á að kaupa slíkt skip og
fylgjast þeir með framkvæmd
verksins, en það mál er í biðstöðu
þar til þessar fornminjar í sandin-
um koma í ljós.
Eitt frímerki, eitt skip
Um verðmætin er erfitt að segja
en gera má ráð fyrir að skrokkur
skipsins hafi verðveitzt vel í sand-
inum og þá er auðvelt að hugsa til
þess að frímerki sem er hundrað
árum yngra en Het Wapen seldist
fyrir skömmu á 3—4 milljónir
króna. Hvað er þá hægt að áætla
um skipsskrokkinn með öllum
búnaði, 40—50 byssum og einu og
öðru sem merkilegt kann að vera á
strandstað. Ef farmurinn er enn í
flakinu að hluta til a.m.k., verður
forvitnilegt að kanna hleðslu
skipsins og bera saman við farm-
skrá þess sem við höfum aflað
okkur. Þannig er beinlínis verið að
draga söguna fram í dagsljósið.
Hollendingar eiga ótrúlega lítið af
minjum frá þessu tímabili og þessi
framkvæmd er jafnframt könnun
á sögu þeirra.
Til þess að dæla innan úr þil-
rammanum verður notuð stórvirk
dæla sem dælir 4000 tonnum á
klukkustund af sandi og vatni, en
líklega verður aðalvandamálið að
fá nóg vatn í hólfið fremur en að
erfitt verði að halda því þurru.
Væntanlega verður byrjað að
reka þilið niður eftir eina viku og
það verk tekur líklega 2—3 vikur.
Þá verður unnt að byrja að dæla í
júlíbyrjun og ef það gengur mun-
um við halda áætlun sem miðaði
við byrjunarframkvæmdir í marz.
Við náðum þó ekki að hefja undir-
búning fyrr en í apríllok vegna
þess hve margt var óklárt.
Fyrri hálfleikurinn
á fullu
Þetta gengur því raunverulega
mjög vel þótt fávik hafi komið
eins og við reiknuðum með. Fyrst
fengum við mjög góðar þrjár vikur
á sandinum, en síðan kom ein vika
með sandstormi og þá er ekki
hægt að vera við fjöruna, menn
verða að flýja í hús uppi á sandin-
um. Það eru mikil ónot í sand-
storminum og maður getur hvorki
opnað augu né kjaft. I 5 vindstig-
um er allt í lagi að vinna í meira
en metra hæð frá sandinum, en í
7—8 vindstigum nær standstorm-
urinn upp í 3—4 m hæð og engin
skepna helzt við á sandinum.
Mannskapurinn leggur sig fram
um að þetta gangi vel, þetta er
fyrri hálfleikurinn sem við erum
að leika núna og síðan verða tekn-
ar frekari ákvarðanir þegar sést 1
hlutinn."
Grein og myndir:
ÁRNI JOHNSEN
Merkta svæðið sýnir hvar flakið liggur ísandinum, en leitarmenn lokuðu ósnum sem rann þar um og opnuðu nýjan ós 2
km vestar eins og sji mí. Fyrstu dagana var si ós nokkurra metra breiður en nú er hann 70 metra breiður.
Tíu ár frá Reykjavíkurfundi Nix-
ons Bandaríkjaforseta og Pompi-
dous Frakklandsforseta. Svona
langt síöan? var fyrsta hugsun við
að sjá Arnald kollega sitja við að
taka saman minningargrein um at-
burðinn. Raunar hafði þessi fund-
ur ekki eins mikil áhrif og efni
stóðu til — því báðir voru forset-
arnir á fallanda fæti. Og mönnum
bauð það í grun. Umheiminum
varð þó ekki Ijóst að hann var svo
sjúkur fyrr en myndirnar birtust af
Pompidou að ganga þyngslalega
niður landganginn á Keflavíkur-
flugvelli, þrútinn af meðalameð-
ferð.
Pompidou vissu þó sjálfur
hvernig komið var. Blaðamaður
Le Monde sagði mér meðan á
fundinum stóð, að forsetinn
hefði nokkru áður boðið, svo sem
gjarna var siður hans, völdum
blaðamönnum til óformlegs há-
degisverðar. En þá ríkti alger
trúnaður, og ekkert haft eftir
sem sagt var. Væntanlegur fund-
ur Nixons og Pompidous bar á
góma. Watergate-hneykslið var
komið af stað og blaðamenn
veltu fyrir sér hvort það mundi
fara með Nixon eða ekki. Pompi-
dou sagði: — Ég held að Nixon
muni klára sig á því, þar sem ég
aftur á móti mun deyja! Blaða-
mennirnir vissu ekki hvernig
þeir áttu að taka þessu. En eng-
inn þeirra birti nokkurn tíma
ummæli forseta síns.
Þegar frá líður er það einmitt
oft sagan á bak við atburðina í
blöðunum, sem fest hefur í
minni blaðamannsins og áhrifin
eru raunar iðulega dálítið önnur
af persónunni. Bæði snýr stund-
um frá fjöldanum annað andlit
og erfiðara er að fela hégóma og
sýndarmennsku fyrir þeim sem
maður þarf á að halda til að
koma óskamyndinni af sér á
framfæri. Þeir sem alltaf eru
með hugann við að pota myndum
af sér í blöð og láta hafa eftir sér
hvert gullkorn, gefa blaðamönn-
um a.m.k. ekki þá mynd af sér að
þeir séu hógværir í hjarta, þó
halda megi því að öllum öðrum.
Ekki svo að skilja, að Pompi-
dou hafi fallið í þann flokk.
Þvert á móti. Ljúfmennska og
kurteisi brugðust ekki. Áður en
forsetarnir komu, ákvað Morg-
unblaðið að gefa út aukablað til
kynningar á þeim, fylgdar-
mönnum þeirra og þjóðum, og
ritstjóri fékk þá snjöllu hug-
mynd að hafa á forsíðu ávarp
beggja forsetanna til íslendinga.
Sá, blaðamaður, sem hafði
Ameríkanana á sinni könnu,
skyldi fá slíkt ávarp frá Nixon
og Elín Pálmadóttir, sem skrif-
aði um Frakkana, útvega ávarp
frá Pompidou. Eftir að hafa
reynt gegnum sendiráð Frakka
og haft upp úr því nafnið á
blaðafulltrúa forsetans, var
landsíminn beðinn um að ná í
hann í Elysée-höll. Reiknað með
að þar mundi hann reyna að fá
vinnufrið á laugardagsmorgni
svo nálægt toppfundinum. Hann
kom í símann, kvaðst mundu
orða það við Pompidou forseta.
Á mánudag hafði hann þau
skilaboð frá forsetanum franska
að hann mundi snúa sér að því
að skrifa ávarpið strax og hann
væri laus við Heath, forsætis-
ráðherra Breta, sem var í opin-
berri heimsókn hjá honum. Mik-
ið rétt. Nokkrum dögum seinna
var komið ávarp frá Frakk-
landsforseta gegnum telex-tæki
sendiráðsins, með þeim orðum
að blaðafulltrúanum væri vel
kunnugt um að blöð hefðu alltaf
„deadline" og því væri sendingu
flýtt.
Ávarpið var hlýlegt og sýndi
að Frakklandsforseti þekkti til
menningar íslendinga fyrr og
nú. Það birtist á forsíðu auka-
blaðsins. En við hliðina á því
trónar „Ávarp Irvings ambassa-
dors við komu Nixons forseta“.
Blaðamaðurinn hafði lengi vél
barist harðri baráttu við að
komast í samband við annan en
ritara einhvers ritara einhvers
blaðafulltrúa í Hvíta húsinu,
sem ekki þorðu að nefna erindið.
Þegar svo sendiherra Bandaríkj-
anna í Reykjavík reyndi að
hjálpa, fékk hann það svar eitt
að svona lagað gætu sendiherrar
forsetans bara séð um sjálfir. Ég
varð stórhrifin af Pompidou, en
tók varla eftir manninum Gisg-
ard d’Estaing, fjármálaráð-
herra, þótt ég hefði skrifað grein
undir fyrirsögninni: „Verður
Gisgard d’Estaing forsetasefni
Frakka?"
En Nixon kom fleirum fyrir
sjónir sem heldur leiðinlegur
fýr. Hinn frægi Newsweek-rit-
stjóri í Evrópu um langt skeið,
Edward Behr, segir frá kynnum
af stórmennum í ævisögu sinni,
þar á meðal Nixon, er hann sem
varaforseti kom til Parísar 1963
og bað hann um að sjá til þess að
tekin yrði mynd af sér og de
Gaulle Frakklandsforseta sam-
an í hádegisverði. Tók ekki söns-
um, þótt honum væri sagt að
ekki giltu sömu siðir í Elysée-
höll og Hvíta húsinu. De Gaulle
leyfði aldrei myndatökur í
einkaheimsóknum. Þótt reynt
væri og Frakkarnir segðu nei,
hvæsti Nixon bara: „Það hlýtur
að vera hægt að koma því í
kring." Og hann leit ekki við
aumingja Behr það sem eftir var
heimsóknarinnar. Mörgum árum
seinna, þegar Charles de Gaulle
tók á móti Nixon sem forseta
Bandarikjanna 1968 við glampa
ljósmyndavélanna, hugsaði
Behr: — Hefndin hlýtur að vera
sæt! Og bætti við: Stjórnmála-
menn eru sérstæðir fuglar,
a.m.k. ekki eins og fólk er flest,
skulum við segja.
Fordómar? Sjálf fékk ég þá
álíka fordóma gagnvart Lyndon
Johnson þegar hann kom hingað
sem varaforseti. Ég stóð uppi við
Stjórnarráðshúsið í hópi blaða-
manna hans (sem sýnilega höfðu
fengið nóg af honum á ferð með
honum um Evrópulönd), þegar
Johnson kom upp stíginn með
aðstoðarmanninn, Ragnar Stef-
ánsson frá sendiráði hans, sér
við hlið. Þegar hann sá mann-
fjöldann á Lækjartorgi, sagði Jo-
hnson: — Ég vil fá hljóðnema
þegar ég kem út! Ragnar kvaðst
mundu athuga hvað hægt væri
að gera. Johnson hvæsti á hann
með ljótustu frekjugrettu, sem
ég hefi séð: — Ég vil fá hljóð-
nema, jes or nó! Sneri sér svo að
fjöldanum með stóru brosi. Síð-
an hélt hann inn í skrifstofu
Ólafs Thors. Húsum kunnug
kom ég mér fyrir í þröngri for-
stofunni í stiganum með útsýni
yfir þá sem komu út af skrif-
stofu forsætisráðherra. Johnson
gaf ólafi sinn hefðbundna
Lyndon-kveikjara, sem ólafur
stakk í vasann. Þá kallaði
bandaríski ljósmyndarinn: Hr.
forseti! Hann hafði ekki náð
mynd af atburðinum í þröngri
forstofunni. Og Johnson óð um-
svifalaust ofan í vasa Ólafs
Thors, án þess að segja afsakið,
dró upp kveikjarann, kveikti á
honum með breiðu brosi og af-
henti hann aftur. Svipurinn á
ólafi Thors var dálítið skondinn
Aldrei gat ég liðið Lyndon
Johnson eftir það, forseti eða
ekki forseti. Þótti hann ljótur og
leiðinlegur. Fordómar? Kannski!