Morgunblaðið - 30.07.1983, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. JÚLÍ 1983
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 230 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 18 kr. eintakiö.
Orkuiðnaður og
Alþýðubandalagið
Fullnýttir fiskistofnar og full-
mettaður búvörumarkaður
gefa ekki mikið svigrúm til
fjölgunar starfa eða aukinna
þjóðartekna. Ör tækniþróun
hefur aukið framleiðni hefð-
bundinna atvinnuvega — með
fækkandi starfsmönnum. Þús-
undir íslendinga, sem bætast á
vinnumarkað á líðandi áratug,
eiga framtíðaratvinnuöryggi
bundið því, að það takizt að
setja nýjar stoðir undir atvinnu,
efnahag og lífskjör landsmanna.
Bætt lífskjör, sem flestir vilja
stefna að, fást aðeins með auk-
inni verðmætasköpun, auknum
þjóðartekjum, sem í raun ráða
lífskjörum í landinu.
Sjálfsvarnargrein, sem Hjör-
leifur Guttormsson reit í Morg-
unblaðið sl. fimmtudag, er sekt-
armark vegna áratuga andstöðu
Alþýðubandalagsins gegn stór-
virkjunum og orkuiðnaði. For-
senda þess að breyta óbeislaðri
vatnsorku fallvatna í vinnu-
stundir og útflutningsverðmæti
er að finna henni markað, þ.e.
byggja upp orkuiðnað. Þar hefur
Alþýðubandalagið verið Þránd-
ur í Götu, sem barist hefur með
vopnum þröngsýni og þráhyggju
gegn framþróuninni. Því miður
réði þessi flokkur ríkjum í
orkumálum 1978—1983. Ráð-
herra Alþýðubandalagsins stóð
á öllum bremsum í ráðuneyti
sínu í rúm fimm ár. Sá mun og
dómur sögunnar að hann hafi i
raun seinkað kjarabótum fólks í
iandinu um allnokkur ár.
Lítum á forsögu Alþýðu-
bandalagsins í orkumálum:
• Alþýðubandalagið stóð gegn
fyrstu stórvirkjun okkar, Búr-
fellsvirkjun, og vildi þá virkja
mun smærra.
• Alþýðubandalagið hamaðist
gegn byggingu álversins, sem
var markaðsforsenda Búrfells-
virkjunar. Búrfellsvirkjun, Þór-
isvatnsmiðlun, Búrfellsslína 1
og 2, Straumsvíkurlína, spenni-
stöð við Geitháls og gasafls-
stöðin í Straumsvík urðu til
vegna orkusölu til álversins, en
þessi mannvirki gegna jafn-
framt mikilvægu hlutverki í
samtengdu raforkukerfi lands-
ins. Án stórvirkjana, sem byggj-
ast á orkuiðnaði, væri almennt
orkuverð verulega hærra í dag
en það nú er.
• Álþýðubandalagið hefur
haldið þann veg á málum
1978—1983 að verðþróun orku á
heimsmarkaði hefur ekki komið
fram í hækkuðu orkuverði til ál-
vers, járnblendiverksmiðju eða
áburðarverksmiðju. Öðru vísi
var að málum staðið 1975 þegar
endurskoðun og hækkun orku-
verðs til ÍSAL fól í sér viður-
kenningu á breyttum verðfor-
sendum.
• Alþýðubandalagið snerist í
upphafi gegn járnblendiverk-
smiðju á Grundartanga. Síðar
sneri það við blaði í þá veru, að
styðja sem stærstan eignar- og
áhættuþátt af hálfu íslenzka
ríkisins, með viðblasandi afleið-
ingum; í stað þess að íslend-
ingar hefðu sitt á þurru í orku-
verði og sköttum meðan fyrir-
tækið væri að komast yfir byrj-
unarörðugleika.
• Alþýðubandalagið var á móti
inngöngu í EFTA og tregðaðist
gegn tollasamningi við EBE, en
hvort tveggja vóru forsendur
arðbærrar stóriðju á íslandi.
• Alþýðubandalagið leitaðist
við að fresta 1. áfanga Hraun-
eyjafossvirkjunar, sbr. bréf
Hjörleifs Guttormssonar til
Landsvirkjunar þar að lútandi.
• Alþýðubandalagið situr enn
við sama heygarðshornið. í rúm
fimm ráðherraár Hjörleifs
Guttormssonar vóru engar
raunhæfar aðgerðir gerðar í þá
veru að breyta vatnsorku í út-
flutningsverðmæti; engar
marktækar ákvarðanir teknar
um orkuiðnað, þ.e. til að skapa
markaðsforsendur fyrir fleiri
stórvirkjanir.
Hjörleifur Guttormsson kýs
að skjóta skildi orðskrúðs og
málalenginga fyrir slaka
frammistöðu sína í iðnaðarráðu-
neytinu. Ekki er þó hægt að
segja að verkin sýni merkin á
ráðherraferli hans. Nema ef
væri í taprekstri þeirra ríkisfyr-
irtækja, er heyrðu undir ráðu-
neyti hans, og söfnuðu erlendum
skuldum hvert sem betur gat,
vegna „marxískrar rekstrar-
hagfræði" Alþýðubandalagsins.
Sól í sinni
Engin þjóð er háðari milli-
ríkjaverzlun en íslendingar;
þarf að selja stærri hlut fram-
leiðslu sinnar úr landi eða flytja
inn stærra hlutfall nauðsynja.
— Þjóðartekjur, sem setja lífs-
kjörum okkar mörk, ráðast af
tvennu: þjóðarframleiðslu og því
verði sem fæst fyrir útflutnings-
framleiðslu okkar. Dreifing hrá-
efna og nauðsynja í stóru og
strjálbýlu landi skiptir og allan
almenning miklu máli. Verzlun-
in gegnir því stóru hlutverki í
þjóðarbúskapnum. Hún er og
sem atvinnugrein í hópi stærstu
vinnugjafa.
Fríhelgi verzlunarmanna, sem
nú fer í hönd, nær til flestra
starfsstétta — og er mesta um-
ferðarhelgi ársins. Miklu skiptir
að ferðafólk búi ökutæki vel að
heiman, sýni tillitssemi í um-
ferðinni og leggist á eitt um að
tryggja slysalausa helgi. Takist
það verður sól í sinni, hvað sem
veðri líður.
Morgunblaðið árnar lands-
mönnum farsællar verzlunar-
mannahelgi og væntir þess að
allir megi heilum vagni heim
aka.
AF ERLENOUM VETTVANGI
eftir GUNNAR PÁLSSON
forysturíki lýðræðisaflanna eða
glúpna fyrir augliti Brezhnev-
kenningarinnar, endurbættrar
og aukinnar.
En auðvitað er ekki svo að for-
setinn hafi frjálsar hendur til að
sporna við ítökum Sovétmanna í
Mið-Ameríku. Bandaríski herinn
hefur skuldbindingum að gegna
annars staðar á heimskringlunni
og bandaríska þingið hefur gert
forsetanum erfitt fyrir að und-
anförnu. Reagan hefur ákveðið
að senda tvær flugmóðurskipa-
deildir og eitt orrustuskip, u.þ.b.
nítján skip alls, til svæðanna úti
fyrir ströndum Nicaragua, Atl-
antshafs- og Kyrrahafsmegin.
Hann hefur einnig fyrirskipað
heræfingar fjögur þúsund fót-
göngu- og landgönguliða í Hond-
úras í haust. Bandaríska varn-
armálaráðuneytið hefur tilkynnt
að aðgerðum þessum sé ætlað að
sýna að Bandaríkin muni standa
við skuldbindingar sínar við lýð-
ræðisþjóðir hins stríðshrjáða
heimshluta. Þar sem heræf-
ingarnar eru í augljósum tengsl-
um við mótmæli stjórnarinnar
gegn aðflutningi vopna til
kommúnista er óhjákvæmilegt
Mið-Ameríka og
Henry Kissinger
HEFÐI Ronald Reagan flutt miðnæturræðu í sundskýlu af þaki Hvíta
hússins er vafamál hvort það hefði vakið jafn mikla athygli og þegar hann
ákvað að kalia Kissinger aftur fram á vettvang stjórnmálanna. Tilnefning
Kissingers sem formanns sérstakrar Mið-Ameríkunefndar bandarísku
þingflokkanna er ekki sízt undraverð í Ijósi þess að Reagan lýsti því
sjálfur yfir í kosningabaráttunni 1976 að ef hann yrði forseti myndi hann
iáta það verða sitt fyrsta verk að reka Kissinger, sem þá var utanríkis-
ráðherra Gerald Fords. Síðan 1976 hefur þó mikið vatn runnið til sjávar
og opinskáar yfirlýsingar ráðherranns fyrrverandi benda til að hann
kunni að verða forsetanum farsæll ráðgjafi um varnir gegn tangarsókn
kommúnista í Mið-Ameríku.
Kissinger hefur hingað til
ekki getið sér orð sem sér-
fræðingur í málefnum Róm-
önsku Ameríku. Á síðustu mán-
uðum hefur hann þó varað
stjórnvöld eindregið við hættu af
útþenslu kommúnista á áhrifa-
svæði Bandaríkjanna þ.á m.
Mið-Ameríku. Síðasta vor lét
hann hafa eftir sér í viðtali við
tímaritið „Public Opinion" að
framvinda mála í Mið-Ameríku
hefði stórkostleg áhrif á mótun
bandarískrar utanríkisstefnu á
alþjóðavettvangi. „Margt ræðst
af því hver útkoman verður í
Mið-Ameríku,“ sagði Kissinger.
„Ef við fáum ekki við neitt ráðið
þar verður okkur ógerlegt að
fullvissa þá, sem ógnað er við
Persaflóa, að það sé á okkar færi
að varðveita valdajafnvægið í
heiminum."
Við önnur tækifæri hefur
Kissinger sagzt vera andvígur
beinni hernaðaríhlutun Banda-
ríkjanna þótt sandínistar styðji
við bakið á skæruliðum í E1
Salvador. En hann hefur jafn-
framt sagt að hann myndi láta
einskis ófreistað til að stöðva
slíkan stuðning og jafnvel ýta
undir andstæðinga sandínista
bak við tjöldin — eða hafa
bandaríska hermenn til taks á
landamærum Nicaragua og
Hondúras. „Ég á bágt með að
skilja hvers vegna Bandaríkjun-
um er ætlað að ráðast undir ára-
burð með Brezhnev-kenningunni
í Mið-Ameríku með því að ljá því
samþykki, að eftir að kommún-
ísk stjórnvöld skjóta rótum verði
því aldrei breytt," segir Henry
Kissinger.
Orð prófessors Kissingers eru
íhugunarverð. Samkvæmt
Brezhnev-kenningunni eru Sov-
étmenn reiðubúnir að gera allar
þær ráðstafanir, sem nauðsyn-
legar eru til að koma í veg fyrir
að systurríki við landamæri Sov-
étríkjanna villist úr hjörðinni.
Aðgerðir þeirra í Ungverjalandi,
Tékkóslóvakíu, Póllandi og Afg-
anistan á árunum eftir stríð
sýna að Brezhnev-kenningin er
síður en svo úr lausu lofti gripin.
Þrátt fyrir að óðfúsleg afskipti
Sovétríkjanna af umheiminum
einskorðist síður en svo við
nágrannaríkin er óneitanlega
nýjabragð af auðsýndri hvatvísi
þeirra á áhrifasvæði Bandaríkj-
anna í Rómönsku Ameríku. Allt
frá þeim tíma er Monroe Banda-
ríkjaforseti lýsti því yfir á fyrri
hluta nítjándu aldar að Banda-
ríkin áskildu sér rétt til að
vernda heimsálfuna fyrir ágangi
evrópskra harðstjóra hefur
Monroe-kenningin svonefnda
verið hornsteinn bandarískrar
utanríkisstefnu. Einsýnt er að
með afskiptum sínum af Kúbu,
og síðar með því að beita Kúbu
sem Trójuhesti sínum í Mið-
Ameríku, hafa Sovétmenn
ákveðið að storka núverandi
valdajafnvægi og velgja Banda-
ríkjamönnum undir uggum. Eins
og foringjar sandínista hafa
þegar lýst yfir er sósíalistaríkið
Nicaragua þegar orðið vopna-
gryfja, skipulagsmiðstöð og und-
irbúningsvöllur sovét-kúb-
anskrar „byltingar án landa-
rnæra". Henry Kissinger er fylli-
lega ljóst að það ræðst m.a. af
einbeitni Bandaríkjanna í mál-
efnum Mið-Ameríku hvort þau
geta áfram notið tiltrausts sem
að menn leiði hugann að mögu-
legu hafnbanni til að stöðva um-
rædda vopnaflutninga.
Færi svo að Reagan fyrirskip-
aði hafnbann á Nicaragua, leik-
ur enginn vafi á að geta banda-
ríska flugmóðurskipaflotans
yrði þanin til hins ýtrasta og
örðugt að sjá hvort flotinn hefði
tök á að vernda bandaríska
hagsmuni annars staðar, t.d. við
Persaflóa.
Einnig ber á að líta, að hversu
skeleggur sem Reagan kann að
vera eru í gildi sérstök stríðs-
rekstrarlög frá 1973, er reisa
skorður við valdi Bandaríkja-
forseta til að fyrirskipa hernaC
araðgerðir til lengri tíma án
heimildar þingsins. Ekkert
bendir þó til að heræfingar flot-
ans við Mið-Ameríku nú hundsi
lögverndaðan ákvörðunarrétt
þingsins.
í raun má til sanns vegar færa
að bandaríska þingið sé erfiðasti
hjallinn, sem Reagan þarf að yf-
irstíga. Er það til marks um þá
ófremd, sem nú ræður ríkjum á
Capitol Hill, að fulltrúadeild
bandaríska þingsins samþykkti
á fimmtudag að hætta óopinber-
um herstuðningi við andstæð-
inga sandínista í Nicaragua.
Fulltrúadeildin samþykkti þó
með eins atkvæðis meirihluta að
því aðeins yrði bundinn endi á
stuðninginn, að sandínistar
hættu að leggja drög að stríðs-
brölti kommúnista í nágranna-
ríkjunum.
Reagan Bandaríkjaforseti
þarf á öllum sínum sannfær-
ingarkrafti að halda til að forða
bandaríska þinginu frá þeim ör-
lögum að verða boðberi
Brezhnev-kenningarinnar í
Vesturálfu. í baráttunni, sem
fram undan er kemur forsetinn
til með að njóta fjölhæfra
starfskrafta Henry Kissingers. I
skrifum sínum hin síðari ár hef-
ur prófessorinn sýnt að hann
hefur góðan skilning á þeim
gamalreyndu ummælum Þúki-
dídesar, að gumar, sem forðast
að útkljá hin smærri stríð, baka
sér meiri hrellingar síðar.