Morgunblaðið - 18.09.1983, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. SEPTEMBER 1983
25
Um Auóhumlu Ragnars Kjartanssonar og eyfirsku mjaltastúlkuna. eina stærstu höggmynd landsíns
hrímþursar sem eru frægir úr
fræðum Snorra Sturlusonar.
Merkastur var Ýmir sem hún
fæddi og ól á mjólk sinni er hann
saug hana.
Mjólkurár runnu úr hverjum
spena, fjórar mjólkurár úr júgri
hennar með þeim undrum að ein
var hvít, önnur gul, sú þriðja
brún og sú fjórða blá.
Við opnun Mjólkursamlagsins
19. júní 1980 var módelinu af
Auðhumlu stillt út, en ég vann
síðan undirbúningsvinnu fyrir
stækkun myndarinnar í eitt ár,
byrjaði það verk að fullu haustið
1981 og lauk því sl. haust.
Við verkið hafa margir unnið
með mér, Grímur Marinó
Steindórsson járnsmiður, nem-
endur úr höggmyndadeild Hand-
íða- og myndlistarskólans, ólaf-
ur Gíslason, Ragnhildur Stef-
ánsdóttir, Þórdís Sigurðardóttir
og Nanna Skúladóttir.
Jú, ég vann við margs konar
athugun á kúnni og sköpulagi
hennar. Varðandi gerð júgursins
til dæmis byrjaði ég á því að
kynna mér allvel einkenni úrvals
mjólkurkúa á íslandi i dag og
hvernig holdafari þeirra er hátt-
að, júgurbyggingin, höfuð, fætur
og fleira, sem telst til kosta á
fyrirmyndar nautgripastofni. í
þessu sambandi naut ég aðstoðar
ungs og ákaflega skemmtilegs
nautgriparáðunauts hjá Búnað-
arfélagi Islands, Erlends Jó-
hannssonar. Verkið vann ég síð-
an á þann hátt að steypa það
beint þótt ég vinni verk venju-
lega í leir áður en maður getur
leyft sér þessa aðferð þegar
maður er orðinn gamall og æfð-
ur og það sparar mikinn tíma og
kostnað.
Þegar upp var staðið var
höggmyndin komin í tvöfalda
stærð stórgrips á fæti, meira að
segja af stærri gerðinni."
„Á meðan
kýrin mjólkaði
var alltaf von“
sveitastúlka. Kýrnar létu vel að
góðum mjaltakonum, sleiktu
þær og sýndu þeim blíðuatlot og
þeir félagar að norðan féllust á
eftir Árna
Johnsen
Auóhumla hefur mikið veriö not-
uó af norrænum þjóöum og kunn
er höggmynd Einars Jónssonar af
Ými og Auðhumlu þar sem Ýmir
liggur undir kúnni og sýgur hana,
og ekki er til dæmis síður kunn
Auðhumlumyndin utan á mjólk-
urdósunum gömlu sem var aðal-
rjómakannan um langt árabil í
bátaflota landsmanna. Enn er
Auðhumla á ferðinni í nýrri útgáfu
og nú Ragnars Kjartanssonar
myndhöggvara, en hann hefur nú
skilað til steypu í kopar einni
stærstu höggmynd landsins í til-
efni 100 ára afmælis KEA. Er
blessuð kýrin nú í vinnslu í Bret-
landi.
„Þegar KEA byggði hina fal-
legu mjólkurstöð á Akureyri
kom hugsjónamaðurinn Valur
Arnþórsson kaupfélagsstjóri til
mín og bað mig um að reisa ís-
lenzku mjólkurkúnni heiðurs-
varða með höggmynd," sagði
Ragnar Kjartansson mynd-
höggvari í upphafi samtals
okkar en hann opnar nú um
Ragnar Kjartansson
Að loknu löngu verki.
Júgrið góða í yfirstærð.
helgina sýningu á verkum sínum
í Listmunahúsinu.
„Auðhumla hefur frá upphafi
verið í merki þeirra norðan-
manna og mín hugmynd í
höggmyndinni er að gera hana
að íslenzku mjólkurkúnni sem
hefur haldið lífinu í íslenzku
þjóðinni, gefið börnunum nær-
ingu í góðærum sem harðindaár-
um og verið sannkallaður lífgjafi
barnanna. Á meðan kýrin mjólk-
aði var alltaf von til þess að
börnin lifðu af veturinn og bezta
Smátt og smátt tók kýrin á sig lögun
all rýmileg eins og sjá má.
tuggan sem til var af heyforðan-
um fór í mjólkurkúna. íslenzka
hestinum hefur mikið verið hælt
sem þarfasta þjóninum, en mitt
mat er að kýrin eigi ekki síður
lífið í okkur en hestarnir.
Þetta lagði ég til grundvallar
og í minni mvnd er það ekki
hrímþursinn Ýmir sem sýgur
kúna, heldur yndisleg íslenzk
fyrirmyndar mjólkurkýr, stærðin er
mína hugmynd um útfærslu,
sem varð síðan til þess að í
fyrstu bjó ég til höggmynd sem
var 30 x 60 sm að stærð, mjög
nákvæmlega útfærð.
Auðhumla kemur úr Ásatrú,
er goðkýr, sem var með Ásum og
var öðrum kúm meiri og merki-
legri, því hún sleikti hrím af
saltsteinum og af því urðu til
MorgunblaAid/Lárus Karl
framfaraskeið. Við verðum að
skapa skilyrði til þess að nýjar
kynslóðir fái að njóta sín og finni
hér andrúm og gróanda, sem dreg-
ur þær til ættlandsins á ný, þótt
freistingarnar séu miklar að setj-
ast að í hinum stóra heimi.
Þessa dagana eru að hefjast
átök, sem geta skipt sköpum um
það, hvort tímabil nýrra og frjó-
samra hugmynda gengur í garð
eða hvort við sitjum áfram í
kviksyndi þröngsýni og fordóma.
Öll finnum við í okkur sterka
þjóðerniskennd. Hún getur verið
bæði jákvæð og neikvæð. Aftur-
haldsöflin í samfélagi okkar, sem
nú hafa safnazt saman á vinstri
væng stjórnmálanna, spila mark-
visst á hina neikvæðu þætti í þjóð-
erniskennd okkar. Þau segja, að
við séum að gefast upp fyrir út-
lendingum. Þau segja, að auð-
hringarnir séu búnir að koma
snöru um hálsinn á okkur. Þau
segja, að við séum að selja orkuna
á gjafverði o.s.frv.
Saga þjóðar okkar er með þeim
hætti, að það hefur alltaf verið til-
tölulega auðvelt að sannfæra fólk
um það, að við séum að tapa í sam-
skiptum við útlendinga. En þetta
er ljótur leikur. Hann er ekki nýr.
Síðasti kapítuli hans hefur staðið
yfir í rúman áratug. Hann hefur
leitt af sér stöðnun og afturför,
verri lífskjör en tíðkast hjá ná-
grannaþjóðum okkar, streitu-
meira þjóðfélag og erlenda skulda-
söfnun, sem er orðin svo mikil, að
lengra verður ekki haldið.
Þessi afturhaldsöfl hafa ráðið
ferðinni síðasta áratuginn. Takist
þeim að ráða henni áfram drög-
umst við ekki aðeins aftur úr í
ljífskjörum í enn ríkara mæli en
verið hefur, heldur munum við
einnig flæma það unga fólk frá
landinu, sem hér hefur verið gert
að umtalsefni. íslenzk æska okkar
tíma hefur séð meira af veröldinni
en nokkur ung kynslóð á undan
hennj. Þess vegna hefur hún orðið
víðsýnni og frjálsari af sér og þol-
ir einfaldlega ekki það músarholu-
andrúm, sem einkennir þetta þjóð-
félag. Eigi músarholusjónarmiðin
að ríkja áfram, fer þetta fólk.
Af þessum sökum snúast átökin
um stóriðjuna um miklu meira en
það hver efnisatriði einstakra
samninga eru. Þau snúast um það,
hvort við getum rutt ‘brautina
fyrir nýtt framfaraskeið, þar sem
hugmyndir og hæfileikar fólks fá
að njóta sín, þar sem ungt fólk
getur komið heim og fengið útrás
fyrir hugsjónir sínar og starfs-
krafta. Höfum .við manndóm og
hugmyndaflug til þess?