Morgunblaðið - 18.09.1983, Blaðsíða 42

42 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. SEPTEMBER 1983
á fjölunum
Morgunblaðið/Kristján Orn Elíasson.
Arni
Tryggvason
Brimgagar, Ámupoppa,
Hornkúfa, Hvítsnekkja,
Haðarhetta, Hrukkubúlda. Það
er náttúrulega ekki nema fyrir
þá sem áhuga hafa á kuðungum
og safna þeim að vita á hverju
þessi heiti eru, því þetta eru kuð-
ungaheiti. Ég var að virða fyrir
mér litla veggmynd, sem á voru
litlir kuðungar, í stofunni hjá
Árna Tryggvasyni og konu hans,
Kristínu ' Nikulásdóttur, allir
með þessi skrítnu nöfn og ég var
að hugsa um hve andrikur sá
hafi verið sem skírði kuðungana,
þegar Árni birtist.
Þau hjónin hafa um langt ára-
bil stundað trilluútgerð á sumrin
í Hrísey í Eyjafirði og Kristín
hafði hirt þessa kuðunga úr
görnum ýsunnar fyrir kuðunga-
safnara sem síðan hafði útbúið
þessa veggmynd fyrir þau. Og þó
ég hafi ætlað að ræða nokkuð
um leikferil Árna eins og yfir-
skrift þessa pistils ber með sér,
snérust umræðurnar furðulega
fljótt upp í vangaveltur um
trilluútgerð og fiskverkun. Á því
kann Árni góð skil.
„Við höfum verið með trilluút-
gerð á sumrin í 20 eða 30 ár. í 15
ár leigðum við trillu yfir sumar-
tímann og í 11 ár leigðum við
sömu trilluna, Kjóa. Þessa trillu
var alltaf búið að mála og gera
tilbúna fyrir okkur og við þurft-
um bara að setja hana á flot þeg-
ar við komum norður á sumrin.
Svo langaði okkur til að eignast
bát og keyptum einn lftinn í
Hafnarfirði og þegar við vorum
búin að eiga hann í tvö, þrjú ár
fannst okkur hann vera of lftill
og fórum yfir í plastið og keypt-
um plastbát númer tvö frá Skel
hf.
Það var á kvennaárinu sem við
keyptum fyrri bátinn okkar og
við veltum því mikið fyrir okkur
hvað við ættum að nefna hann.
Við ákváðum á endanum að
skíra hann eftir upphafsstöfun-
um okkar, KNÁR, en af því að
það var kvennaár, vildi Kristín
eiga fleiri stafi en ég í nafninu
svo trillan var á endanum skfrð
KNÁ. Þegar til kom fannst mér
það skemmtilegra nafn. Trillan
var ákaflega lítil og mjög kná.
En veiðarnar gengu stundum
stirðlega þegar fengurinn fór
allt niður í 16 fiska yfir daginn
sem er reyndar bara hörmung.
Einhverntíma sagði ég að trillu-
útgerð væri eina útgerðin sem
bæri sig, svo þegar hún bar sig
ekki seldi ég bara.“
Og nú er hlé á útgerðinni hjá
ykkur?
„Við höfum ekkert fengist við
þetta síðustu tvö sumur en mein-
ingin er þegar árin færast yfir,
það er ekki langt í að maður fari
á eftirlaun, að kaupa annan bát.
Og þá verður nú gert út á allt
annan máta. Ég hef lengi gengið
með það f maganum að salta og
sólþurrka fiskinn. Það á að vera
úrvalsfiskur og gengið frá hon-
um um leið og hann kemur
spriklandi í land. Sólþurrkun
lærði ég af föður mínum, sem
var fiskmatsmaður þegar tekið
var mark á fiskmatsmönnum.
Og það verður gott að gefa fyrir-
tækinu nafn því hvað er betra en
Saltfiskverkunin ÁT? Það verð-
ur líka svo þægilegt að auglýsa:
„Etið fiskinn frá ÁT.“
Þú ert ekki fæddur í Hrísey
Árni, er það?
„Nei, ég er Árskógsstrending-
ur en fjölskyldan fluttist til
Hríseyjar þegar ég var þriggja
ára gamall og ég tel mig alltaf
vera Hríseying. Það er margur
sem hefur ekki gert sér grein
fyrir að Hrísey í Eyjafirði er
önnur stærsta eyja landsins.
Þegar ég var að alast þar upp
bjuggu í eynni eitthvað í kring-
um 400 manns en þeim hefur
fækkað töluvert."
Var ekki gott að alast upp í
Hrísey?
„Jú. Maður á margar
skemmtilegar minningar þaðan.
Það var svo mikið frjálsræði
þarna, ég ól mig mikið til upp
sjálfur og við krakkarnir. Ég
fékk stundum að heyra það ef ég
kom of seint í matinn en svo var
það ekki meira."
Var þetta ekki einangraður
staður?
„Ég fann aldrei fyrir sérstakri
einangrun í eynni. Það má auð-
vitað hafa komið fyrir yfir vetr-
artímann í margra daga stórhríð
að menn hafi fundið fyrir ein-
hverri einangrun, þó ég muni
ekki eftir því að fólki fyndist það
vera einangrað hvernig sem
veðrið lét.
Myrkfælinn? Jú, oft var ég
skítmyrkfælinn. Það var komið
rafmagn í eyna tiltölulega fljótt
en það var notað mjög gætilega
og sparað og oft þegar ég þurfti
að fara eitthvað í kolniðamyrkri
var ég skíthræddur við eitthvað,
sem maður vissi aldrei hvað var.
Kannski sjóskrímsli.
Annars einkenndist lífið í
Hrísey af harðri lífsbaráttu. Það
var lögð nótt við dag til að hafa í
sig og á. Og það var aldrei talað
um atvinnuleysi þó ekkert væri
að gera í þrjá eða fjóra mánuði.
Það var bara biðtími þar til fisk-
urinn fór að ganga aftur. Það er
ekki hægt að líkja þessu saman
hvernig það var þá og hvernig
það er nú. Eftir að togarinn kom
er allt unnið á færibandi og allt
verður að vinna á bónushraða og
þegar fólk á frí þá veitir því ekk-
ert af að hvíla sig.“
Munaði ekki litlu að þú yrðir
sjómaður með allan þennan
áhuga á trilluútgerð?
„Það var alltaf meiningin frá
upphafi að verða sjómaður. En
svo gerðist ég innanbúðarmaður
í kaupfélaginu í Borgarfirði
eystra og þarna fyrir austan
kynntist ég leiklistinni í fyrsta
sinn að ráði. Þaðan ætlaði ég
aftur til Hríseyjar og verða
fiskimaður en tók á mig svolít-
inn krók og kom við í Reykjavík
til að heimsækja tvær systur
mínar sem bjuggu þar og ég
hafði ekki séð í óratíma. Ég
hafði ekki verið í Reykjavík
lengi þegar Jón Björnsson, kaup-
félagsstjórinn í Borgarfirði
eystra, hafði uppá mér en hann
var búinn að segja við mig að
annaðhvort ætti ég að læra
sönglist eða leiklist í höfuð-
staðnum. Það þótti mér fráleitt,
en þegar hann finnur mig er
hann hreinlega búinn að taka
ráðin af mér og ráða mig í vinnu
í kjötbúð hjá Tómasi Jónssyni á
Laugavegi 2. Ég átti að byrja þar
strax að vinna og fara svo i skóla
hjá Lárusi Pálssyni.
Mér var þá farið að þykja
þetta svolítið spennandi — ég
var feiminn innan um fólk og
þarna var tækifæri fyrir mig að
ná af mér feimninni. Þetta var
1946. Það versta var að það gekk
ekkert vel að fá inni í skólanum
hjá Lárusi. Ég lá í honum eins og
grár köttur og greip á endanum
til lyginnar og sagði honum að
ég kæmi frá Hrísey og að
mamma og pabbi hefðu lagt alla
peninga sína í ferðina til
Reykjavíkur og þar fram eftir
götunum. En ekkert gekk og
Lárus var orðinn langþreyttur á
mér.
Einn daginn fór ég heim til
hans og fékk að vita að hann
væri niðri í útvarpi. Ég vissi
náttúrulega ekkert hvar það var,
en ég hafði heyrt um að stang-
irnar á Vatnsendahæð væru
eitthvað í tengslum við þetta út-
varp. Svo ég tók leigubíl og bað
bílstjórann að aka mér upp á
Vatnsendahæð. Þegar við kom-
um þangað sá ég ekki nokkra
manneskju en barði að dyrum á
húsinu. Eg bankaði og bankaði
og bankaði og Ioks kom maður í
dyrnar sem sagði ósköp rólega:
„Hvað var það fyrir þig?“ Eg
spurði hvort Lárus Pálsson væri
þarna. „Lárus,“ sagði hann bros-
andi út að eyrum, „nei, hann er
ekki hér.“ „Mér var samt sagt að
hann væri niðri í útvarpi,“ sagði
ég. „Já, en það er niðri í Lands-
símahúsi," sagði hann þá og
'skellihló.
Það var hálfniðurlútur náungi
sem snéri aftur í Ieigubílinn og
bað um að sér yrði ekið aftur
niður í miðbæ. En það fór nú svo
á endanum að ég komst í skólann
því einhver hafði dottið úr.
Ég er einn af þessum heima-
lærðu, fór aldrei út í leiklistar-
nám. Var bara í þrjú ár hjá Lár-
usi, sem var mikill og góður
kennari en strangur og það var
það veganesti sem ég hafði í
leiklistina. Ég útskrifaðist ’48 en
árið áður hafði ég byrjað að
leika hjá Leikfélagi Reykjavíkur
og var þar til 1960 þegar ég réðst
til Þjóðleikhússins. Hjá Leikfé-
laginu fékk ég að leika það
margar manngerðir að ég festist
ekki í neinni einni.“
En ertu ekki meiri gamanleik-
ari en hitt?
„Ég hef sagt það oft að harm-
skopið liggi best fyrir mér. Það
eru hlutverk sem hafa gefið
manni margar góðar minningar
eins og Estrogen í Beðið eftir
Godot, Frænka Charleys, Höfuð-
smaðurinn. En maður er líka bú-
inn að gera slæma hluti ... já,
elskan mín góða. En það er oft
svo að maður þarf að leika meira
en gott þykir.
Annars er þetta ekkert merki-
legt líf sem maður hefur lifað.
Leikari er ekkert merkilegra en
margt annað. En ef þjóðin hefur
kunnað að meta það sem maður
hefur gert vel er ánægjuleg til-
finning að finna það. Ef maður
getur fengið fólk til að hlæja er
það ánægjulegt. Það er á við
mörg meðalaglös að hlæja hjart-
anlega."
Þú sagðir áðan að þú myndir
bráðlega komast á eftirlaun.
„Eftir fjögur ár er ég búinn að
leika í 40 ár. Ég gæti vel hugsað
mér að hætta eftir það, svona að
mestu leyti. Það er ekki víst að
ég muni skilja alveg við leiklist-
ina, en ætli ég taki ekki aðeins
það sem mér þykir skemmtileg-
ast að vinna við. Maður verður
að hugsa eitthvað fyrir fullorð-
insárunum og það má vel vera að
ég hafi fundið nokkra punkta til
að fást við.“
Hætta leikarar nokkurntima
að leika?
Árni svarar með annarri
spurningu. „Er ekki alltaf þörf
fyrir fullorðna leikara? Það get-
ur líka verið að maður verði bú-
inn að fá nóg eftir 40 ár á fjölun-
um ..."
- a i.