Morgunblaðið - 04.11.1983, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. NÓVEMBER 1983
13
trúar, aö ekkert skiptir meira máli í starfi
Sjálfstæðisflokksins á næstu árum, en að
hann standi trúan og traustan vörð um þessa
grundvallarstefnu Sjálfstæðisflokksins í
utanríkis- og öryggismálum.
Frelsið teljum við æðra öllum veraldleg-
um gæðum og erum reiðubúin til að leggja
hvað sem er í sölurnar til að halda því. Það
var á grundvelli frelsishugsjónar okkar
sem við íslendingar á sínum tíma gerð-
umst stofnaðilar að Atlantshafsbandalag-
inu. Og það var til að tryggja frelsi hinnar
íslensku þjóðar, sem við sjálfstæðismenn
höfðum á sínum tíma forystu um það að
varnir landsins yrðu tryggðar með varn-
arsamningnum við Bandaríkin og þeirri
dvöl bandarískra hermanna sem af því
leiddi. Sú stefna sem við höfum fylgt í
varnar- og öryggismálum hefur sannað
gildi sitt. Við höfum horft upp á hvert
hlutlausa og varnarlausa smáríkið af öðru
verða að bráð alræðis- og kúgunarafla. Við
skulum tryggja að það verði aldrei örlög
íslands.
Glæsilegur árangur
í landhelgisbaráttu
í annan stað nefni ég útfærslu fiskveið-
ilögsögu okkar í 200 mílur. í landsfundar-
ræðu minni 1977 sagði ég um þetta efni:
„Á landsfundi fyrir fjórum árum, í maí
1973, lýstum við sjálfstæðismenn því yfir í
ályktun okkar að fela bæri fulltrúum Is-
lands á hafréttarráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna „að vinna ötullega að fullri við-
urkenningu ríkja heims á rétti strandríkis
til að stjórna og nytja lífræn auðæfi land-
grunns hafsins allt að 200 mílum".
30. ágúst 1973 mörkuðu síðan miðstjórn
og þingflokkur Sjálfstæðisflokksins þá
ákveðnu stefnu, að fiskveiðilögsagan yrði
færð út í 200 mílur eigi síðar en fyrir árs-
lok 1974. í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar-
innar frá því í ágúst 1974 var svo
samkomulag um að færa fiskveiðiland-
helgi íslands út í 200 sjómílur 1975 og
hefja þegar undirbúning þeirrar útfærslu.
Nú er þessi yfirlýsing orðin að veruleika
og allar þjóðir hafa viðurkennt yfirráð
okkar yfir þessu svæði. Þessi stefnumótun
var byggð á bjartsýni og raunsæi í senn.
Þegar við færðum fiskveiðilögsöguna út í
200 sjómílur 15. október 1975 gerðum við
okkur grein fyrir, að barátta fór í hönd og
víst er að fáir létu í ljós það álit þá, að
aðeins rúmum sex mánuðum síðar hefðu
Bretar viðurkennt útfærsluna. Það er ekki
síst fyrir frumkvæði okkar íslendinga, að
200 mílna lögsagan er staðreynd í alþjóða-
lögum. Allar strandþjóðir við Norður-
Atlantshaf hafa lýst yfirráðum sínum yfir
svo víðáttumikilli lögsögu. Þótt baráttan
fyrir viðurkenningu á 200 mílum hafi ekki
verið eins löng og við mátti búast, þegar
ákvörðunin um útfærsluna var tekin, varð
hún engu að síður ströng ...
Það er eindregin skoðun mín, að við
hefðum aldrei náð með svo skjótum hætti
þeim árangri, er við nú gleðjumst yfir
nema með aðild okkar að Atlantshafs-
bandalaginu."
Það er erfitt að hugsa þá hugsun til
enda, ekki síst eft.ir síðustu svörtu skýrslu
fiskifræðinga hver staða okkar væri á
fiskimiðunum í dag, ef við hefðum ekki
náð þessum glæsilega árangri, sem Sjálf-
stæðisflokkurinn hafði alla forystu um í land-
helgisbaráttunni á þessum tíma.
Mestu vonbrigðin
— efnahagsmálin
I þriðja lagi hlýt ég í þessu sambandi að
fjalla um efnahagsmálin og baráttuna við
verðbólguna. Sú barátta hefur staðið svo
lengi, að menn eru orðnir leiðir og skella
jafnvel skollaeyrum við, þegar á hana er
minnst.
í landsfundarræðu minni 1975 vitnaði ég
til ræðu Bjarna Benediktssonar á lands-
fundi 10 árum áður eða 1965, er hann
sagði: „Okkur hefur ekki tekist að leysa
allan þann vanda, sem við vildum leysa.
Verðbólgan hefur haldið áfram að vaxa
meira en góðu hófi gegnir. Sú þraut verður
ekki leyst nema því aðeins, að allur al-
menningur vilji í raun og veru leysa hana.
Ef almenningur, hin öflugu almannasam-
tök, Alþingi og ríkisstjórn leggjast á eitt
þá verður hóf haft á. En þó að þetta hafi
enn ekki tekist eins og skyldi, þá hefur
samt mikið áunnist."
Við sjáum að viðfangsefnin eru hin
sömu nú og fyrr. Að sumu leyti er það
eðlilegt, því að mannleg vandamál í sam-
skiptum, stjórnsýslu og fjármálum breyt-
ast lítið í tímans rás. Að öðru leyti eru orð
Bjarna Benediktssonar fyrir nær 2 áratug-
um vitnisburður um það, að við höfum
lært minna en skyldi af reynslunni. Mönn-
um verða sömu mistökin á aftur og aftur,
þótt reynslan ætti að vera þeim hollur
skóli.
I þessari sömu ræðu á landsfundi fyrir
Geir Hallgrímsson veifar til landsfundarfulltrúa, sem risu úr sætum og hylltu hann að lokinni setningarræðu hans.
Landsfundarfulltrúar
rúmum 8 árum gerði ég svofellda grein
fyrir viðskilnaði fráfarandi stjórnar, sem
þá blasti við og sagði: „Þegar Sjálfstæðis-
flokkurinn myndaði samstjórn með Fram-
sóknarflokknum 28. ágúst sl. var íslensk-
um efnahagsmálum sennilega verr komið
en dæmi þekkjast í samtíðarsögu okkar.
Verðbólga geysaði með svo miklum hraða
að leita verður 57 ár aftur í tímann, til
ársins 1917, til að finna jafn örar verð-
lagsbreytingar hér á landi. Fjármál opin-
berra aðila voru í hinum megnasta ólestri.
Ljóst var, að mikill greiðsluhalli yrði á
árinu hjá ríkissjóði og nær öllum sveitar-
félögum landsins. Hallarekstur ríkisfyr-
irtækja var jafnan mikill og blasti
greiðsluþrot við hjá mörgum þeirra. At-
vinnureksturinn í landinu var á heljar-
þröm og rekstrarstöðvun útflutnings-
greina virtist vera á næsta leiti. Samfara
ótryggu atvinnuástandi var mikill og vax-
andi halli á viðskiptajöfnuði við útlönd og
stórlega hafði gengið á gjaldeyrisforða
landsins."
Þegar ég flyt landsfundi nú ræðu á árinu
1983, nokkrum mánuðum eftir að Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur á ný gerst aðili að
ríkisstjórn, gæti ég lýst viðskilnaði fráfar-
andi ríkisstjórnar og þeim vandamálum,
sem við tökum við mjög á sömu lund, en
því miður þyrfti að nota langtum sterkari
orð en í landsfundarræðu minni 1975.
Það er ekki nægilegt að fara aftur til
ársins 1917, þegar lýst er viðhorfum á sl.
vori. Ég kann ekki dæmi þess að verðbólga
hafi hér verið meiri, eða erlendar skuldir
okkar hærri, staða ríkisfyrirtækja og at-
vinnufyrirtækja verri, en þegar núverandi
ríkisstjórn tók til starfa.
Þetta bendir því miður til þess að við
höfum ekki frekar en fyrr lært af reynsl-
unni.
Það er verðugt umhugsunarefni, að
vinstri stjórnir á íslandi hafa síðasta ald-
arfjórðung ávallt gefið upp öndina áður en
kjörtímabil Alþingis var á enda runnið, og
það hefur síðan fallið í hlut Sjálfstæðis-
flokksins að taka við þrotabúi vinstri
stefnu. Ég nefni árin 1958—59, 1974 og
1983.
Það voru vissulega mestu vonbrigði mín
á formannsferli að björgunarstarf Sjálf-
stæðisflokksins í efnahagsmálum 1974—78
náði ekki tilætluðum árangri, þótt tækist
að rétta þjóðarskútuna við.
Ég rifja ekki upp í mörgum orðum
skemmdarverk kommúnista og ólögmæt
verkföll verkalýðsforustu þeirra til að
hrinda ráðstöfunum stjórnvalda í baráttu
gegn verðbólgu 1978.
Eg tel það Sjálfstæðisflokknum til gildis
og mér sem formanni hans að missa aldrei
sjónar á markmiðinu í baráttunni gegn
verðbólgu á þessum árum þrátt fyrir kosn-
ingaósigur 1978 og ófullnægjandi árangur
í kosningum 1979. f báðum þessum kosn-
ingum svo og í kosningabaráttunni á sl.
vori lögðum við fyrst og fremst áherslu á
baráttu gegn verðbólgunni þótt fórna
kynni að krefja af kjósendum. Sú staðfesta
var metin af kjósendum á sl. vori og leggur
sjálfstæðismönnum þá skyldu á herðar að
bregðast ekki því trausti, sem þeim var þá
sýnt. Sú atlaga, sem nú er gerð að verð-
bólguófreskjunni verður að takast. Allir
þjóðhollir íslendingar verða að leggjast á
eitt og sameinast um það. Efnahagslegt og
stjórnarfarslegt sjálfstæði okkar er í veði.
Eldraun
sjálfstæðismanna
í fjórða lagi er mér nú ofarlega í huga sú
eldraun, sem Sjálfstæðisflokkurinn og
sjálfstæðismenn hafa gengið I gegnum
nokkur hin síðustu ár og hér þarf ekki að
lýsa með mörgum orðum.
Á síðasta landsfundi komum við saman
við þær aðstæður að við völd var í landinu
ríkisstjóm sem nokkrir þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins áttu aðild að en flokkurinn
sjálfur var í andstöðu við og óneitanlega
varpaði þessi staðreynd skugga á fundar-
haldið og allt starf Sjálfstæðisflokksins á
þeim tíma. I setningarræðu minni á síð-
asta landsfundi sagði ég m.a.:
„Ég er reiðubúinn til að ganga fram
fyrir skjöldu og ná sáttum og samstöðu
sjálfstæðismanna. Ég er reiðubúinn að
leggja mitt af mörkum til þess að við get-
um náð samstöðu um málefnasamþykktir
og stefnumótun. Ég vil vinna að því að
engum dyrum verði lokað með breytingum
á skipulagsreglum Sjálfstæðisflokksins —
en ég spyr ykkur á móti: Hvað eruð þið
tilbúnir til að gera til að sameina megi alla
sjálfstæðismenn á þessum landsfundi?"
Og þeirri fyrirspurn beindi ég til þeirra
er studdu þáverandi ríkisstjórn.
Á síðasta landsfundi fluttu ungir
sjálfstæðismenn tillögu um breytingu á
skipulagsreglum flokksins á þá leið, að
„þingmenn flokksins, sem taka sæti í eða
lýsa yfir stuðningi við ríkisstjórn, sem
mynduð er í andstöðu við flokksráð, teljast
með því hafa sagt sig úr Sjálfstæðis-
flokknum“.
Ég lýsti andstöðu minni við þessa tillögu
og ræddi við flutningsmenn og fulltrúa úr
skipulagsnefnd, sem fékk tillöguna til
meðferðar. Mér er minnisstætt, þegar einn
af eldri forystumönnum i þeim hópi, sagði
við mig, að ég kæmist ekki upp með það, að
stöðva samþykkt slíkrar tillögu. Að lok-
inni umfjöllun var tillögunni engu að síður
vísað til miðstjórnar nánast samhljóða
samkvæmt minni tillögu og lýstu tillögu-
menn stuðningi við þá málsmeðferð.
Jafnframt var samþykkt tillaga ólafs G.
Einarssonar um að þingflokkurinn setji
sér starfsreglur, sem flokksráð staðfesti.
Það var gert 2. desember í fyrra og regl-
urnar staðfestar á flokksráðsfundi nokkr-
um dögum síðar með samhljóða atkvæð-
um.
Saga sundrungar á því ekki að þurfa að
endurtaka sig.
Á síðasta landsfundi náðist og full sam-
staða um allar samþykktir og álitsgerðir
fundarins nema um þann kafla í stjórn-
málaályktun fundarins er fjallaði um af-
SJÁ NÆSTU SÍÐU