Morgunblaðið - 26.11.1983, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. NÓVEMBER 1983
Eftir konsertinn
Texti: Brynja Tomer
Myndir: Kristján Einarsson
LEIKRITIÐ „Eftir konsertinn", sem nú
er sýnt á fjölum Þjóðleikhússins, hefur
hlotið misjafna dóma hjá gagnrýnendum
dagblaðanna. Blaðamaður Morgunblaðs-
ins sá nefnda sýningu síðastliðið föstu-
dagskvöld.
Fámennt var á sýningunni, en fólk sat
þétt í salnum, þannig að skemmtilegt
andrúmsloft myndaðist og hélst þar til í
sýningarlok.
Eftir sýninguna ræddi blaðamaður við
nokkra sýningargesti, sem valdir voru af
handahófi. Þeir voru spurðir álits á
verkinu og hvort þeir hefðu lesið gagn-
rýni um það. Viðbrögð viðmælenda fara
hér á eftir.
Þór Rögnvaldsson. „Tuggan er ekki tugga, nema fyrir afskaplega sljóa
gagnrýnendur."
Fantasía um leikhúshefð
„ÉG HEF heyrt því fleygt, að
verkið sé svolítið tuggukennt, eða
klisjukennt, eins og það er orðað á
nútíma íslensku," sagði Þór
Rögnvaldsson. „En það má líta á
verkið sem fantasíu um leikhús-
hefðina. Þarna koma fram þemu,
sem við þekkjum úr leikhússög-
unni, færð í nútímabúning, sem
skirskota til vorra tíma. Það er
einmitt þessi spenna milli hefðar-
innar og þess, sem er efst á döf-
inni í nútímanum, sem ljáir
verkinu gildi.
Það kom mér á óvart að enginn
leikhúsgagnrýnandi skyldi hafa
séð þetta, því hér er óneitaniega
um að ræða það viðhorf leiksins,
sem ber verkið uppi — að mínu
áliti að minnsta kosti. Tuggan er
því ekki tugga, nema fyrir afskap-
lega sljóa gagnrýnendur.
Þannig bera persónurnar upp
þemu, sem við þekkjum öll mæta
vel. En það væri einfeldningslegt
að álykta sem svo, að Pétur sé
bara fulltrúi þess sjónarmiðs sem
máttarstólpar þjóðfélagsins eru
og að Ingunn sé bara dúkka. I
rauninni skrifast hér allt með
öfugum formerkjum: það sem er,
er ekki og öfugt.
Hið byltingarkennda í þessu
„byltingarverki" er hvernig Oddur
fæst við vandamál líðandi stundar
í ljósi hefðarinnar.“
Skilur eftir
„ÉG HLÓ mestallan tímann," sagði
Friðrik G. Friðriksson. „Textinn og
uppsetning leikritsins kom vel út. Þó
að rnaður þyrfti að hlægja fór alvar-
an samt ekki forgörðum.
Höfundur skrifar verkið út frá
eigin reynslu um mannleg sam-
skipti. Slíkt höfðar vitanlega ekki
að öllu leyti til mín, persónulega.
Það hlýtur að verða óvinsælt, að
fjalla miskunnarlaust og opin-
skátt um þetta óþægilega efni,
enda hefur það komið á daginn.
Það sannast t.d. með þeim dómum,
sem verkið hefur hlotið og einnig
með því hve fáir voru á þessari
sýningu.
Leikritið skilur eftir m.a. spurn-
ingu hjá mér. Pétur er óskabarn
og ímynd þjóðfélagsins. Hjá hon-
spurningu
um gengur allt upp. Mælir verald-
legra gæða hefur verið uppfylltur.
Hann þarfnast ekki frekari rétt-
lætingar fyrir gerðum sínum og
siðferðislegu mati. Kona hans,
klædd holdi og blóði, á sínar til-
finningar, þó það komi ekki skýrt
fram. Spurningin er hvort hún sé
dæmd til að verða að hugsjúkum
taugasjúklingi, sem leitar á náðir
vímugjafa. Hún lifir með þjóðfé-
laginu, í mynd eiginmanns síns,
þannig að vandi tilverunnar tak-
markast við heimilið.
Ég hef það á tilfinningunni að
þetta sé í fyrsta skipti sem !s-
lenskur höfundur ræðir mannleg
samskipti, án þess að hræsna fyrir
áhorfendum. Ég óska höfundi til
hamingju með verkið!"
Guðrún Snæbjörnsdóttir, Lára Ann Howser og Marfa Pálmadóttir. „Amman var alveg frábær! Svona léttgeggjaður
persónuleiki ..."
Langdregið eftir hlé
Þrjár ungar og hressar stúlkur á leið
í Þjóðleikhúskjallarann urðu næstar
til að segja álit sitt á leikritinu.
„Það var svolítið langdregið eft-
ir hlé,“ segja þær. „Eiginlega of
mikið af endurtekningum. Leikrit-
ið sýndi vel sambandsleysi fólks,
og tilfinningaleysi. Amman var
Jón Guðni Kristjánsson. „Eftirköst
veislunnar í öðru tempói, verðum
bara að taka þvfl“
„ÞETTA er mjög gott leikrit," sögðu
þau Jóna Sigurðardóttir og Sigurður
Hjartarson.
„Þetta er langbesta leikrit, sem ég
hef séð í mörg mörg ár,“ segir Sig-
urður. „Þetta er svona absúrd og
raunsætt í senn. Samtölin eru oft
mjög absúrd, þó að I þeim felist
sannleikur.
Við lásum þrjá leikdóma og. ég
skil þá ekki,“ segir Sigurður. „Ég
skil hreinlega ekki hvað mennirn-
ir meina með slíkum skrifum.
Textinn er vel uppbyggður og leik-
urinn mjög góður. Gamla konan,
amman, var stórskemmtileg.
Þetta er alveg makalaust gott
verk og ég er afskaplega ósáttur
við þá leikdóma, sem verkið fékk.
Ég held að gagnrýnendur séu að
leita að einhverju sem er ekki
fyrir hendi í þessu leikriti. Ég líki
þessu verki bara ekki saman við
önnur íslensk verk sem ég hef séð
undanfarin ár. Tilsvörin í leikrit-
inu eru hvöss og þó þau séu meira
og minna út í bláinn, hitta þau í
mark.“
„Persónurnar í leikritinu til-
heyra góðborgarastétt. Þær vilja
vera menningarlegar ög vitna sí-
fellt í Lao Tze í tómleika sínum.
Pétur vakti strax hjá mér mikla
alveg frábær! Svona léttgeggjaður
persónuleiki... Pétur er yfir-
borðskenndur og gefur sig aldrei
tilfinningunum á vald. Helgi lék
þetta nokkuð vel. Hann flýr
raunveruleikann og lætur alltaf
sem engin vandamál séu fyrir
hendi. Hann reynir stöðugt að
halda í gamla siði og úreltar venj-
ur. Ingunni, konu hans, finnst hún
„ÞETTA ER nú í annað skipti, sem
égsé þetta leikrit," sagði næsti við-
mælandi minn, sem heitir Jón Guðni
Kristjánsson. „Ég sá nefnilega frum-
sýninguna líka. Samt sem áður kom
þessi sýning mér mjög á óvart.
Mér fannst merkilegt að verða
vitni að því hvernig sýningar geta
vaxið frá frumsýningu. Það er eins
og persónurnar hafi þroskast á
sarnúð," segir Jóna. „Konan hans
er sterkari persónuleiki en hann
og ég vorkenndi honum, það var
mín tilfinning sem konu. Mig
langar til að hvetja fólk til að sjá
þessa sýningu. Hér er um að ræða
verk sem er byggt upp á mjög
raunsæjan hátt og hefur upp á að
bjóða betri texta en mörg önnur
leikhúsverk."
„Mér fannst uppsetning verks-
ins vera samkvæmt íslenskri
raunsærri hefð,“ sagði Þórarinn
E. Eiríksson. „Leikmyndin höfðar
til lífsins, eins og við ímyndum
okkur að það sé í dag. Þetta er
dæmigert vandamálaleikrit. Verk-
ið sjálft hefur nokkra góða kafla.
Hins vegar dettur það ofan í
klisju. Efnið og úrlausnin er hin
sama og við sáum í „Stundarfriði"
og „Garðveislu" eftir Guðmund
Steinsson.
íslenska fjölskyldan á í erfið-
leikum og leitast er við að svara
spurningum um kreppu nútíma-
fjölskyldunnar. Hið versta er, að
þessir góðu kaflar í leikritinu voru
gagnslaus.
Við erum að vinna í Eyjum og
komum hingað bara yfir helgina.
Við vorum eiginlega svolítið
spældar að þurfa að sjá þetta leik-
rit, því maður hafði heyrt svo mis-
jafnar skoðanir um það. En núna
sjáum við sko alls ekki eftir að
hafa séð „Eftir konsertinn", því
það var gaman, réttara sagt miklu
skemmtilegra en við bjuggumst
við. Jæja, við ætlum að drífa
okkur niðrí kjallara!"
sviðinu. Þær eru allt öðruvísi en
síðast þegar ég sá þær. Það ber
vitni um að þeir sem eru í átaka-
hlutverkum séu miklir listamenn.
Það er svolítið merkilegt að maður
af Odds kynslóð skuli hafa skrifað
þetta verk. Maður hefði frekar bú-
ist við svona leikriti af höfundi
sem er af þeirri kynslóð, sem
kennir sig við árið 1968 og „bylt-
ingarnar" þá og þar á eftir.
I þessu leikriti finnst mér Oddi
hafi tekist það, sem margir ís-
lenskir höfundar hafa verið að
reyna undanfarin ár. í þessu leik-
riti er textinn mjög fallegur, en
þar fyrir utan er tónlist í verkinu
og margt og mikið fyrir augað."
Aðspurður um hvort honum
fyndist sýningin verða langdregn-
ari eftir hlé sagði Jón Guðni: „Eft-
irköst veislunnar eru að sjálfsögðu
í öðru tempói en það sem á undan
var gengið og við verðum bara að
taka því!
Ég er mjög ósáttur við þá dóma
sem leikritið hefur fengið. Það eru
fáir hér í kvöld, en ég hef talað við
marga hérna og þeim fannst þeir
allir vera að horfa á allt annað
leikrit, en það sem þeir höfðu lesið
um. Jafnvel það fólk, sem er ekk-
ert í skýjunum yfir sýningunni, er
undrandi á því sem það sá.
Mér finnst þetta vera umhugs-
unarefni fyrir gagnrýnendur. Það
er augljóst að þeir hafa ekki talað
fyrir munn þorra leikhúsgesta,
þegar þeir skrifuðu dóma sína um
þetta leikrit."
kæfðir, með yfirhlaðinni umgjörð
og óþarfa málalengingum. Mér
fannst töluverðrar þreytu gæta í
sýningunni af hálfu leikara, þó
þeir ættu góða spretti, sérstaklega
þó Helga Bachman.
Það er persónuleg von mín að
íslenskir leikritahöfundar fari að
brjótast út úr þessu ofurraunsæja
fjölskylduerfiðleikadrama, sem
hefur að mörgu leyti einkennt ís-
lenska leikritun síðustu misserin.
Það væri gaman að sjá höfunda
kljást við efni, sem skírskotaði
beint til manneskjunnar, án þess
að vera bundið af þessu ofur-
raunsæi.
Jóna Sigurðardóttir og Sigurður Hjartarson. „Við lásum þrjá leikdóma og ég
skil þá ekki.“
Makalaust gott verk
Osáttur við dóma
sem leikritið hefur fengið
Þreytu gætir hjá leikurum