Morgunblaðið - 26.11.1983, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. NÓVEMBER 1983
Aðalfundur Landverndar:
Stækkun þjóðgarðs á
Þingvöllum - verndun
landnáms Ingólfs
Aðalfundur Landverndar
var haldinn í Reykjavík dag-
ana 12. og 13. nóv. Auk venju-
legra aðalfundarstarfa voru
gerðar breytingar á lögum
Landverndar og kosin ný
stjórn.
En aðaldagskrármál fund-
arins var skipuleg landnýting
og verndun landnáms Ingólfs.
Útgáfu- og fræðslumál voru
nú í ár stór þáttur í starfi
Landverndar, þar má fyrst
telja 8. rit Landverndar, Fugla.
í því er fjallað um íslenska
fugla eða fuglategundir sem
verpa hér á landi. Þetta rit er
mjög vandað og vel úr garði
gert til að auka og bæta þekk-
ingu á fuglalífi landsins. Arn-
þór Garðarsson ritstýrði þess-
ari fuglabók en hún er rúmar
200 blaðsíður með mörgum
myndum. Veggspjald kom út í
vor og hefur komið út á hverju
ári síðan 1970. Þá kom einnig
út myndflokkur sem heitir
Gróður og landnýting, 32 lit-
skyggnur.
Síðastliðinn vetur hélt
Landvernd ráðstefnu um um-
hverfisfræðslu í skólum, en
þar kom m.a. fram að fræðsla
í þessu efni er mun minni hér
á landi en í nágrannalöndum
okkar. Ályktun aðalfundar um
aukna umhverfisfræðslu í
skólum er í framhaldi af þeirri
umræðu sem orðið hefur.
Aukin umhverfísfræðsla
í skólum
Aðalfundur Landverndar
1983 telur brýnt að auka um-
hverfisfræðslu í skólum til
þess að glæða skilning og
þekkingu á náttúru landsins
og stuðla þannig að skynsam-
legri nýtingu á náttúrulegum
auðlindum. Fundurinn telur
einnig að koma þurfi upp ný-
tímalegu náttúrugripasafni í
Reykjavík og að grunnskólum
verði gefinn kostur á land-
spildum t.d. í opinberri eign til
skógræktar eða annarrar
landgræðslu. Fundurinn telur
að við skipulagningu þéttbýlis
þurfi að halda eftir vegna
fræðslugildis opnum svæðum
sem sýni náttúrulegt umhverfi
og lífríki, svo sem fjörur, vot-
lendi, tjarnir, holt og móa. Þá
beinir fundurinn þeirri áskor-
un til Sambands íslenskra
sveitarfélaga að umhverfis-
fræðslu verði sinnt í ríkara
mæli í sumarstarfi barna og
unglinga sem efnt er til á veg-
um sveitarfélaga.
Varað við rányrkju
Landvernd hefur alla tíð
lagt höfuðáherslu á hóflega
nýtingu landgæða og barist
gegn hverskonar rányrkju til
lands og sjávar. í þessu efni
var samþykkt ályktun þar sem
segir:
Aðalfundur Landverndar
1983 varar við allir rányrkju
eða ofnýtingu, hvort sem er á
landi eða sjó. Hrun síldar- og
loðnustofnsins og nú þorsk-
stofnsins ásamt rýrnun land-
gæða eru víti til varnaðar.
Ofnýting landgæða stefnir af-
komu þjóðarinnar í hættu.
Fundurinn skorar því á stjórn-
völd að herða enn á öllu eftir-
liti með nýtingu hverskonar
náttúruauðlinda og tryggja
þannig viðgang fiskistofna og
hindra alla frekari eyðingu
gróðurs og jarðvegs.
Umhverfí og verklegar
framkvæmdir
Varðandi nýtingu auðlinda
og ákvarðanatöku um verkleg-
ar framkvæmdir hafa viðhorf
til umhverfisverndar gleymst
eða orðið lítils ráðandi. Því
þótti fundarmönnum tíma-
bært að álykta svo:
Aðalfundur Landverndar
1983 krefst þess að sjónarmið
umhverfisnefndar verði metin
til jafns við hagrænar og
tæknilegar forsendur þegar
ákvarðanir eru teknar um
verklegar framkvæmdir. Ein-
ungis þannig er hægt að koma
í veg fyrir afdrifarík mistök
við hönnun mannvirkja og
staðsetningu.
Löggjöf um
umhverfismál
Frumvörp til laga um um-
hverfismál hafa verið á borð-
um alþingismanna síðan 1977
og er sannarlega kominn tími
til að fá löggjöf í þessu efni.
Aðalfundur Landverndar
1983 skorar á félagsmálaráð-
herra að leggja hið fyrsta
fyrir Alþingi frumvarp til
nýrra laga um umhverfismál
svo það fái afgreiðslu á þessu
þingi.
Aðrar ályktanir
Aðrar ályktanir sem sam-
þykktar voru á aðalfundi
Landverndar 12. ög 13. nóv-
ember 1983:
Aðalfundur Landverndar
1983 beinir þeim eindregnu til-
mælum til Náttúruverndar-
ráðs, að friðlönd í umsjá þess
verði friðuð fyrir ágangi bú-
fjár, þannig að þau standi
undir nafni að þessu leyti. í
sama skyni verði meiri
áhersla lögð á góða umgengni
manna um þessi lönd.
Aðalfundur Landverndar
1983 ítrekar að gera þurfi
ferðamönnum ljóst að taka
náttúrugripa s.s. steina, eggja,
fugla og jurta er óheimil á
eignarlöndum og friðlýstum
svæðum.
Aðalfundur Landverndar
1983 skorar á dómsmálaráð-
herra að setja nú þegar
ákveðnar reglur um aksturs-
íþróttir (rall- og torfæruakst-
ur) á íslandi, þar sem tillit
verði tekið til landverndar,
eignarhalds á landi og al-
mennrar umferðar.
Aðalfundur Landverndar
1983 beinir þeirri áskorun til
útvarpsráðs að útvarpað verði
reglulega t.d. á rás 2 á sumrin
upplýsingum um umgengni og
tilkynningum um veður og
færð til erlendra ferðamanna,
á að minnsta kosti einu er-
lendu tungumáli á ákveðnum
tíma dags.
Aðalfundur Landverndar
1983 lýsir yfir ánægju sinni
með samþykkt Alþingis um að
mótmæla ekki tímabundnu
banni við hvalveiðum.
Aðalfundur Landverndar
1983 skorar á stjórn Land-
sambands hestamannafélaga
að hún beiti sér fyrir því að
hestamenn stilli fjölda hrossa
á yfirreið um landið í hóf.
Barátta fyrir náttúru- og
umhverfisvernd er í eðli sínu
friðarbarátta. Kjarnorkuvíg-
búnaður stórveldanna er
ógnun við allt líf. Því telur
Landvernd nauðsyn að lýsa yf-
ir fullum stuðningi við þá sem
berjast fyrir friði á jörð.
Landvernd, landgræðslu- og
náttúruverndarsamtök ís-
lands lýsa yfir fullum stuðn-
ingi við baráttu fyrir friði um
víða veröld. Kjarnorkuvopn
eru ógnun við allt líf á jörð-
inni. Því er sjálfsagt að um-
hverfisverndarsamtök á borð
við Landvernd skipi sér í raðir
þeirra sem berjast gegn fram-
leiðslu og dreifingu kjarnorku-
vopna og fyrir friði á jörð.
Framsöguerindi um dag-
skrármálið skipuleg landnýting
og verndun landnáms Ingólfs
fjölluðu um það annars vegar
hvernig við höfum notað land
og landgæði, sem við höfum
sýnilega gert af lítilli forsjálni
og hinsvegar með hvaða hætti
landgæði verði best tryggð og
þar með þarfir og afnot þjóð-
arinnar nú og í framtíðinni.
Um þetta efni voru sam-
þykktar tvær ályktanir:
Aðalfundur Landverndar
1983 telur brýnt að þjóðgarð-
urinn á Þingvöllum verði
stækkaður og sett verði lög-
gjöf um verndun Þingvalla-
vatnssvæðisins hliðstæð við
lög um verndun Mývatns og
Laxár. Fundurinn telur sjálf-
sagt að þjóðgarðurinn á Þing-
völlum falli undir náttúru-
verndarlög og verði undir
sömu stjórn og aðrir þjóðgarð-
ar landsins, þ.e.a.s. undir
stjórn Náttúruverndarráðs.
Aðalfundur Landverndar
1983 telur brýnt að unnið verði
að alhliða verndun landnáms
Ingólfs og hvetur sveitar-
stjórnir og samtök þeirra á
svæðinu að vinna skjótt að
framgangi þessa máls.
Tryggja þarf víðfeðm útivist-
arsvæði, halda gönguleiðum
opnum, koma í veg fyrir skipu-
lagslítið efnisnám og akstur
utan vega, stöðva gróðureyð-
ingu, skipuleggja hóflega nýt-
ingu og huga vel að þróun
byggðar á svæðinu.
Frásögn af umræðum
Svanhildur Halldórsdóttir
lagði áherslu á hin mannlegu
sjónarmið. Hún taldi hags-
muni þéttbýlisbúa best
tryggða með því að útivistar-
lönd verði vernduð og skipu-
lögð með tilliti til ólíkra þarfa
fólksins. Hér á suðvestur-
kjálkanum býr 70% þjóðar-
innar og við eigum að leggja
áherslu á að fá þetta land fyrir
okkur. Það á að sleppa fólkinu
á landið — en girða af þau
svæði sem grasbítum er beitt á
og það á að hefja skipulega
uppgræðslu á þeim svæðum
þar sem gróðureyðing er.
Svanhildur ræddi einnig um
þjóðgarðinn á Þingvöllum og
taldi mjög brýnt að hann verði
stækkaður frá því sem nú er.
Vernda þyrfti svæðið allt um-
hverfis Þingvallavatn og þá
jafnframt að breyta lögunum
þannig, að þjóðgarðurinn
heyri undir Náttúruverndar-
ráð eins og aðrir þjóðgarðar
en ekki undir sérstaka nefnd
eins og nú er.
Stefán Thors fjallaði um
byggðaþróun og skipulag í
landnámi Ingólfs. í máli hans
kom fram:
1. Lýsing á því að hvaða leyti
umrætt landsvæði er frá-
brugðið öðrum m.a. með til-
liti til íbúafjölda, atvinnu-
mála og þéttleika byggðar.
Á svæðinu býr u.þ.b. 60%
þjóðarinnar og 99% þeirra
búa í þéttbýli.
2. Lýsing á byggðamynstri
innan svæðisins þ.e. skipt-
ingu í sveitarfélög, þéttbýli
og dreifbýli.
3. Þáttur samtaka sveitarfé-
laga á svæðinu í svæðis-
skipulagi og hvernig hann
tengist eða getur tengst
friðunarmálum á svæðinu.
4. Hlutverk og tilgangur
svæðisskipulags: Svæðis-
skipulag er stefnuyfirlýsing
hlutaðeigandi sveitar-
stjórna í þeim málaflokk-
um, sem skipulagið nær til.
Markmið með gerð svæð-
isskipulags er að mynda
samræmda stefnu hinna
einstöku sveitarfélaga inn-
an svæðisins. Við gerð
svæðisskipulags skal jafnan
gætt umhverfissjónarmiða
og leitast við að vernda
náttúru landsins eftir föng-
um.
Á svæðinu eru mörg stór
svæði sem annað hvort eru
vernduð á einn eða annan
hátt eða stendur til að
vernda eða friða. Þegar
þessi svæði eru skoðuð kem-
ur í ljós að þau mynda allt
að því samhangandi belti
frá Reykjanesi um Þingvelli
í Hvalfjörð. Með samstarfi
allra hlutaðeigandi aðila
þ.e. einstaklinga, sveitarfé-
laga, samtaka sveitarfé-
laga, félagasamtaka og
þjóðarheildarinnar ætti
einmitt á þessu svæði,
vegna ytri aðstæðna, að
vera möguleiki á að auka
enn og samræma friðunar-
ráðstafanir.
í erindi Hákonar Sigur-
grímssonar kom m.a. fram, að
116 bændur á þessu svæði eru
taldir hafa fulla atvinnu af
búum sínum. Allmargir til
viðbótar hafa nokkrar tekjur
af sauðfjárrækt.
Frá árinu 1965 hefur sauðfé
á svæðinu fækkað um 35% en
hrossum hefur aftur á móti
fjölgað um 243%.
Sauðfé hefur fækkað mest á
þéttbýlissvæðunum við Faxa-
flóa eða fast að því um helm-
ing.
Hákon taldi að megin
markmið skipulegrar landnýt-
ingar ættu að vera þau að taka
frá og friða sérstaklega svæði
sem henta til ræktunar eða
undir skipulega byggð og
tryggja hæfilega nýtingu ann-
ars lands með ítölu. Benti
hann í þessu sambandi á at-
hyglisverðan árangur sem
náðst hefur á Suðurnesjum
þar sem lausaganga búfjár í
heimahögum hefur verið
bönnuð og einnig á áform um
að girða af og friða allt nýt-
anlegt láglendi allt frá Kjal-
arnesi og til Hafnarfjarðar.
Taldi Hákon að með slíkum
aðgerðum mætti koma til
móts við þarfir þéttbýlisins á
þessu svæði fyrir afnot af
landinu til ræktunar og tóm-
stundaiðkana og tryggja jafn-
framt rétt þeirra sem hafa
framfæri sitt af nýtingu
landsins til landbúnaðar ét
svæðum sem til þess henta.
Páll Sigurðsson fjallaði m.a.
um Landnýtingarskipulag og
sagði:
Mikilvægt er, að allt það
svæði, sem hér er til umræðu,
komist sem allra fyrst undir
allsherjarskipulag um land-
nýtingu til hinna ýmsu þarfa
þeirra manna, sem hagsmuna
hafa að gæta eða sem til hags-
muna kalla, — og þá má ekki
gleyma þörfum almennings,
þ.á m. veiðimanna, varðandi