Morgunblaðið - 13.12.1983, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 13. DESEMBER 1983
41
nánast ekkert var óviðkomandi, en
ævinlega fór umræðan fram í
gamansömum tón, ekki sett fram
til heimsfrelsunar heldur til þess
að lífga og lyfta hversdagsleikan-
um, gera mannlífið ánægjulegra.
Frá slíkum fundum fór ég ætíð
léttur í lund, bjartsýnni á lífið og
tilveruna, með tilhlökkun til
næsta fundar.
Fyrir tæpu ári fór Árni að
kenna þess sjúkdóms sem of fáir
sigra, en þrátt fyrir vitneskju um
að allar líkur bentu til þess að að-
eins væri skammur tími eftir í
þessum heimi, breyttist viðmótið
ekki, hann vildi hvorki meðaumk-
un né vorkunnsemi. Hann vildi að
við sem þekktum hann breyttum í
engu okkar framkomu, og hann
hélt sinni reisn meðan fært var.
Nú, þegar komið er að leiðarlok-
um, þakka ég samfylgdina og óska
honum góðrar farar til æðri heim-
kynna. Eftir stendur minningin
um góðan, velviljaðan og heil-
steyptan dreng sem var veitandi í
öllum skilningi. Eiginkonu hins
látna, Sigurlaugu, og börnum
votta ég samúð mína.
Helgi Laxdal
í dag fer fram útför Árna Jóns-
sonar, húsgagnateiknara og kaup-
manns, er lést 1. desember sl.
Ég get ekki stillt mig um að
minnast hans með nokkrum orð-
um, þótt orð séu oft fátækleg í
slíkum tilfellum. Ekki ætla ég að
rekja ættir hans, þótt ég viti að
hann var af góðu bergi brotinn, en
vil þó geta þess að móðir hans,
Vaigerður Sveinsdóttir, sem lést
hinn 10. nóvember sl. 88 ára að
aldri, var mikilhæf og stórbrotin
kona er naut virðingar og ástúðar
þeirra sem henni kynntust.
Árni var fæddur 2. apríl 1929 og
var því aðeins 54 ára að aldri þeg-
ar hann lést. Þetta er ekki hár
aldur með tilliti til þess að hann
var sérstaklega ungur á sál og lík-
ama, allt fram að þeim tíma er
sjúkdómur hans fór að ágerast al-
varlega.
Við kynntumst fyrir allmörgum
árum, þegar við gengum í sama
skóla og þau vináttubönd rofnuðu
aldrei síðan. Ég minnist sérstak-
lega þessara ára og áranna þar á
eftir, þegar við vorum „lausir og
liðugir", eins og sagt er. Oftast
hittumst við þrír og stundum fjór-
ir skólafélagarnir utan skólatíma,
til að læra saman eða bara til að
spjalla og skemmta okkur, eins og
annað skólafólk.
Við ræddum svo að segja um
allt á milli himins og jarðar, um
menn og málefni, og ekki vorum
við ætíð sammála, enda urðu
kappræður stundum ákafar,
einkanlega þegar einhverjir héldu
stíft fram sinni meiningu. Eitt
brást þó aldrei, en það var sáttfýsi
og glaðværð. Árni hafði mjög
skemmtilega kímnigáfu, sem var
algjörlega laus við meinfýsi. Hann
gat verið dálítið stríðinn, en gætti
þess þó vandlega að særa aldrei
neinn. Hann var hreinskilinn og
trygglyndur. Ef til vill hefur
hreinskilni hans komið við kaunin
á einhverjum, en mér fannst þessi
eiginleiki einn af hans höfuðkost-
um. Þessar ánægjulegu samveru-
stundir urðu þó strjáili, þegar lífið
fór að taka á sig alvarlegri mynd
og við urðum eiginmenn og feður.
Það koma snemma í ljós að Árni
var sérstaklega hagsýnn og dug-
legur. Hann stofnaði eigið fyrir-
tæki ásamt verslun undir sínu eig-
in nafni en breytti síðar fyrir-
komulagi þess og verslunin hlaut
nafnið „Kúnst", sem hann starf-
rækti með miklum myndarbrag og
verður starfrækt áfram af eftirlif-
andi konu hans.
Árni var einn af þeim sem til-
einkaði sér jákvætt hugarfar. Þar
af leiðandi var hann sérstaklega
vel fær um að yfirvega vandamál
og málefni hleypidómalaust og
niðurstaðan var að mínu mati
mannúðleg og rökrétt.
Frá þeim tíma þegar hann vissi
að hverju stefndi með sjúkdóminn
og allt fram til síðustu stundar,
sýndi hann slíkt æðruleysi og
hugrekki að fátítt má teljast.
Hann nýtti vel þennan biðtíma, til
að búa sem best i haginn fyrir
fjölskyldu sína og ganga frá sínum
veraldlegu málum — yfirvegað og
rólega — áður en að kveðjustund-
inni kæmi. Jafnframt gat hann
brugðið á glens af sinni meðfæddu
kímnigáfu, sem var svo rík í fari
hans, eins og áður er á minnst.
Það er mikið lán að hafa átt
slíkan vin sem Árni var. Minn-
ingarnar eru hugljúfar og fyrnast
aldrei. „Þeir sem guðirnir elska,
deyja ungir," segir ævafornt mál-
tæki. Margir álíta að flest öll
spakmæli hafi að geyma mikil
sannindi og álíka einnig að í þess-
um ómannúðlega og stríðshrjáða
heimi kalli Almættið meðal ann-
ars fólk til sín í tvennum tilgangi:
Annars vegar þá sem ekki eru til
heilla eða jafnvel skaðlegir um-
hverfi sínu og eða okkar heimi.
Hins vegar þá sem af ýmsum
ástæðum geta ekki haft þau göf-
ugu og jákvæðu áhrif á umhverfi
sitt sem skyldi og gætu gert meira
gagn fyrir okkar veröld hinum
megin landamæranna. Ef svo er,
þá er það mín skoðun að Árni til-
heyrði þeim síðarnefndu. Vafalítið
fást þó aldrei nein svör við slikum
fullyrðingum.
Við stöndum aðeins eftir hljóð
og spyrjum: Hvers vegna? Hver er
tilgangurinn?
Að lokum sendi ég eiginkonu
hans og börnum og nánustu ætt-
ingjum innilegar samúðarkeðjur.
Ólafur L. Kristjánsson
Sem bliknar fagurt blóm á engi
svo bliknar allt, sem jarðneskt er;
ei standa duftsins dagar lengi,
þótt dýran fjársjóð geymi’ í sér.
Það eitt er kemur ofan að,
um eilífð skin og blómgast það.
Mér kom í hug þetta erindi séra
Valdimars Briem, er minnast skal
Árna Jónssonar kaupmanns í
Kúnst, sem nú er horfinn okkur
langt fyrir aldur fram. Hann and-
aðist á Landspítalanum 1. des-
ember sl. eftir stranga baráttu
síðustu vikurnar við þann vágest,
krabbameinið, sem nú fellir æ
fleiri, sem samt virðist sá sjúk-
dómur hafa orðið út undan hjá
heilbrigðisyfirvöldunum.
Kynni okkar Árna hófust fyrir
tæplega 30 árum við Laugaveginn,
þar sem við störfuðum báðir. Oft
höfum við Árni gengið upp og
niður Laugaveginn og velt því
fyrir okkur, hvað gætu nú farið
betur við þessa mestu verslunar-
götu landsins.
Árni Jónsson lauk námi í hús-
gagnasmíði að hefðbundnum
hætti, en hann vildi menntast
meira og sigldi því til Danmerkur.
Þar stundaði hann framhaldsnám
í iðn sinni, lagði stund á teiknun
og hönnun húsgagna. Heim kom-
inn hóf hann eiginn rekstur og
smíðaði húsgögn í bakhúsi við
Laugaveg 69. Þar var hvorki hátt
til lofts né vítt til veggja, en fram-
leiðslan var mjög nýtískuleg og
starfsemin óx og dafnaði og Árni
flutti fyrirtæki sitt að Laugavegi
70, þar sem hann rak húsgagna-
verslun lengst af. En húsgagna-
verslanir þurfa mikið gólfrými,
svo margar fluttu úr miðborginni.
En Árni Jónsson var kyrr á sínum
stað og hóf að selja smærri vörur,
meðal annars afsteypur af lista-
verkum eftir ýmsa fræga mynd-
höggvara. Árni reyndist svo mikill
kaupmaður og vörur hans líkuðu
svo vel, að nú munu þessi listaverk
komin inn á svo til hvert heimili í
landinu.
Árni Jónsson var listasmiður og
lék allt í höndum hans, var þá
sama hvort það voru húsgögn eða
hús. Má í því sambandi nefna
sumarbústaðinn, sem hann smíð-
aði við Þingvallavatn, einbýlishús-
ið í Fossvoginum, og síðast en ekki
síst þegar hann keypti timburhús-
ið Laugaveg 40 í niðurníðslu og
breytti því í Kúnst-höll, þar sem
verslun hans með listmuni er nú
til húsa.
Árni var dagfarslega hæglátur
maður og gætinn til orðs og æðis.
En meðal góðra vina og í mann-
fagnaði var hann hrókur alls fagn-
aðar. Tækifærisræður hans voru
með afbrigðum skemmtilegar og
lék hann sér þá oft með tvíræðar
setningar og snerti stundum
„snögga bletti", en aldrei þannig
að það meiddi viðkomandi. Árni
var vel hagorður, þótt hann flíkaði
því lítt, þó eigum við vinir hans
smellnar og vel gerðar vísur, sem
hann orti við ýms tækifæri.
Gott og gaman var að sækja
Árna heim, hvort sem það var á
Laugavegi 70 eða 40 og eins í
heimaranni. Ávallt var heitt á
könnunni og staup með, ef við-
komandi vildi þiggja.
Félagsvera var Árni og mjög til-
lögugóður, svo að munaði verulega
um liðveislu hans. Hann var að
jafnaði í forsvari fyrir „Lauga-
vegs-samtökunum“, þegar mál
komu upp er vörðuðu gangandi og
akandi vegfarendur, að ég tali nú
ekki um ef stöðumæla eða stræt-
isvagna bar á góma. Þá var Árni í
essinu sínu og fannst bara gaman.
Það kom líka í ljós, þegar „vinstri
meirihlutinn" réðst að Laugaveg-
inum og ætlaði að taka stöðumæl-
ana burt af götunni, en varð að
láta undan, því kaupmenn stóðu
saman — og þá naut Árni sín.
Það er margs að minnast og
margt að þakka Árna Jónssyni
fyrir í sambandi við vináttuna og
samfylgdina í þrjá áratugi við
Laugaveginn og við margs konar
störf og leik. Sjálfsagt mætti
skrifa að minnsta kosti eina bók
um samveru okkar og félaga í
sumarhúsinu við Þingvallavatn og
í Hótelinu við ána litlu og
skemmtilegu vestur á Mýrum. En
margt af þessu er geymt í þakklát-
um huga og í myndum, bæði kyrr-
um og kvikandi. Minningin um
góðan dreng mun ekki fölna með-
an ég lifi.
í skemmtilegri tækifærisræðu
sagði Árni Jónsson einu sinni um
þann sem þetta ritar, að hann
væri „næstfallegasti" kaupmaður-
inn við Laugaveginn en áheyrend-
ur áttu að ráða í það hver væri
„fallegastur".
Það lýsti vel innra manni og
styrk Árna Jónssonar, eftir að
hann varð sjúkur, að hann aumk-
aði aldrei sjálfan sig og bar sitt
mein eins og hetja. Öll hans hugs-
un snerist um það að tryggja konu
sinni og börnum framtíðina — það
mun hafa verið hans síðasta hugs-
un í þessu lífi.
Þegar heima dvelur sorgin sár
er sælt að gefa gaum að því,
að Drottinn þerrar tregatár
og trúin gefur þrótt á ný.
Að síðustu bið ég góðan guð að
styrkja Sigurlaugu og börnin í
þeirra harmi og mikla missi.
Vilberg Sigurjónsson
Fráfall Árna Jónssonar kaup-
manns í miðri starfsönn er of
augljóst harmsefni ástvinum hans
og fjölmennum, traustum vina-
hópi til að um þurfi að fara mörg-
um orðum. Harðvítug giíma við
illvígasta sjúkdóm okkar tíma
hafði staðið tæplega ár. Milli von-
ar og ótta í bókstaflegri merkingu,
biðu ættingjar og vinir allan þann
tíma. Sjálfur tók hann veikindum
sínum með aðdáanlegri karl-
mennsku og hugprýði. Hann not-
aði tímann eftir fremsta megni til
að koma sem mestu í verk og búa í
haginn fyrir sína nánustu. Ný hlið
á óvenjulegum viljastyrk, sem átti
fáa sína líka, kom i ijós.
Ég hef oftlega orðið þess var, að
margir þekktu Árna í Kúnst,
listmunaversluninni við Lauga-
veginn. Þegar hann hefur borið á
góma í viðræðum þykir mér sem
hann hafi hvarvetna getið sér gott
orð. Hann var óvenjulega hrein-
skiptinn, kunni ekki þá list að
bera kápuna á báðum öxlum.
Hann var fjölfróður og minnugur,
hafði mikinn áhuga á ættfræði og
kunni á mörgu skil á þeim vett-
vangi. Hann var allra manna glað-
beittastur á góðri stund og gat
gert hversdagslegustu stundir að
hátíðum með gáska og skemmti-
legheitum. Börn eru næm á um-
hverfi sitt. Fimm ára snáði, sem
frétti lát hans, sagði ömmu sinni
frá því með þessum orðum: „Hann
Árni í Kúnst er dáinn, hann var
svo skemmtilegur." Þessi orð eru
þeim mun athyglisverðari fyrir þá
sök, að árið síðasta með sínum
alvarlegu veikindum var það sem
drengnum var minnistæðast.
Árni Jónsson var gæddur for-
ystueðli. Honum var það lífsnautn
að beita áræði sínu og framfara-
hug á þann veg, að aðrir löðuðust
til fylgdar við hann. Hann var
óragur við að láta brjóta á sér, ef
svo bar undir. Hins vegar rakst
hann illa í hóp ef meiningin var að
rölt væri líkt og viljalausar sálir
röðuðu sér í eina slóð. Er þar kom-
in skýring þess að ég hygg, að
hann gerði lítið úr pólitískum
flokkum og samtökum, þar sem
hverskonar jámennska er ósjaldan
í heiðri höfð. Máttu þeir, sem ekki
tóku sömu afstöðu og sjálfur hann
að þessu leyti, oftlega þola góðlát-
legt grín.
Sá þáttur í fari hans, sem öðr-
um fremur mótaði líf hans allt og
starfsæfi var, hve næmur hann
var á fegurð og stíl. Hann var hús-
gagnaarkitekt að mennt og nam
þau fræði í Kaupmannahöfn.
Hvaðeina, sem hann annaðist, bar
þess órækan vott að Árni var mik-
ill fagurkeri og smekkmaður.
Honum var létt að úthugsa lausn-
ir, sem öðrum voru sem lokuð bók.
Við Laugaveginn vann hann eft-
ir að námi lauk, rétt þrjátíu ár,
fyrst við húsgagnaframleiðslu og
sölu í eigin verslun, síðar sem
kaupmaður í listmunaverslun
sinni. Honum var því af skiljan-
legum ástæðum mikið metnaðar-
mál, að þessi samgönguæð og
starfsvettvangur fjölmargra borg-
arbúa væri til sóma í hvívetna.
Hann vildi prýða Laugaveginn
með ýmsum hætti, bæta aðstöðu
þeirra sem þangað eiga margvís-
leg erindi. Hann barðist ótrauður
fyrir því að Laugavegurinn yrði
framvegis, eins og hingað til, lífæð
miðborgarinnar. Fráfall hans nú
skilur eftir stórt og vandfyllt
skarð i röðum þeirra, sem vilja
standa vörð um velferð og hag at-
vinnufyrirtækja og stofnana í
miðborginni.
Árni stofnaði Félag gjafa- og
listmunaverslana, sem er aðili að
Kaupmannasamtökum íslands, og
var fyrsti formaður þess félags.
Hann lét mikið að sér kveða í sam-
tökum kaupmanna, var þar sem
annars staðar hreinskiptinn og
einlægur.
Fyrir nokkrum vikum fórum við
Árni, ásamt starfsbróður okkar,
til fundar við æðsta valdsmann
heilbrigðismála í landinu. Erindið
var að ræða óviðunandi búnað
krabbameinslækna og aðstöðu-
leysi þeirra sjúklinga, sem tekið
hafa þennan alvarlega sjúkdóm.
Árni var fársjúkur á þessum tíma
og vel ljóst, að hann myndi ekki
njóta úrbóta sjálfur í þessu efni.
En hann lagði sig allan í þetta
verkefni eins og önnur. Það væri
gleðilegt ef heilbrigðisyfirvöld
tækju mannlega á vandamálum
krabbameinslækninga í landinu.
Svo stórt heggur þessi sjúkdómur
að einskis má láta ófreistað til
viðnáms.
Við fráfall þessa kæra vinar
þykir mér sem lokið sé kapítula í
lífi mínu. Fáir hafa reynst mér
betur en hann, vinarþel og dreng-
lyndi hans voru sem opinberun
hvern dag. Árni var hár vexti og
gnæfði á þann hátt yfir flesta
menn aðra. En sá mannsbragur,
sem einkenndi þennan hugljúfa
mann, gnæfði ekki síður hátt.
Á unga aldri lærði ég við föður-
og móðurkné sálm Sigurðar Krist-
ófers Péturssonar en upphaf hans
er á þessa leið:
Drottinn vakir, drottinn vakir
daga og nætur yffir þér.
Mér þótti þá og ætíð síðan þessi
sálmur fegurri en flest annað, sem
SJÁ NÆSTU SÍÐU

Peter Fieuchen
Laríon
Heillandi írásögn um hinar miklu
óbyggðir Alaska og írumstœtt líf
Indíánanna, sem landid byggdu, er
fyrstu skinnakaupmennirnir komu
þangad meö byssur sínar og
brennivín. Laríon var ókrýndur
konungur þessara miklu óbyggda.
Ord hans vom lög, honum var hlýtt
í blindni, ákvöröunum hans varð
ekki breytt. Síðustu herlör hans,
heríörinni gegn hvítu mönnunum,
lauk með blóöbaðinu mikla við
Núlató. Að henni lokinni hvarí
Laríon aftur á vit skóganna miklu,
liíði þar til hárrar elli, virtur og
1 dáður, — hann haíði afrekað svo
miklu. Og enn sem fyrr vom orð
hans lög...
Peter Freuchen er íslendingum að góðu kunnur vegna margra og
skemmtilegra bóka. Ævintýralega atburði, sem oít gerast í raunveru-
leikanum, leitaði hann uppi og skráði á bœkur. Pannig varð til þessi
spennandi saga um Laríon, síðasta mikla indíánahöfðingjann í
SKUGOSJ*
Alaska.
SKUGGSJA