Morgunblaðið - 28.01.1984, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. JANÚAR 1984
íslandssaga/ samfélagsfræði
1. grein
Uppreisn gegn
íslandssögu
eftir Guðmund
Magnússon
Fram er komin á Alþingi tillaga
um að auka fræðslu um sögu fs-
lendinga í skólum landsins. Tilefni
hennar er nýjar upplýsingar um
söguþekkingu ungs fólks og blaða-
skrif um kennslu í íslandssögu í
grunnskólum. Tillagan er sannar-
lega þakkarverð, og vegna vænt-
anlegra umræðna um efni hennar
hef ég í hyggju að skrifa fáeinar
greinar í Mbl. og árétta nokkur
atriði i málflutningi okkar sem
gagnrýnt höfum hina nýju ís-
landssögu skólanna. Ég mun ræða
um þýðingu þjóðarsögunnar,
benda á hæpnar og rangar fullyrð-
ingar um skilning og þroska barna
sem settar hafa verið fram í nafni
uppeldisfræði, og fjalla loks um
skepnuna „samfélagsfræði", og
finna þá að þeirri samhyggju sem
í henni er fólgin og mishugsun
sem mér virðist að hún geti alið á.
En fyrst ætla ég að víkja að upp-
reisn hinnar nýju stéttar kennslu-
fræðinga og „róttækra skóla-
rnanna" gegn íslandssögunni.
I viðjum samfélagsfræði
Eins og flestum lesendum er
væntanlega kunnugt um er ís-
landssaga ekki lengur sjálfstæð
námsgrein í grunnskólum. Hún
hefur verið innlimuð í nýja grein,
samfélagsfræði, sem fjallar á
mjög víðtækan hátt um samfélög
manna og umhverfi nær og fjær.
Þessi breyting felur ekki aðeins í
sér nafnskipti og hagræðingu;
„Meginástæðan fyrir
því að ég hef gagnrýnt
hina nýju Islandssögu
samfélagsfræðinnar,
samfélagssöguna, er að
hún rís ekki undir nafni
sem þjóðarsaga.“
námsefnið hefur gerbreyst og
kennslan er með nýjum hætti.
Námsskráin í samfélagsfræði
tók gildi í júní 1977, og að því var
stefnt að hún kæmi til fram-
kvæmda skólaárið 1977—’78 að því
leyti sem við yrði komið. Nú eru
tæp sjö ár liðin frá því að hún var
gefin út, og fjárskortur hefur
valdið því að hún er enn ekki kom-
in til fullrar framkvæmdar í öllum
bekkjum grunnskólans. (Raunar
hefur athugun mín leitt í ljós að
enginn aðili virðist hafa fulla sýn
yfir það með hvaða hætti kennsla
í samfélagsfræði fer fram, og ætti
menntamálaráðherra að bæta úr
því við fyrsta tækifæri). Breyting
sú sem þegar er komin í höfn er þó
nógu róttæk, og mun t.d. hafa það
í för með sér, ef ekki er tekið í
taumana, að grunnskólar braut-
skrá nokkurn hóp nemenda sem
aðeins hafa fengið fræðslu um 120
eða færri ár íslandssögunnar.
Mikilvægt er að menn átti sig á
því að gagnrýni á íslandssögu
samfélagsfræðinnar beinist ekki
eingöngu að því með hvaða hætti
kennslan er um þessar mundir,
heldur ekki síður að því að hverju
námsskrá í samfélagsfræði gefur
fyrirmæli um að stefnt skuli að á
næstu árum.
Hin nýja Islandssaga er í tveim-
ur meginatriðum frábrugðin
hefðbundnu námsefni. í fyrsta
lagi er ekki lengur stefnt að því að
nemendur öðlist yfirlitsþekkingu
á atburðum allrar íslandssögunn-
ar. Þeir munu aðeins fá fræðslu
um fáa, afmarkaða þætti. í annan
stað er sagan sjálf öðruvísi. f stað
atburðasögu, er rekur merkustu
viðburði í tímans rás, kemur sam-
félagssaga, er lýsir einkum at-
vinnu, lífskjörum og þjóðháttum
fyrr á öldum.
í þessu viðfangi er rétt að vitna
í námsskrána sjálfa. Þar segir
orðrétt: „Um leið og saga verður
grein á meiði samfélagsfræði er
brýnt að sjónarhorn hennar verði
víkkað og efnismeðferð dýpkuð frá
því sem verið hefur. Megin-
markmið hennar verður ekki leng-
ur bundið við það að rekja at-
burðarás i réttri tímaröð, heldur
að lýsa gerð þjóðfélaga á tilteknu
tímaskeiði og leita skýringa á fé-
lagslegri og menningarlegri þróun
þeirra." Og ennfremur: „Nýjum
viðfangsefnum og sjónarmiðum
hljóta að fylgja breytingar á efn-
ismeðferð ... Til þess gefst hins
vegar ekki svigrúm nema vikið
verði frá þeirri kröfu að nemendur
fái ... eins konar yfirlit yfir
helstu atburði sögunnar í heild."
Einn aðalhöfunda námsskrár-
innar, Loftur Guttormsson lektor
við Kennaraháskólann, skrifaði
langa grein í Þjóðviljann 22. janú-
ar sl. og ítrekaði þar andúð „rót-
tækra skólamanna" á því að nem-
endur læri yfirlit íslenskrar at-
burðasögu. Hann komst að þeirri
kynlegu niðurstöðu að slík kennsla
væri brot á lögum um grunnskóla
frá 1974! Ég leyfi mér að vitna
orðrétt til ummæla hans: „Því
verður ekki betur séð,“ skrifaði
hann, „en að sú tilætlun að nem-
endur læri atburðarás íslands-
sögunnar í samfellu stangist á við
bæði þekkingar- og leiknimarkmið
grunnskólalaganna." Nema les-
endur spekina?
Atburdasaga
og þjóðarsaga
Meginástæðan fyrir því að ég
hef gagnrýnt hina nýju íslands-
sögu samfélagsfræðinnar, samfé-
lagssöguna, er sú að hún rís ekki
undir nafni sem þjóðarsaga. Það
gerir atburðasagan aftur á móti.
Að rökum fyrir þjóðarsögu á
námsskrá skóla mun ég svo víkja í
annarri grein.
Mér virðist að það liggi í augum
uppi að eiginleg saga, eða rétt-
nefnd saga, hljóti að vera sú sem
greinir frá einhverjum sérstökum,
óvanalegum viðburðum, nýmæl-
um, uppátækjum o.s.frv. Samfélög
manna, þjóðhættir þeirra, trú-
arbrögð, atvinnuvegir o.þ.h. eru
oft svipuð frá einu landi til ann-
ars, en viðburðir í samfélögum eru
með ólíkum hætti. íslensk samfé-
lagssaga á liðnum öldum er t.d.
ekki ýkja frábrugðin samfélags-
sögu annarra Norðurlanda, en ís-
lensk atburðasaga er gerólík.
Morgunblaðið/ KÖE
Einar Kinarsson, varaformaður Sultu- og efnagerðar bakara svf. (t.v.), og Jón
Víglundsson, stjórnarformaður félagsins, í framleiðslusal Sultu- og efnagerð-
arinnar. Til hliðar við þá má sjá hina nýju grauta tilbúna í pakkningum.
Nýir ávaxtagraut-
ar á markaðinn
Sultu- og efnagerð bakara svf. (SEB)
hefur nú hafið framleiðslu á tilbún-
um ávaxtagrautum. Er um að ræða
samskonar ávaxtagrauta og danska
fyrirtækið Skælskör Frugtplatage
framleiðir, enda tækjakostur og hrá-
efni fengið frá Dönunum.
Af ávaxtagrautunum eru fram-
leiddar sex tegundir, rauðgrautur,
sveskjugrautur, rababaragrautur,
apríkósugrautur, eplagrautur og
jarðarberjagrautur. Grautarnir
eru gerðir úr ferskum ávöxtum,
sem hingað eru fluttir djúpfrystir
í frystigámum og unnir í grauta í
tækjakosti sem SEB hefur fjárfest
í til þessarar vinnslu. Er þannig
frá þeim gengið að ávextirnir fara
frosnir ofan í lokaðan suðupott og
þar til grauturinn er kominn á
disk neytandans kemst hann
aldrei í snertingu við andrúms-
loftið.
Hinni nýju framleiðslu SEB
verður fvlgt úr hlaði með auglýs-
ingum og yfir 60 vörukynningum á
Stór-Reykjavíkursvæðinu.
Hugmyndasamkeppni Nýhúsa hf.:
Markmiðið að lækka
byggingarkostnaðinn
NÝHÚS hf., samtök fimm framleið-
enda einingahúsa víðs vegar ura land-
ið, hafa í samvinnu við Arkitektafélag
íslands efnt til hugmyndasamkeppni
um hönnun einingahúsa úr stein-
steyptum einingum. Er tilgangurinn
að fá fram hugmyndir um staðlaðar
einingar til notkunar í mismunandi
gerðir húsa, sem hægt væri að fram-
leiða í stórum stfl, án þess að það
bitni á útlitsgæðum eða fjölbreytni
húsanna.
„Það er augljóst, að skili þessi
samkeppni því sem af henni er
vænst, hefur það mikil áhrif á
rekstur fyrirtækjanna innan Ný-
húsa hf., og raunar á allan bygg-
ingarkostnað á Islandi," sagði Lár-
us L. Blöndal, framkvæmdastjóri
Nýhúsa.
Jöfnun framleiðslunnar
„Má fyrst nefna í því sambandi,“
sagði Lárus, „hið stóraukna hag-
ræði í rekstri einingaverksmiðj-
anna sem skapast við það að geta
jafnað framleiðslunni á allt árið, í
stað þess að hún gangi í bylgjum
eftir árstímum eins og nú er. Jöfn-
un framleiðslunnar skilar sér að
sjálfsögðu í lækkun verðs á þeirri
vöru sem verksmiðjurnar fram-
leiða, auk þess sem það er starfs-
fólkinu til mikilla hagsbóta að
jafna vinnuálagið.
— segir Lárus L.
Blöndal fram-
kvæmdastjóri, en
óskað er eftir hug-
myndum um staðlað-
ar húseiningar sem
hægt væri að fram-
leiða í stórum stfl
Fjöldaframleiðsla
En fleira kemur til. Það hefur
háð framleiðendum einingahúsa á
Islandi verulega að ekki hefur verið
hægt að fullnýta kosti verksmiðju-
framleiðslunnar. Einingar hafa
ekki verið staðlaðar og því hefur
verið framleitt eftir pöntun í hvert
einstakt hús. Við stefnum að því að
breyta þessum framleiðsluháttum;
minnka sérsmfðina og taka upp
fjöldaframleiðslu í auknum mæli,
en það eru einmitt kostir hennar
sem hafa valdið byltingu til lækk-
unar vöruverðs undanfarna ára-
tugi. Þessi ástæða mun þvf einnig
vega þungt til lækkunar á verði
húseininga. Það er stigið stórt
skref til lækkunar byggingarkostn-
aðar á Islandi með þessari hug-
myndasamkeppni, að okkar mati.
Og þess má geta, að Rannsókna-
stofnun byggingariðnaðarins er
sammála okkur í þessu efni og tel-
ur þessa viðleitni af hinu góða.
Kostir einingahúsa
Einingahús hafa marga kosti
fram yfir hús sem byggð eru með
hefðbundnum hætti. Það er fyrst
að telja að þau eru töluvert ódýrari
og verða enn ódýrari f framtíðinni
ef vel tekst til með hönnun og
fjöldaframleiðslu. Byggingarhrað-
inn er einnig miklu meiri og við
höfum fengið það í gegn að Hús-
næðismálastofnunin tekur tillit til
þess og afgreiðir lán til eininga-
húsa mun hraðar en til venjulegra
bygginga. Þannig fær viðskiptavin-
ur Nýhúsa sitt lán á níu mánuðum
í stað átján eins og venjulegt er. Þá
er það margsannað mál að kynd-
ingarkostnaður í einingahúsum er
minni en í öðrum húsum, sem staf-
ar af því að burðarveggurinn er
innan við einangrunina og þétting
verður því meiri.
Þessar steyptu einingar eru unn-
ar við bestu aðstæður undir náuu
eftirliti og því er framleiðslan öll
miklu öruggari. Við þekkjum til
dæmis það vandamál þegar steypt
er meðfram gluggum í venjulegt