Morgunblaðið - 28.01.1984, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. JANÚAR 1984
15
Fískyeiðipólitík eða
pólitísk fískifræði
— eftir Björn
Dagbjartsson
Fyrstu dagana í janúar er alla-
jafna lítið í fréttum, sérstaklega
pólitískum fréttum, á íslandi. Það
hlaut því að vekja nokkra eftirtekt
þegar „Þjóðviljinn" dró upp sitt
stærsta fréttaletur með stuttu
millibili snemma í mánuðinum til
að blása nógu sterklega út hugar-
flug tveggja líffræðimenntaðra
manna varðandi hafrannsóknir og
fiskveiðistefnu. Annar þeirra, dr.
Jón Gunnar Ottósson, hefur sér-
hæft sig í samlífi skordýra og
jurta, en hinn, Jón Kristjánsson,
hefur að sérgrein silunga í fjalla-
vötnum. Ekki er vitað til þess að
þeir hafi stundað neinar hafrann-
sóknir um ævina.
Vangaveltur J.G.O. ganga út á
það að fyrst stórir þorskárgangar
geta komist á legg þó að hrygn-
ingarstofn sé lítill, þá skipti engu
máli þó að hrygningarstofninn sé
alltaf lítill. Aðstæður í sjónum
ráði einar stærð árganga. Annars
segir J.G.O. líka, að hann sjái eng-
in merki ofveiði á þorski. Orsaka
aflaleysis sé að leita í erfiðu nátt-
úrufari og (sennilega) engu öðru.
J.K. vill veiða ennþá meira af
smáþorski til þess að stærri
þorskurinn fái nóg að éta. Vitað er
að þorskar eru nú almennt minni
(styttri og léttari), en jafnaldrar
þeirra voru fyrir nokkrum árum.
Þess vegna segir J.K. að það sé of
mikið af smáfiski, þar sem ætið er
takmarkað.
Norðu rsjávartnódelið
Því fer víðs fjarri að kenningar
þeirra félaga séu einhver ný sann-
indi. Sambandsleysið (!) milli
stærðar hrygningarstofns og ný-
liðunar hafa fiskifræðingar þekkt
í meira en hálfa öld. Þá er samspil
tegundanna í sjónum og sam-
keppnin um fæðu líka þekkt fyrir-
bæri, þó að það sé afskaplega flók-
ið og erfitt að hafa þar heildar-
yfirsýn á heilum hafsvæðum.
Danskur fiskifræðingur, Ursin að
nafni, hefur gert tilraun til að búa
til líkan af samspili tegundanna í
Norðursjónum. Þetta „Norður-
sjávarmódel" vakti þó nokkra at-
hygli og sætti allmikilli gagnrýni,
þegar það var sett fram fyrir ein-
um 6—7 árum. Einhverra hluta
Ný ljóðabók
eftir Þóru
Jónsdóttur
KOMIN er út Ijóðabók eftir I>óru
Jónsdóttur, og nefnir hún hana
„HöfAalag að hraðbraut". Þetta er
fjórða Ijóðabók Þóru, og hefur hún
sjálf gert myndir með Ijóðunum. Fyrri
bækur hennar voru Leit að tjaldstæði
1973, Leiðin norður 1975, Horft í birt-
una 1978. Fjölvi gefur bókina út, en
hún er prentuð í prentstofu G. Bene-
diktssonar.
Ljóðunum í bókinni er skipt í 3
kafla undir fyrirsögnunum Vor í
Varplandi, Fuglar mínir fljúga og
Dagurinn og eru 10—16 ljóð í hverj-
um flokki. Á bókakápu segir m.a.
Engin bylting, en þó má merkja
nýja tóna, nýja undiröldu. Undur-
samlegt hve henni verður úr augna-
blikinu, hvernig hún nemur hverf-
ulan hugblæ og túlkar í fáguðum
stíl og orðavali. Segir þar að í ljóð-
vegna hefur verið hijótt um þetta
módel upp á síðkastið. Sumir
segja að það hafi reynst ansi
gloppótt þegar grannt var skoðað.
Aðrir segja að módelið hafi verið
eins og skraddarasaumað til að
verja ungviðisdrápið við „skít-
fiskveiðar" Dana. Sú grisjun á ýsu-
seiðum og fleira ungviði, sem þar
fer fram á sér nefnilega formæl-
endur fáa.
Forðanæring og fæðuskortur
Það er alkunnugt að ýmis dýr og
fiskar safna sér fituforða til að
brenna, þegar hart er í ári eða þá
meðan á tímgun stendur eða
þroskun eggja og afkvæma. Þorsk-
urinn safnar fitu í lifrina, síld og
loðna safna búkfitu. Rannsókna-
stofnun fiskiðnaðarins hefur í
mörg ár mælt fitu í þorsklifur og
búkfitu í sfld og loðnu. Við skoðun
á töflunum kemur í Ijós að þó fiskar
í veiðanlegum árgöngum séu að jafn-
aði eitthvað minni (styttri og léttari)
síðustu 2 árin, þá er fituinnihaldið
síst lægra. Það virðist andstætt öll-
um lögmálum að fiskur sem ekki
hefur nóg að éta safni fituforða eins
og ekkert hafi í skorist. Þá hefur
verið sýnt fram á, að 3ja ára
þorskur og yngri étur allt annað
æti en eldri fiskur og af þeim sök-
um eru kenningar J.K. um nauð-
syn aukins smáfiskadráps út í
hött. Þessar niðurstöður í töflun-
um hér bcnda ennfremur til þess
að það sé í meira lagi vafasamt að
tala um næringarskort á fiski hér
við land að undanförnu. Grisjun-
artalið verður því ennþá meiri
villukenning, hvað sjóinn varðar.
Um fjallavötnin fagurblá verður
ekki rætt hér.
Stjórnmálabragð
Það vakti athygli margra hvað
„Þjóðviljinn" tók vangaveltum
þeirra Jónanna með miklum fögn-
uði. Frásögn af fundinum í Nor-
ræna húsinu þ. 13/1 sl., frétta-
skýring þann 14.—15. janúar og
yfirleitt öll umfjöllun blaðsins um
þetta mál er á eina lund: Að gera
tortryggilegar niðurstöður fiski-
fræðinga og vefengja að fiskveiði-
stefna undanfarinna ára og þó
einkum sú sem nú er að mótast sé
á rökum reist. Það er ekki einleik-
ið hvernig Sdór, sem annars hefur
margt gott skrifað um sjávarút-
vegsmál gegnum árin, getur
hampað þessum ákaflega lítt
grunduðu hugrenningum líffræð-
inganna tveggja. Það skyldi þó
I»óra Jón.sdóttir
um Þóru sé flettað saman minningu
hins liðna og vandamálum núver-
unnar.
aldrei vera að það henti Alþýðu-
bandalaginu ákaflega vel núna að
kynda undir hvers konar ófriði um
sjávarútvegsmál. Það skvldi þó
ekki vera að hér sé á feröinni vel
skipulagt og nákvæmlega tímasett
sjónarspil pólitískrar fiskifræði?
Lifrarfita á vetrarvertíð og
meðallengd 6 ára þorsks.
(Mælingar Hafrannsókna-
stofnunar, sýni tekin fyrir
Norðurlandi jan.-maí.)
Ár Lifrarfita % Meðallengd sm
1974 60,3 68,9
1975 62,1 72,4
1976 58,7 69,3
1977 57,9 70,8
1978 56,3 68,5
1979 57,6 71,4
1980 58,4 67,3
1981 58,7 69,7
1982 58,0 65,0
1983 58,3 61,9
Björn Dagbjartsson
„Því fer víðs fjarri að
kenningar þeirra félaga
séu einhver ný sannindi.
Sambandsleysið (!) milli
stærðar hrygningarstofns
og nýliðunar hafa fiski-
fræðingar þekkt í meira
en hálfa öld.“
Meðalbúkfita og meöallengd
síldar við Suður- og Austur-
land
SeptemberOktóber
Ár Fita % Fita % Lengd 5 ára sm 7 ára
1976 18,1 17,8 31,7 34,2
1977 16,1 14,8 31,4 34,0
1978 17,0 16,4 31,3 33,7
1979 15,9 15,9 30,3 33,7
1980 18,5 18,1 30,4 33,6
1981 16,0 17,1 31,3 33,0
1982 17,7 17,0 30,1 33,4
1983* 16,6 17,0 30,7 33,7
* Bráðabirgðatölur
Meðalfita og meðallengd á
loðnu í nóvember
1976—1983
Ár Fita % * Lengd sm
3ja ára loðnu
1976 16,5 16,8
1977 16,4 16,8
1978 16,0 16,5
1979** 15,2 16,5
1980 15,7 17,2
1981 15,7 16,2
1983*** 15,5 16,9
* Vegin meðaltöl, nema árið 1976.
** Haustvertíð lauk 10. nóvember.
*** Haustvertíð hófst 10. nóvember.
Björn Dagbjartsson er forstjóri
Rannsóknastofnunar fískidnadar-
ins.
Viljum frétta af fleiru
en hundahaldi Alberts
Erlendur Patursson í
stuttu spjalli við Mbl.
um samskipti Færey-
inga og íslendinga
„Helstu fréttir sem okkur hafa
borist af íslandi í vetur eru af
hundahaldi Alberts. Það hlýtur
eitthvað meira aö hafa gerst á ís-
landi líka, ég trúi ekki öðru,“ sagði
Færeyingurinn og íslandsvinurinn
Erlendur Patursson, lögþingsmað-
ur, í spjalli viö blaðamann Morgun-
blaðsins í vikunni, en hann kom til
íslands sérstaklega til að flytja er-
indi um samband Færeyja og fs-
lands við opnun Færeyjakynningar-
innar í Norræna húsinu sl. laugar-
dag.
Erlendur hefur löngum verið
talsmaður aukinnar samvinnu og
samskipta eylandanna á Norður-
Atlantshafi og hefur lagt fram
ákveðnar tillögur þar að lútandi.
Eitt af því sem hann vill efla er
fréttamiðlun á milli landanna, og
leggur m.a. til í því sambandi, að
í íslenska útvarpinu verði einu
sinni í viku a.m.k. fluttar fréttir
frá Færeyjum á færeysku, og á
sama hátt verði íslenskar fréttir
sagðar á íslensku í færeyska út-
varpinu. Grænlenskar fréttir
verði einnig fluttar í báðum lönd-
unum, en þá á þjóðmálinu.
Samciginlcg verndun
fískistofnanna
„Árið 1981 voru kosnar þing-
mannanefndir á fslandi og í Fær-
eyjum, sem skyldu ræða formlega
um mögulega samvinnu eyþjóð-
anna á Norður-Atlantshafi, ís-
lands, Grænlands og Færeyja.
Það var meiningin að Grænlend-
ingar kæmu síðar inn í þá um-
ræðu. Eriridi mitt á laugardaginn
fjallaði um ýmsar hugmyndir
mínar í sambandi við slíka sam-
vinnu, en ég hef átt sæti í þessari
nefnd," sagði Erlendur.
„Það hlýtur að vera höfuð-
stefna í samstarfinu að vinna að
verndun lífsgrundvallar þjóð-
anna, fiskiauðsins umhverfis
löndin. Þá á ég við sameiginlega
stefnu um nýtingu og verndun
þessara auðlinda, til dæmis
Erlendur Patursson, lögþingsmaður, fyrir framan Norræna húsið í
Reykjavík. MorKunblaðið/ KÖE
flökkufisktegunda eins og kol-
munna og lax.
En samstarf á fleiri sviðum
sjávarútvegs kemur einnig sterk-
lega til greina: sameiginlegar
rannsóknir og fiskvinnslumennt-
un, og jafnvel samhæfing í sölu-
málum.
Þá þarf virkilega að fara að
huga að því að efla verslunarsam-
skipti landanna. Bæði út- og inn-
flutningsfyrirtæki landanna
þriggja verða að rannsaka alla
möguleika á auknum viðskiptum
þjóðanna á milli. Á sama hátt ber
útvegsmönnum og veiðafæra-
gerðum, annars vegar, og skipa-
smíðastöðvum, hins vegar, að at-
huga möguleika á gagnkvæmum
skipasmíðum í löndunum."
Erlendur nefndi ýmis fleiri
áhugamál sín, eins og norræna
ferju, rafstreng á milli íslands og
Færeyja, að Island, Grænland og
Færeyjar, ásamt hafsvæðinu um
kring, verði kjarnorkulaust
svæði, norrænt hús á Grænlandi,
styrkjakerfi fyrir námsmenn, og
síðast en ekki síst, stóraukin
samskipti í menningarmálum.
Samvinna í mcnn-
ingarmálum
„Menningarsamstarf ætti að
byggjast á nánum tengslum.
þannig að þjóðirnar fái innsýn í
helstu hræringar sem eiga sér
stað hjá þeim. Það má stuðla að
þessu með ýmsum hætti. Ég
nefndi sem dæmi áðan stórauk-
inn fréttaflutning úr þjóðlífi
grannanna.
En persónuleg samskipti þarf
einnig að efla. í því sambandi
dettur mér í hug sá möguleiki að
um 25 til 30 manns ferðist árlega
á milli landanna og gisti í heima-
húsum í viku til hálfan mánuð.
Þannig kynnast gestirnir lifnað-
arháttum og lífsviðhorfi gestgjaf-
anna af eigin raun. ítengslum við
þessar ferðir yrðu haldnir fræð-
andi fyrirlestrar, sýndar kvik-
myndir og annað þess háttar. Út-
varp, sjónvarp og blöð ættu að slá
þessum ferðum svolítið upp og
birta viðeigandi efni. Það væri
eðlilegt að leita eftir samstarfi
við norrænu félögin um þessar
heimsóknir.
Því það er eins og ég segi, sam-
skipti landanna ættu ekki að vera
einkamál stjórnmálamanna; þau
verða að byggjast á lifandi sam-
bandi almennings ef þau eiga að
vera nokkurs virði," sagði Er-
lendur Patursson og drap ákveðið
eins og I áhersiuskynií Camel-
stubbnum sem hann var að
reykja.