Morgunblaðið - 28.01.1984, Blaðsíða 14

14 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. JANÚAR 1984
Atvinnuleysið meira en opin-
berar tölur gefa til kynna
Rætt við Þóri Daníelsson, framkvæmda-
stjóra Verkamannasambands Islands
„SAMKVÆMT könnun okkar var atvinnuleysi meðal félagsmanna VMSÍ um
4% í nóvember sl. og það slagar hátt upp í meðaltalið á Norðurlöndum. Þessa
niðurstöðu byggjum við á könnun, sem gerð var í byrjun desember, en síðar í
þessum mánuði ætlum við að gera aðra könnun til að fá samanburðinn,“ sagði
Þórir Daníelsson, framkvæmdastjóri Verkamannasambands íslands, er
blaðamaður Morgunblaðsins ræddi við hann nýtlega um atvinnumálakönnun
sambandsins, stöðu hinna lægst launuðu, samningamál, hlutverk VMSÍ og
fleira.
Morgunblaðid/ Júlíus
Þórir Daníelsson, framkvæmdastjóri VMSf: Laun undir 15 þúsund krónum á
mánuði ekki mannsæmandi heldur öllum til skammar. — Rétt er að taka
fram, að viðtalið fór fram áður en fréttist af samningaumleitunum foringja
ASÍ og VSÍ.
Könnun Verkamannasambands-
ins náði til allra aðildarfélaga þess,
en þau eru samtals 53 með yfir 26
þúsund félaga. Svör bárust frá 32
félögum með yfir 20 þúsund félags-
menn. „Við spurðum um atvinnu-
leysi í nóvember, samdrátt í yfir-
vinnu og um atvinnuhorfur. Sér-
staklega var reynt að fá fram sam-
dráttinn í vissum greinum, svo sem
fiskvinnslu og byggingariðnaði.
Opinberar tölur lægri ...
Athyglisverðast þótti okkur, að
tölurnar, sem við fengum, voru al-
mennt hærri en þær sem vinnu-
málaskrifstofa félagsmálaráðu-
neytisins gaf út um atvinnuástand-
ið í nóvember. Við fengum út um
1000 atvinnulausa innan VMSf en
ráðuneytið rúmlega 1200 þegar all-
ir atvinnulausir voru taldir. Þó
vantaði okkur svör frá 21 félagi,
þótt flest þeirra séu fámenn. Það
þykir okkur benda til að atvinnu-
leysið sé í raun meira en opinberar
tölur gefa til kynna.
Þá kom einnig glögglega fram, að
yfirvinna hefur alls staðar dregist
saman. í byggingariðnaði hefur t.d.
víða verið klippt á yfirvinnu til að
tryggja samhangandi vinnu til
vorsins. Og í þeim iðnaði er mikið
atvinnuleysi á Akureyri og Eyja-
fjarðarsvæðinu, eins og raunar hef-
ur komið fram áður. Annars var
mikið óvissuhljóð í fólki og félagar
í VMSÍ greinilega mjög uggandi
um horfurnar. Það er enda að koma
á daginn, að sá uggur var fullkom-
lega réttlætanlegur, atvinnuleysið
hefur síðan vaxið að mun. Fólk er
að byrja að verða fátækt á fslandi
og óhætt að spá því, að sala mynd-
bandatækja muni dragast saman á
næstunni!"
... Blasir við viðvarandi
atvinnuleysi
Þórir Daníelsson og Lárus Guð-
jónsson, sem vann úr könnun sam-
bandsins, sögðu að í framkvæmda-
stjórn Verkamannasambands ís-
lands hefðu menn geysilegar
áhyggjur af ástandinu. „Ef þorsk-
aflinn dregst saman um fjórðung
frá því sem var á sl. ári og kvóta-
skiptingin bætist við, þá blasir við
viðvarandi atvinnuleysi," sagði
Þórir. „Við höfum ekki verið að
samþykkja neinar ályktanir þar að
lútandi eins og er, en málið verður
skoðað betur þegar við höfum ná-
kvæmari upplýsingar um stöðuna
og skiptingin liggur fyrir."
— Hvað er þá brýnast nú, að
þínu mati, Þórir?
„Hvernig má mæta vanda þeirra,
sem eru raunverulega lægst laun-
aðir. Ég er persónulega þeirrar
skoðunar, að það sé flóknara mál
að leysa en margir vilja vera láta.
Meðal annars vegna þess hve
launakerfi í landinu eru margskon-
ar er stundum löng leið frá taxtan-
um yfir í launaumslagið, eins og
einhver sagði forðum. í þessu efni
stendur vandi einstæðra foreldra
upp úr — það er greinilegt, að þar
sem aðeins er ein fyrirvinna í
heimili kreppir víða mjög alvarlega
að. En á því hef ég enga patent-
lausn frekar en aðrir."
Afkomutryggingin
— Hvað sýnist þér um hugmynd
þeirra Aðalheiðar Bjarnfreðsdótt-
ur og Bjarna Jakobssonar um af-
komutryggingu úr ríkissjóði?
„Mér finnst rétt að skoða allar
hugmyndir og þar á meðal þeirra
hugmynd. En ég tel ekki að sú að-
ferð leysi vandann nema að hluta.
Vandi þeirra lægst launuðu verður
ekki leystur nema í samvinnu
verkalýðshreyfingar, atvinnurek-
enda og ríkisvaldsins.
Þar komum við aftur að mismun-
andi stöðu heimila, eftir því hvort
ein fyrirvinna er á heimilinu eða
tvær. Sá vandi verður ekki leystur
að mínu mati nema í gegnum
skattakerfið og aðrar stjórnvalds-
aðgerðir samhliða því að lægstu
laun hækki sérstaklega. Og það er
rétt að undirstrika, að samþykkt
Verkamannasambandsþingsins um
15 þúsund króna lágmarkslaun
stendur enn. Allir eru sammála
um, að laun þar undir séu ekki
sómasamleg laun og raunar öllum
til skammar."
— Hvernig meturðu stöðuna í
samningamálum?
„Mér sýnist vera ljóst, að svig-
rúm til samninga nú verður óhem-
julega þröngt — þrengra en nokkru
sinni fyrr. Aðalatvinnuvegur okkar
stendur mjög illa með minnkandi
sjávarafla og erfiðleikum í útgerð.
Samt tel ég að það sé hægt að gera
eitthvað umtalsvert fyrir þá, sem
verst eru settir. Það er augljóst, að
enginn lifir á 11 þúsund krónum á
mánuði. Það fólk er til, sem er í
mjög miklum vandræðum þótt það
sé ekki almennt ennþá. En það sýn-
ir sig t.d. í því, að það er miklu
meiri ásókn í atvinnuleysisbætur
en verið hefur — hluti skýringar-
innar á því gæti verið að fólk sé
almennt betur meðvitað um rétt
sinn.“
Stóru samflotin
— Hvert er hlutverk Verka-
mannasambandsins í þessum
samningaviðræðum?
„Hlutverk okkar hér, þ.e. sam-
bandsins, í samningum er það, sem
aðildarfélögin vilja að það sé. Fé-
lögin hafa samningsréttinn en á
ýmsan hátt höfum við haft for-
göngu um mörg mál. Þróunin varð
sú, að fyrir nokkrum árum gerði
VMSÍ heillegan og formlegan
samning við Vinnuveitendasam-
band íslands og Vinnumálasam-
band samvinnufélaganna. Aðild-
arfélögin gerðust síðan aðilar að
þeim samningi og gerðu hann að
sínum, lítið eða ekki breyttum. Að-
ur höfðum við gert ýmsa sérsamn-
inga, sem félögin áttu sína aðild að.
Þó nokkuð af undirbúningsvinnu
samningsgerðar fer fram á vegum
sambandsins og eftir að raunveru-
legar samningaviðræður eru hafn-
ar færist mikið af vinnunni hingað
og er unnið af samninganefnd
Verkamannasambandsins."
— Áttu von á að stóru samflot-
in, sem svo hafa verið nefnd, muni
halda velli í komandi samningum
eða heyra þau sögunni til?
„Ég spái engu um það en get þó
sagt, að mér þykir heldur ólíklegt
að samflotið verði með sama hætti
og áður. Það hefur komið fram
mikil gagnrýni á samflotið og sú
gagnrýni er bæði réttmæt og rang-
lát. Samflotin hafa sína kosti og
sína galla. Ég tel að í samflotinu
eigi aðeins að semja um megin-
atriðin á stóra borðinu en að samn-
ingum eigi að Ijúka heima hjá
hverju félagi. Þannig hafi þau
svigrúm til að semja um sin sér-
mál. Það getur hæglega komið sá
tími, að stóru samflotin verði ekki
talin besta leiðin. Þar skilur nefni-
lega á milli verkalýðshreyfingar-
innar og atvinnurekenda, hið raun-
verulega vald er úti í félögunum, en
ekki í miðstjórninni eins og hjá
Vinnuveitendasambandinu."
Túlkun samninga
— En að hverju beinist starfið
hér hjá VMSÍ þegar samningavið-
ræður eða undirbúningur þeirra er
ekki í gangi?
„Mest er það upplýsingastarf-
semi, túlkun á samningum og þess
háttar. Það líður ekki sá dagur, að
hér komi ekki upp slík mál, hvernig
eigi að túlka þessa grein eða hina.
Við gefum út samningana og útveg-
um félögunum, reiknum út kaup-
taxta og sendum um allt land ..."
— ... svo þið sendið út fleira en
rukkanir, eins og sagt var á sam-
bandsþinginu í Eyjum í haust?
„Já, mikil ósköp! Við önnumst
prentun á samningum fyrir 10—15
félög og sjáum um margvíslega
aðra þjónustustarfsemi fyrir aðild-
arfélögin."
— Það væri kannski ekki úr vegi
að fara aðeins yfir rukkunarstarf-
semina, sem rétt var búin að koma
gestgjöfunum á þinginu út af því
„Já, þetta er kærkomið tækifæri.
Samkvæmt lögum Verkamanna-
sambandsins er aðildarfélögunum
skylt að borga skattinn til sam-
bandsins fjórum sinnum á ári, þ.e.
1. janúar, 1. apríl, 1. júlí og 1.
október. Við sendum félögunum
gíróseðla nokkru fyrir gjalddaga og
síðan hafa þau mánaðarfrest.
Skattur þessi er sérstakt gjald á
hvern félaga og verður í ár 130
krónur á mann. Til viðbótar er sér-
stakur skattur til Alþýðusam-
bandsins, sem var 189 krónur á síð-
asta ári, 1983. Það innheimtum við
einnig, því það er Verkamanna-
sambandið, sem er formlegur aðili
að ASÍ, en ekki hvert og eitt sam-
bandsfélag.
Rekið á núlli
Nú, ef ekki er greitt fyrir ein-
daga, mánuði eftir gjalddaga, voru
reiknaðir 3% dráttarvextir fyrir
hvern byrjaðan mánuð tvö síðustu
ár en frá og með 1. janúar sl. 80%
af var skilavöxtum Seðlabanka Is-
lands. Vaxtavextir hafa aldrei ver-
ið reiknaðir. Þegar dráttarvextir
eru áfallnir látum við félögin
venjulegast vita en þeir eru að
jafnaði innheimtir í árslok. Málið,
sem kom upp í Eyjum og þú minnt-
ist á, var einfaldlega það, að Vest-
manneyingarnir höfðu ekki gert
upp áfallna dráttarvexti og þar
með taldi ég þá ekki vera með gild
kjörbréf skv. lögum sambandsins."
— Hversu mikið fé er þetta þá,
sem þið takið inn hér árlega?
„Heildarskattainnheimta ársins
1982, síðasta ár hef ég ekki endan-
lega ennþá, var tæplega 2,3 millj-
ónir. Þar af átti Verkamannasam-
bandið um hálfa milljón, hitt rann
til Alþýðusambandsins. Við söfn-
um engum sjóðum hér — við höfum
rekið sambandið á núlli undanfarin
ár en ég reikna með að halli verði á
rekstrinum 1983. Sambandsþingið í
Vestmannaeyjum var dýrt.“
— Hvað er til ráða ef hallinn
verður mikill?
„Ætli sé um annað að ræða en að
draga saman seglin eins og fleiri.
En ef sæmilega er á haldið ætti
þetta að sleppa með þeim skatti,
sem þingið ákvað fyrir yfirstand-
andi ár.“
— ÓV.
Bjartara yfir sænsku efttahagslífi
Frá Magnúsi Brynjolfssyni, fréttaritara MorgunblaAsins í I ppsolum.
Hallinn á sænsku fjárlögunum
verður tæpur 81 milljarður s.kr.,
sem er minna en á árinu á und-
an. Ástæðuna má rekja til þess
að Kjell-Olof Feldt, fjármála-
ráðherra, tókst að útvega 11
milljarða umfram það sem áætl-
að var. Annars hefði hallinn orð-
ið 92 milljarðar s.kr.
Fjármálaráðherrann er m.ö.o.
bjartsýnn á sænska þjóðarbúið.
Spurningin er aðeins hvort um
sé að ræða draumsýn eða raun-
sæjan veruleika.
Sænska ríkisstjórnin hefur
sett sér eftirfarandi markmið:
1. Að halda verðbólgunni niðri
þ.e. innan við fjögur prósent.
2. Að gera tilteknar aðgerðir til
að mæta hinum alþjóðlega
efnahagsuppgangi.
3. Að minnka atvinnuleysið um
hálft prósent á árinu.
4. Að auka almennan sparnað
almennings.
Talið er að ríkisstjórnin fái
tæplega auðveld verkefni. Ýmsar
blikur eru á lofti. LO (ASÍ) hafa
krafist sjö prósent hækkunar, en
samkv. útreikningum SAF
(Vinnuveitendasamb.) þýðir
þetta 10—12 prósent hækkun
fyrir atvinnurekendur. Ef tilsett
markmið eiga að nást þá má um-
rædd launahækkun ekki fara yf-
ir sex prósent.
Næsta ár erfiðara
Ríkisstjórnin kallar þessar
áætlanir sérstakar aðgerðir.
Feldt hefur sagt að sem betur
fer þurfi ríkið ekki að lána
„nerna" 81 milljarð í ár, en næsta
ár verði erfiðara. Þá verði mik-
ilvægt að finna nýjar leiðir til
sparnaðar. Ef það takist ekki
mun hallinn fara yfir 100 millj-
arða s.kr.
Þá er og öruggt að ýmis
vandamál munu koma upp í
sambandi við LO, þ.e. launþega-
hreyfinguna, þar sem hún hefur
krafist aukinna aðgerða í hús-
næðismálum.
Þá er ljóst að fjárlögin munu
ekki gleðja samtök húsasmiða.
Tala nýbyggðra íbúða verður sú
lægsta í áratugi. Fyrir nokkrum
árum kröfðust jafnaðarmenn
þess af borgaraflokkunum í rík-
isstjórn að fjöldi nýrra íbúða
væri ca. 60.000 á ári. Á síðasta
ári voru byggðar rúml. 30.000
íbúðir og næsta fjárhagsár verð-
ur þessi fjöldi sá lægsti í 20 ár.
Verður til
nægilegt vinnuafl?
Atvinnuleysið er annað vanda-
mál fyrir ríkisstjórnina. Ef efna-
hagsástandið verður betra, auka
fyrirtækin snögglega eftirspurn-
ina á vinnuafli. En þá er aðeins
spurning hvort einmitt þá verði
fyrir hendi nægilega vel mennt-
aður vinnukraftur fyrir iðnað-
inn. Engin svör hafa fengist hjá
ríkisstjórninni um þetta hugs-
anlega vandamál.
Athyglisverðir
fjárlagaliðir
Athygli vekur að auknu fjár-
magni er beint til ýmissa sér-
mála innan mennta- og dóm-
skerfisins, en hins vegar verður
engin aukning á aðstoð við þró-
unarlöndin.
Tölvur í skólana
Á þriggja ára tímabili á tölvu-
kennsla í efstu bekkjum
grunnskólanna að aukast til
muna. Sveitarfélögin munu fá
um 20 milljónir s.kr. pr/ár til að
kaupa tölvubúnað. Á sama tíma
á að mennta 1500 kennara til að
kenna þessa kennslugrein fram-
tíðarinnar.
„Hvítflibbabrotin“
Ríkisstjórnin mun auka bar-
áttuna gegn duldum fjármuna-
brotum (hvítflibbabrotum) með
því að búa til 50 stöður innan
lögreglunnar, sem sérhæfa sig
sérstaklega í umræddum afbrot-
um.
Þróunarhjálpin fryst
Þróunarhjálpin hefur verið
stærsti útgjaldaliður sænska
utanríkisráðuneytisins hingað
til, en nú mun þessi aðstoð ekki
hækka í ár heldur standa i stað
miðað við síðasta ár. Er því ljóst
að Svíar geta ekki greitt í þróun-
araðstoð sem nemur einu pró-
sentustigi af þjóðartekjum sín-
um eins og áður.
Þrátt fyrir þetta aukast út-
gjöld utanríkisráðuneytisins um
rúmar 250 milljónir s.kr. vegna
kostnaðar af friðarráðstefnunni
í Stokkhólmi.