Morgunblaðið - 15.04.1984, Blaðsíða 23

vVei jííjía .?.i svaAanmvs (naj^mnuiiitou
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. APRÍL 1984
Barnabarnið Niels Kieler hefur innréttað minningarherbergi um Laura Kieler á gamla heimilinu hennar að
Sólbakka.
Laura Kieler er grafin í kirkjugaröinum í Alsgárde. Á legsteininn er
höggvið: „Norges datter, Sönderjyllands talsmand. Danskhedens for-
k»mper“.
undirokaðra þjóðarbrota. Hún
sýndi mikla samúð slóvakíska
minnihlutanum í Austurríki
þeirra tíma, og fyrir bragðið hefur
gata ein í Bratislava verið nefnd
eftir henni. En áhugi hennar
beindist einkum að Suður-Jótum,
sem lutu yfirráðum Þjóðverja.
Hún skrifaði margar skáldsögur,
er fjölluðu á einn eða annan hátt
um Dani sem höfðu orðið viðskila
við sína eigin þjóð. Meðal þeirra
má nefna verkin „Hann féll við
Helgoland", „Þín þjóð skal vera
mín þjóð“ og rHver kastaði fyrsta
steininum". Arið 1919 gerði hún
gangskör með því að sonur hennar
Ingvald Kieler blaðamaður færi til
Suður-Jótlands. Hann keypti
þýzkt vikublað í Lögumkloster,
sem hann gaf út á dönsku undir
heitinu Lögumkloster Avis. Blaðið
kom út frá október 1919 og fram
til júlí 1921 og mun hafa lagt fram
verulegan skerf til þess að meiri-
hluti íbúa í Lögumkloster greiddi
því atkvæði að fá að sameinast
Danmörku við allsherjaratkvæða-
greiðsluna 10. febrúar 1920.
Laura Kieler lét einnig til sín |
taka í kvenréttindamálum. Hún
var fulltrúi Dana á hinni alþjóð-
legu kvennaráðstefnu í Chicago
árið 1893. Hún taldi að veigamesti
ávinningurinn af frelsi og jafn-
rétti væri ábyrgðartilfinning, en
vildi gjalda varhug við þeirri laus-
ung, sem orðið gæti, er losað væri
um hömlur.
Um þetta fjallar hún í leikriti
sínu Heiðursmenn sem sett var á
svið í Casino-leikhúsinu í Kaup-
mannahöfn, þrátt fyrir andstöðu
Georgs Brandesar (innskot þýð.
mikils áhrifavalds í dönskum
bókmenntum og menningarmálum
á þessum tímum). Hann galt fyrir
sig með því að skrifa niðrandi
grein í Verdens Gang um hjóna-
band Lauru Kieler. Það olli henni
sárum vonbrigðum að hinn mikli
brautryðjandi í jafnréttismálum
skyldi afhjúpa sig sem karlremba
að því er Steen A. Cold fullyrðir í
æviskrá Lauru Kieler í nýjustu út-
gáfu af Dansk Biografisk Leksi-
kon.
Um bókmenntir Lauru Kieler
skrifar Björnstjerne Björnsson, að
boðskapurinn sé sem berskjölduð
æð í verkunum og þeim sé vant
mannlegs svipmóts. Við þetta
bætir Steen A. Cold. „En það
skynbragð sem hún ber á neyð
hinna undirokuðu og leit þeirra að
hlýju og mannlegri reisn í samfé-
lagi skynhelgra trúfélaga og létt-
úðugra listamanna veitir lesand-
anum innsýn inn í tíðarandann og
lætur hann ekki ósnortinn."
B.M. Kinck skrifar eftirfarandi í
Norsk Biografisk Leksikon: „Verk
hennar eru að miklum hluta til
baráttubókmenntir sem fjalla um
rétt hins kúgaða, einstaklinga
jafnt sem þjóða. Hún lét fremur
stjórnast af hjartalagi og eðlis-
ávísun en beinskeyttri rökhugsun.
Og listrænt ímyndunarafl hennar
tekur oft fram listrænum efnis-
tökum. En hún var djörf, réttsýn
og gneistandi jafnt í ræðu sem
riti.“
Eftir að faðir Lauru lézt fluttist
hún til Danmerkur með móður
sinni, sem þar átti 'frændgarð.
Upp frá því varð Danmörk annað
föðurland Lauru Kieler. „Skap-
ferli hennar og lífssýn bar glögg
merki um norskan uppruna,"
skrifaði sonur hennar Ingvald
Kieler. En í þjóðernis-, menning-
ar- og trúarlegum efnum taldi hún
sig nákomna Dönum og lífshátt-
um þeirra í anda Grundtvigs og
Ingemanns. En ýmsar hræringar í
samtímanum voru henni ekki að
skapi. Skoðanir Brandesar-bræðra
áleit hún nánast þjóðernislegt og
siðferðilegt sjálfsmorð."
Laura Kieler var afkastamikill
rithöfundur og gaf út a.m.k. 25
bækur. Nokkrar þeirra komu út í
fleiri en einni útgáfu. Sumar
þeirra voru þýddar á erlend mál,
t.d. sænsku, finnsku, þýzku, tékkn-
esku og slóvakísku. Síðasta bók
hennar, „En knippe aks“, kom út
árið 1918.
Laura Kieler varð sjötug árið
1919. Þá var henni haldin vegleg
veizla í heiðursskyni og einn
þeirra, sem þar átti hlut að máli
var Alfred Ipsen formaður Rithöf-
undasambandsins í Danmörku.
Þegar Laura Kieler var jarðsung-
in árið 1932 vottuðu danskir
Suður-Jótar minningu hennar sér-
staka þökk.
Laura Kieler skrifaði verk sín á
dönsku, en varðveitti norskt móð-
urmál sitt óbjagað. Sonardóttir
hennar, Elsebet Kieler, man
glöggt eftir ömmu sinni, sem
dvaldist síðustu æviárin hjá syni
sínum og tengdadóttur í Aals-
gaard á Norður-Sjálandi. Henni
segist svo frá:
„Hún kallaði oft saman barna-
börnin, las fyrir okkur eða sagði
okkur sögu. Hún bjó yfir miklum
styrk og var kona sem ekki reynd-
ist auðvelt að setja á bás. Hún var
engin blásokka, heldur einfaldlega
Laura Kieler. Hún var smávaxin
og grönn, hafði reglulega andlits-
drætti, arnarnef og stuttklippt
hrokkið hár. Amma mín var sterk-
ur persónuleiki og setti mjög sinn
svip á heimilislífið og hafði áhrif á
börnin,“ bætir Elsebet Kieler við,
en hún er mag. art. í Kaupmanna-
höfn. Laura Kieler hefur nú legið í
gröf sinni í rúma hálfa öld. Af-
komendur hennar hafa sýnt minn-
ingu hennar virðingu með ýmsu
móti. Meðan Danmörk var her-
numin af Þjóðverjum var einn
sonur hennar og fjögur börn hans
send í fangabúðir í Þýzkalandi
fyrir að vinna gegn hernámslið-
inu. Ýmsir aðrir afkomendur hafa
komizt til vegs og virðingar í
Danmörku. En minningin um
Lauru Kieler er varðveitt með sér-
stæðum hætti á gamla heimilinu
hennar. Þar er stofa hennar
óbreytt með húsgögnum, myndum
og bókum og þar er rismynd af
henni. Niels Kieler, sonarsonur
hennar, og kona hans hafa séð um,
að Laura Kieler á sér ennþá
Brúðuheimili í Danmörku.
Akureyri:
Sjálfstæðismenn í
nýjum húsakynnum
Ákureyri, 10. apríl.
Sjálfstæðisfélögin á Akureyri
hafa nýlega tekið í notkun nýjan
fundarsal í húsnæði sínu í Kaup-
angi við Mýrarveg.
Félögin keyptu fyrir tæpum
tveimur árum stóran hlut í ann-
arri hæð hússins og síðan hefur
verið unnið að breytingum á
Metsölub/ad á hverjum degi!
húsnæðinu. Blað sjállfstæð-
ismanna á Akureyri, Islending-
ur, hefur þegar fengið góða að-
stöðu í húsnæðinu og nú er
fundarsalurinn fullgerður, auk
þess sem fulltrúaráð félaganna
hefur skrifstofuaðstöðu þar og
ungir sjálfstæðismenn hafa
fengið þar skrifstofuherbergi.
Meðfylgjandi mynd var tekin í
hinum nýja fundarsal, þegar
Björn Dagbjartsson hélt þar
fund sl. sunnudag.
GBerg
SP
23
Gestur Ólafsson, formaður Lífs og
lands.
Aðalfundur
Lífs og lands:
Gestur Olafs-
son kjörinn
formaður
AÐALFUNDUR samtakanna Lífs og
lands var haldinn í Lögbergi, Há-
skóla íslands, mánudaginn 9. apríl
sl.
í ársskýrslu stjórnar fyrir síð-
astliðið starfsár kom meðal ann-
ars fram að samtökin stóðu fyrir 3
málþingum: Réttarhöldum um at-
kvæðisréttinn og ráðstefnunum
ísland og friðarumræðan og Þjóð í
kreppu. ísafoldarprentsmiðja gaf
erindi ráðstefnanna út i bókar-
formi. Ennfremkur stóð Líf og
land, ásamt Bandalagi íslenskra
listamanna, að Jónsmessuhátíð í
Laugardalshöll.
í fréttatilkynningu frá Lífi og
landi kemur fram að formaður
Lífs og lands, Kristinn Ragnars-
son, arkitekt, gaf ekki kost á sér
til endurkjörs og var í hans stað
kjörinn Gestur Ólafsson, skipu-
lagsarkitekt, forstöðumaður
Skipulagsstofu höfuðborgarsvæð-
isins. Aðrir í stjórn eru Sigríður
Ingvarsdóttir, stjórnmálafræðing-
ur, Áslaug Brynjólfsdóttir,
fræðslustjóri Reykjavíkur,
Ragnhildur Hjaltadóttir, lögfræð-
ingur og deildarstjóri í samgöngu-
málaráðuneytinu, dr. Gunnar
Kristjánsson, prestur, og dr. Jón
óttar Ragnarsson, dósent. Auk
þeirra var kjörin 10 manna vara-
stjórn.
Ferming
VIÐ fermingarguðsþjónustu í dag
í Kópavogskirkju kl. 10.30 verður
Ingólfur Sigurðsson, Digranesvegi
92 meðal fermingarbarnanna.
Stundakennarar
við HÍ fella niður
kennslu 16. apríl
ÁKVEÐIÐ var á almennum fundi
Samtaka stundakennara við Há-
skóla íslands að stundakennarar
muni leggja niður kennslu mánu-
daginn 16. aprfl.
Reglur þær sem menntamála-
ráðherra setur í samráði við
fjármálaráðuneytið um greiðsl-
ur til stundakennara við Há-
skóla íslands féllu úr gildi þann
1. febrúar sl. en í reglunum
kveður á um að þær verði endur-
skoðaðar við lok gildistíma í
samráði við samtökin.
Nú gerist það að ráðuneytin
og háskólayfirvöld hafa ekki
svarað bréfi stundakennara frá
15. mars, þar sem farið var fram
á viðræðum um endurskoðun
reglna og svars óskað fyrir síð-
astliðin mánaðamót. Vinnu-
stöðvunin er fyrsta skref
stundakennara til að koma kröf-
um sínum á framfæri segir í
ályktun frá áðurnefndum fundi.