Morgunblaðið - 16.05.1984, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. MAÍ 1984
Niðurfelling tolla
á vísindatækjum
ísland gerist aðili að Flórenssáttmálanum
— eftir Gunnar
G. Schram
Þann 15. mars sl. samþykkti Al-
þingi ályktun um að ísland skyldi
gerast aðili að Flórenssáttmálan-
um svonefnda. í því felst að niður
verða felid öll aðflutningsgjöld á
vísinda- og rannsóknartækjum og
einnig á hvers kyns hljóðrituðu
efni, sem fræðslu og menningar-
legt gildi er talið hafa.
Aðildin að sáttmáianum, sem
senn mun ná fram að ganga, mun
tvímælalaust verða mikill bú-
hnykkur fyrir alla vísindastarf-
semi í landinu. Tollar og vörugjald
hafa til þessa verið lagðar á flest
vísinda- og rannsóknartæki sem
flutt hafa verið til landsins. Hafa
þær álögur staðið vísindastarf-
semi fyrir þrifum á liðnum árum
og valdið því að rannsóknar-
stofnanir hafa ekki átt þess kost
að afla nýjustu tækja í þeim mæli
sem þær hafa talið nauðsynlegt.
Tillaga þessi um aðild íslands
að sáttmálanum var flutt af þing-
mönnum allra flokka sem sæti
eiga í Rannsóknarráði ríkisins, en
fyrsti flutningsmaður hennar var
greinarhöfundur.
Sáttáli UNESCO
ísland hefur til þessa verið eitt
af fáum ríkjum í hópi þróaðra
þjóða sem ekki hefur gerst aðili að
Flórenssáttmálanum. Þau eru nú
rúmlega 70 talsins. Sáttmálinn
var gerður árið 1950 á vegum
Menningarmálastofnunar Sam-
einuðu þjóðanna, UNESCO. Fjall-
ar hann um niðurfellingu gjalda
af efni til mennta-, vísinda- og
menningarmála. Er það markmið
samningsins að efla mennta- og
vísindastarfsemi aðildarlandanna
og greiða fyrir streymi hvers kyns
efnis og tækjabúnaðar milli aðild-
arríkjanna í því skyni að stuðla að
menningarlegum og efnahagsleg-
um framförum í þeim.
Sáttmáli kveður á um niðurfell-
ingu aðflutningsgjalda af eftirfar-
andi efni og búnaði, sem skilgreint
er nánar í viðaukum við samning-
inn:
1. Bækur og tímarit.
2. Listaverk og safngripir með
menningarlegt eða vísindalegt
gildi.
3. Sýningarefni og hvers kyns
hljóðritað efni sem ætlað er til
fræðslu og menntunar.
4. Vísindatæki og búnaður.
5. Vörur til afnota fyrir blinda.
Lág framlög til vísinda
og rannsóknarstarfsemi
ísland hefur á undanförnum ár-
um verið meðal þeirra Evrópu-
þjóða, sem einna minnst hafa lagt
af mörkum til rannsókna og vís-
indastarfsemi. Hefur sú upphæð
verið um það bil 0,8% af vergum
þjóðartekjum. Erum við þar í hópi
Grikkja, Portúgala og Spánverja,
langt á eftir Norðurlandaþjóðum,
Þjóðverjum og Frökkum svo dæmi
séu tekin. Var t.d. 160 millj. kr.
varið til rannsóknarmála hér á
landi árið 1981.
Það er þó löngu viðurkennt að
framfarir hverrar þjóðar byggjast
að verulegu leyti á þvf hve miklu
er varið til vísinda- og rannsókn-
arstarfsemi. Á það bæði við um
grundvallarrannsóknir og hagnýt-
ar rannsóknir. Okkur íslendingum
er í rauninni meiri þörf á rann-
sóknum en mörgum öðrum þjóð-
um. Það er vegna þess að þjóðin
byggir afkomu sína á nýtingu auð-
linda og náttúrugæða meir en
flestar aðrar þjóðir. Þar eru rann-
sóknir forsenda þess að unnt sé að
nýta slfkar auðlindir á sem skyn-
samlegastan og hagkvæmastan
hátt. Tvö dæmi um það eru auð-
lindir hafsins og nýting jarðhit-
ans.
Á síðustu árum hafa menn einn-
ig áttað sig á því að nauðsynlegt
er að fara nýjar leiðir í atvinnu-
efnum en byggja ekki þjóðarbú-
skapinn fyrst og fremst á hráefn-
isöflun. Má í því sambandi vitna
til þeirra umræðna sem fram hafa
farið um uppbyggingu, rafeinda-
iðnaðar, lífefnaiðnaðar og fiskeld-
is, svo aðeins nokkur atriði séu
nefnd. Forsenda slíks er hagnýtar
rannsóknir á þessum sviðum, sem
orðið geta undirstaða mikillar
nýrrar verðmætasköpunar á kom-
andi árum. Hér er um það að ræða
að beisla hugvit og þekkingu, ekki
síður en nýta náttúrugæðin sjálf.
Nýlega var frá því skýrt í
Fréttabréfi eðlisfræðinga að á
undanförnum árum hefðu tekjur
ríkissjóðs af innfluttum vísinda-
tækjum iðulega verið meiri en
framlag hans til raunvísinda á
vettvangi Vísindasjóðs. Slíkt
ástand er vitaniega með öllu óvið-
unandi og var brýn nauðsyn á að
gerðar yrðu úrbætur í þessu efni.
Á flest vísinda- og rannsóknar-
tæki hefur til þessa verið lagt
vörugjald að upphæð 32%, auk
tolla sem hafa numið frá 7—35%.
Gefur augaleið að hin háu opin-
beru gjöld hafa valdið
rannsóknarstofnunum miklum
erfiðleikum við útvegum fjár-
magns til tækjakaupa á liðnum
árum.
Ný viðhorf
Hér er því augljóslega um mikið
hagsmunamál fyrir rannsóknar-
starfsemina i landinu að ræða.
Reiknað hefur verið út, miðað við
árið 1981, hve hárri upphæð að-
flutningsgjöid þessi námu á tæki
og búnað sem eingöngu eru notuð
til vísinda og rannsóknarstarf-
semi. Heildarupphæð aðflutn-
ingsgjaldanna það ár var 26 millj-
ónir króna. Vegna breytinga á
gengi gjaldmiðla, sem síðan hafa
átt sér stað, má reikna með því að
á síðasta ári hafi sambærileg upp-
hæð numið nær 100 milljónum
króna. Þessa upphæð má bera
saman við það sem ráð er fyrir
gert í fjárlögum þessa árs, að rík-
issjóður leggi af mörkum til
Vísindasjóðs. Það eru 700 þúsund
krónur einvörðungu. Megintekjur
sínar hefur Vísindasjóður raunar
frá arðsjóði Seðlabankans, en ekki
er þó gert ráð fyrir að það framlag
verði nema 10 milljónir króna á
þessu ári.
Gunnar G. Schram
„ísland hefur á undan-
förnum árum veriö meö-
al þeirra Evrópuþjóöa,
sem einna minnst hafa
lagt af mörkum til rann-
sókna og vísindastarf-
semi. Hefur sú upphæð
verið um það bil 0,8 % af
vergum þjóðartekjum.“
Af þessum tölum sést hve gíf-
urleg lyftistöng það verður allri
vísinda- og rannsóknarstarfsemi í
landinu að innan skamms mun
verða kleift að flytja vísindatæki
og búnað inn til landsins gjald-
frjálst og spara með því þá millj-
ónatugi sem fyrr voru nefndir.
Þótt ekki verði varið nema hluta
þeirrar upphæðar til þess að afla
nýrra tækja og búnaðar skapast
hér algjörlega ný viðhorf fyrir ís-
lenska visindamenn og rannsókn-
arstarfsemina alla í landinu.
Frumvarp um þá breytingu á
tollskrá sem aðildin að Flórens-