Morgunblaðið - 16.05.1984, Blaðsíða 42

t)<M ar ímnArrr-jTvnTM nmt rin/n-»ar,n
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. MAÍ 1984
Ómælda aukavinnan
á vegum ríkisins
Opið bréf til Jóhönnu Sigurðardóttur alþingismanns
— eftir Leif
Vilhelmsson
Ágæti alþingismaður.
Fyrir nokkru barst svar við
fyrirspurn þinni á Alþingi frá
fjármálaráðuneytinu þess efnis
hvernig bílastyrkur og föst auka-
vinna til starfsmanna ríkisins
skiptist milli karla og kvenna.
Við lestur svarsins, sem birtist í
17. hefti Alþingistíðinda,
1983—1984, vakti það athygli að sá
starfsmannafjöldi hjá Pósti og
síma, sem þar er tilgreindur með
fasta aukavinnu, er hinn sami og
nemur fjölda stöðvarstjóra Pósts
og síma. Hér er um 80—90 (86)
einstaklinga að ræða, sem fá fasta
aukavinnu eftir opinberum samn-
ingum, en mega ekki skrifa aðra
aukavinnu. Þessar aukavinnu-
greiðslur hef ég aldrei heyrt gagn-
rýndar frá þeim sem eitthvað
þekkja til starfa þessa fólks.
Undirritaður telur að með þess-
um upplýsingum til þín hafi ráðu-
neytið ekki gert grein fyrir allri
fastri, eða jafngildi fastrar auka-
vinnu, sem því þó bar skylda til,
eigi fyrirspurn þinni að teljast
fullsvarað.
Ég vil nú í nokkrum orðum gera
þér grein fyrir tilvist sérstakrar
yfirvinnu hjá ríkinu, sem tengist
að hluta til fyrirspurn þinni á Al-
þingi og hefur að mínum dómi
sama gildi og hver önnur föst
aukavinna, þó ráðuneytið telji sér
greinilega ekki fært að tíunda
hana í svari sínu til þín.
Fyrir nokkrum árum kom upp
sá kvittur að fyrir sakir fátæktar
og samlíðunar hafi þáverandi
samgönguráðherra þótt rétt að sjá
aumur á þeim ailra aumustu hjá
Pósti og síma og bæta þeim upp
væntanlega kjaraskerðingu með
því að greiða þeim 20 aukavinnu-
tíma á mánuði (20% á kaup) og
kalla „lestíma á kvöldin", og
skyldu menn halda sig við fagleg
efni. Fyrir valinu urðu tækni- og
verkfræðingar stofnunarinnar.
Kvitturinn barst um alla stofn-
un og varð að slúðri sem sumir
trúðu en aðrir ekki, eins og undir-
ritaður, sem taldi þetta meinfýsið
grín og ekki skaðlaust þeim sem
fyrir því urðu og fæli í sér þann
áburð að taka við kaupgreiðslum
framhjá samningum, undir borðið
í opinberu fyrirtæki, jafnvel fram-
hjá hinum raunverulega viðsemj-
anda og launagreiðanda, fjár-
málaráðuneytinu. Fullyrt var að
framhjágreiðslurnar tíðkuðust
einnig hjá öðrum opinberum aðil-
um (vitamál, vegamál, orkumál);
tímafjöldi á reiki, 20, 30, 40,
kannski meira. Forvitni annarra
starfsmanna vaknaði og óx hröð-
um skrefum að fá að vita sann-
leikann í málinu og menn létu
spurningum rigna yfir vinnufélag-
ana í BHM, tóku þá afsíðis og
spurðu i þaula, stundum margir
saman og voru ósvífnir: „Þar léstu
auðvaldið endanlega gelda þig í
stéttabaráttunni því þetta eru
mútur," er haft eftir einum og
þótti óheyrilegt.
Undirritaður smitaðist sem
vonlegt var af yfirspenntri for-
vitni félaga sinna yfir þessum
óttalega leyndardómi sem var þó
svo auðsær að eðli málsins sam-
kvæmt gat hann ekki verið leynd-
ardómur, heldur aðeins peninga-
greiðsla fyrir vel unnin störf á
kvöldin, sem því miður gildandi
kjarasamningar voru svo ófull-
komnir að taka ekki tillit til og
opinbera og eyða þar með grun-
semdum illkvittinna manna og
sárri blygðan þeirra sem báru
leyndardóminn án þess að geta
létt honum af sér með einföldu
svari við spurningunni: „Kæri vin-
ur, l'ærðu borgaða 20 aukavinnu-
tíma á mánuði fyrir að lesa í bók á
kvöldin?"
Svör við þessum og viðlíka
spurningum, sem lutu að greiðslu
20 aukavinnutima á mánuði,
framhjá samningum, voru bágbor-
in. Oftast lítið annað en óskiljan-
legt uml samfara snöggum roða f
andliti og flóttalegu augnaráði.
Nokkrir reyndu að svara með
heilli setningu sem þýddi bæði já,
nei og svo ekkert, en bjuggu ekki
yfir fimi stjórnmálamanna til
slíkra hluta og voru hálf aumkv-
unarverðir eftir tilraunina.
Þó töldu glöggir menn sig geta
lesið meiningu úr vali og áherslum
orða frekar en merkingu þeirra, og
einnig hver væri hinn venjulegi
háttur hins spurða að svara við
eðlilegar aðstæður. Þeir sem voru
svo ógæfusamir að missa „nei“ út
úr sér verða aldrei teknir trúan-
legir framar, því skyndilega vildi
slysið til. Einn ágætur BHM-ari,
„barnið í hópnum", var óánægður
með launaseðil sinn þar sem hon-
um voru reiknaðir 20 tímar yfir.
Hann hringdi í launadeild fjár-
málaráðuneytis og bað um skýr-
ingu. Svar: „Þetta á að vera svona,
þetta er rétt.“
Við þessa óvæntu sönnun í
óleysanlegu máli varð mikill léttir
í hópi forvitinna en þó aðeins í
bili. í hópi þeirra innsigluðu var
þögnin óhugnanleg; hún var kom-
in utan á mennina. Ágætur vinur
minn, sem ég rabba oft við, setti
alltaf upp svipinn: Samtali lokið
— um leið og hann sá mig. Hann
var alveg búinn að missa dóm-
greind gagnvart því hvort ég ætl-
aði að ræða eitthvað nytsamt, sak-
laust eða vera með óþverra spurn-
ingar sem, eins og kunnugt er, eru
allra hluta best fallnar til að lýsa
innræti manna. „Færð þú borgað
undir boðið, vinur?“
Annar lét sér vaxa skegg til að
enginn sæi hvað hann hugsaði, en
það var alltaf kunnugt áður.
Nokkru eftir að þeir „þöglu"
urðu fyrir óhappinu með BHM-ar-
ann, sem vegna meðfæddrar rétt-
lætiskenndar skildi ekki hvers
vegna honum var greidd auka-
vinna fyrir tíma sem hann ekki
vann, en brást við eins og barnið í
sögunni um „Nýju fötin keisar-
ans“, og því óhæfur til myrkra-
verka, kom fyrir ákaflega leiðin-
legt atvik. Nokkrir „lestíma-
manna" bjuggu utan höfuðstöðv-
anna og lásu kauplaust á kvöldin.
Þeim bárust fréttir af 20% kaup-
hækkun í formi aukavinnu til
stéttarbræðra í Reykjavík og það
án þess að verið væri að brjóta
upp samninga og þvarga við fjár-
málaráðuneytið, heldúr kom þetta
eins og af sjálfu sér.
Þeir gerðu strax kröfu um að
réttlætið yrði líka látið ná til
þeirra, en reistu þá kröfu með of
miklum gný, gættu ekki tungu
sinnar á þessu erfiða augnabliki
sem allir þekkja: Fæ ég — eða fæ
ég ekki?
Málið lak út. Utanbæjarmenn-
irnir fengu greiðslurnar og tím-
ann sem þeir höfðu misst að
sjálfsögðu bættan.
Einn af þeim sem fékk réttlætið
til sín með seinni skipunum og
peningagreiðsluna eins og himna-
sendingu er enn að biðja mig um
að útskýra fyrir sér hvernig á
þessu standi. Ég læt hann hafa
nýja og ferska skýringu í hvert
skipti en þær endast ekkert, því
málið er líklega óskýranlegt þó
fyrirbærið sé staðreynd. „Málið er
erfitt," er haft eftir sómamanni
hér síðar í bréfinu.
Eftir þessa tvo bresti í þagn-
armúr „Lestímamanna“ gengur
ekki nokkur maður þess dulinn að
yfirborganir tíðkast hjá ríkinu í
formi fastrar aukavinnu til
starfsmanna í BHM. Þrátt fyrir
sannleika þessara greiðslna vildu
menn fá á þeim staðfestingu frá
greiðsluaðila með einhverjum
hætti. Með þetta að leiðarljósi
tóku tveir rafeindavirkjar hjá
Pósti og síma sér fyrir hendur að
spyrjast fyrir um þetta mál hjá
þeim sem með völdin fara. Hér fer
á eftir atriðaskrá um helstu við-
brögð varðhunda kerfisins við eft-
irgrennslan þeirra félaga þar til
rófan gekk:
„1981: Rætt í félagsráði FÍS og
fulltrúar FÍS í starfsmannaráði
spurðust fyrir um málið þar
18/5/1981; fengu loðin svör.
1983: 5. jan. Farið í fjármála-
ráðuneytið til Ragnars Arnalds og
málavextir ræddir. Hann hafði
heyrt um málið áður. Lofar athug-
un.
24. jan. Talað við Jón Skúlason.
Lofað að athuga málið. Haft var
samband við Jón nokkrum sinnum
á árinu, en í öll skiptin var hann
ekki kominn til botns í málinu. 1
byrjun ágúst gaf hann munnlegt
svar um að engin aukavinna væri
greidd sem ekki væri unnin.
24. febr. Fjármálaráðuneytið
skrifar bréf til samgönguráðu-
neytis og óskar athugunar. Sjá
bréf hjá samgönguráðuneyti
s/723, 28/2 ’83
3. mars Samgönguráðuneytið
skrifar Jóni Skúlasyni (P&S) bréf.
26. apríl Bréf til Jóns Skúlasonar
ítrekað af samgönguráðuneyti.
7. aprfl Hringt í Ragnar Arnalds i
síamtíma Þjóðviljans. Sagði hann
málið vera erfitt en væri enn í at-
hugun. (Spurningar og svör birt-
ust ekki í Þjóðviljanum.)
Á tímabilinu ágúst til október
var hringt oft í bæði ráðuneytin
og spurst fyrir um gang málsins
en aldrei nein breyting.
2. nóv. Farið til Alberts Guð-
mundssonar, ráðherra. Hann sýn-
ir áhuga fyrir málinu og felur
Þorsteini Geirssyni að athuga það
og biður um að haft sé samband
aftur.
16. nóv. Hringt í Þorstein, en
ekkert nýtt komið fram. Segir sig
vanta svar frá samgönguráðu-
neyti.
23. nóv. Farið til Matthíasar
Bjarnasonar, samgönguráðuneyti,
sýnir áhuga. Ætlar að tala við
Halldór S. Kristjánsson, starfandi
ráðuneytisstjóra og biðja hann um
að ýta á málið.
I. des. Farið í bæði ráðuneytin.
Halldór S. Kristjánsson segir allt
við það sama, ekkert bréf frá Jóni
Skúlasyni, og óskar eftir ítrekuðu
bréfi frá fjármálaráðuneyti.
Þorsteinn Geirsson tekur ekki
ólíklega í að skrifa nýtt bréf til
samgönguráðuneytis.
14. des. Farið til Þorsteins
Geirssonar. Er óhress með af-
skiptasemina.
28. des. Hringt í Halldór S.
Kristjánsson. Ekkert bréf borist
frá Pósti og síma.
1984 9. jan. Hringt í Halldór S.
Kristjánsson. Ekkert bréf borist
frá Pósti og síma.
II. jan. Farið til Alberts Guð-
mundssonar og ítrekað. Albert fól
Þorsteini Geirssyni að skrifa nýtt
bréf til samgönguráðuneytis.
9. febr.Hringt í Þorstein Geirs-
son. Hefur ekki skrifað bréf og
minnist þess ekki að Aibert Guð-
mundsson hafi farið fram á það.
10. febr. Farið til Ólafs Tómas-
sonar, yfirverkfræðings hjá Pósti
og síma. Vill ekki svara.
10. febr. Farið til Matthíasar
Bjarnasonar, samgönguráðherra.
Biður um að ítreka fyrra bréf.
Innihaldið á að vera ákveðið,
„hvort þetta viðgangist, af hverju
og komi með tillögu um að jafna
þennan mun“.
29. febr. Farið í samgönguráð-
uneytið og leyft að heyra bréf til
Pósts og síma. í því bréfi er vitnað
Leifur Vilhelmsson
„Undirritaður smitaðist
sem vonlegt var af yfir-
spenntri forvitni félaga
sinna yfir þessum ótta-
lega leyndardómi sem
var þó svo auðsær að
eðli málsins samkvæmt
gat hann ekki verið
leyndardómur ...“
í fyrra bréf og ítrekað eftir svari.
Óskað eftir skýringu á drætti.
14. mars Fengið afrit af bréfi
Pósts og síma til samgönguráðu-
neytis.
19. mars Hringt í Indriða Þor-
láksson í fjármálaráðuneyti.Hann
segir ekki tíma til að vinna úr
þessum bréfum vegna anna við
samningagerð.
23. mars Farið í fjármálaráðu-
neytið og talað við Árna Kolbeins-
son. Segir málið sér óviðkomandi."
Hver sá sem les um göngu þess-
ara manna á vit kerfisins með ein-
falda fyrirspurn undrast þraut-
seigju þeirra um leið og hver
sæmilega hugsandi maður
hneykslast á dæmalaust lítilfjör-
legri framkomu þeirra sem svara
áttu. Það er trú manna að sæmi-
lega drengileg svör í upphafi með
viðeigandi skýringum hefðu mild-
að andstöðu við þetta yfirborgun-
arkerfi hjá ríkinu í stað þess að nú
eru heilar starfsstéttir holgrafnar
af illum áhrifum þess og hljóta að
taka mið af fyrirbærinu í næstu
sérkjarasamningum.
Því miður hef ég ekki undir
höndum öll þau bréf sem sam-
kvæmt skránni hér að framan eru
til eða áttu að vera það, en fyrir-
mæli um að rita þau misfarist
innan ráðuneytisins og/eða stofn-
ana, og samkvæmt síðustu heim-
ildum úr fjármálaráðuneyti verða
engar bréfaskriftir í yfirborgun-
armálinu vegna anna í samninga-
málum og er þar eflaust átt við
sérkjarasamninga BSRB og þykir
auðskilið.
Nú er það svo með löng skott
eins og sést að ofan (ráðuneytis-
rófan) að það er því vandhuldara
sem lengdin verður meiri, en dag-
inn 23. nóvember 1983 fer að glitta
í skottið. Þá er vendipunktur í
málinu og eins. konar uppfest-
Hong Kong:
London, 9. maí. AP.
HUGSANLEGT er að drög að sam-
komulagi milli Breta og Kínverja um
framtíð Hong Kong liggi fyrir 1
suniar, samkvæmt áreiðanlegum
heimildum í London.
Drögin yrðu borin undir íbúa í
Hong Kong og breska þingið, sam-
kvæmt sömu heimildum.
Stjórnir Bretlands og Kína hafa
átt með sér viðræður um framtíð
ingardagur fyrir þá heyrnarlausu
og þöglu í BHM.
Þennan dag felur samgönguráð-
herra starfsmanni sínum í sam-
gönguráðuneyti að ýta á málið
með ákveðnari hætti og fá skýr-
ingu frá Póst- og símamálastofn-
un. Þeir þrautseigu héldu áfram
að spyrjast fyrir og reka á eftir
svörum.
Eftir margvíslegan drátt og
undanfærslur kom loksins svar
tæknideildar Pósts og síma 7.
mars 1984.
„Árið 1980 var svo komið að
tæknideldin taldi óhjákvæmilegt
að greiða verkfræðingum og
tæknifræðingum 20 stunda yfir-
vinnuþóknun til samræmis því
sem gerðist hjá öðum stofnunum
á vegum samgönguráðuneytisins
og öðrum ráðuneytum."
í fjögur ár hefur ósóminn stað-
ið. Það sem byrjaði sem kvittur er
staðfestur sannleiki. í fjögur ár
hefur hluta starfsmanna ríkisins
verið greitt 20% hærra kaup en
samningar heimiluðu.
Svar tæknideildar Pósts og síma
var sent áfram til samgönguráðu-
neytisins með þeirri umsögn frá
stofnuninni, að þessar greiðslur,
20 timar í fasta aukavinnu á mán-
uði, væru núverandi forsætisráð-
herra að kenna, sem var sam-
gönguráðherra 1980 og málið því
aftur komið inn í ráðuneýtið.
Gleðin við þessi tíðindi í her-
búðum hinna „forvitnu" varð
óstjórnleg. Þeir þöndust út og
stækkuðu en hinir „þöglu" sigu að
sama skapi saman og smækkuðu.
Hef aðeins haft spurnir af einum
sem átti nóg loft eftir til að geta
sagt „Nehei" við spurningunni
margfrægu: „Færð þú borgaða
fasta aukavinnu, 20 tíma á mán-
uði, án þess að fjármálaráðuneyt-
inu sé kunnugt um það?“
Fjármálaráðuneytið liggur al-
deilis vita steindautt undir spurn-
ingum um þetta leiðindamál, eins
og sjá má í skránni hér að framan,
enda ekki von að það viðurkenni
markleysi eigin launasamninga.
Það fer að styttast í þessu bréfi
til þín, sem því miður getur ekki
orðið skemmtilegt sökum þess
hvað tilefnið er dapurlegt, en
vegna réttmæti fyrirspurnar
þinnar, vek ég athygli þína á, að
til þess að hún gefi þær upplýs-
ingar sem þú ætlast til, þyrftu að
fást svör, m.a. við þessum spurn-
ingum:
1. Hvernig er tímaskrift þessarar
föstu 20 tíma aukavinnu fram-
kvæmd, þ.e. skrifuð af lestíma-
mönnum sjálfum eða bætt inn á
aukavinnuskrá af stofnun?
2. Var fjármálaráðuneytinu
kunnugt um þessar yfirvinnu-
greiðslur eða eru þær á vegum
fagráðuneyta?
3. Hvað eru greiðslur af þessari
tegund víðtækar; allir BHM-ar-
ar hluti af BSRB?
Fáist svör við þessum spurning-
um verður fróðlegt að sjá hvaða
skipting verður þar milli karla og
kvenna.
Ég vil að lokum óska þér alls
góðs í hverju réttlætismáli sem þú
tekur þér fyrir hendur á vettvangi
stjórnmálanna.
Leifur Vilhelmsson er rafeinda-
rirki og starfar hjá Póst- og síma-
málastofnun.
Hong Kong frá þvi í september
1982. Borgin er bresk nýlenda en
samkvæmt samningum sem Bret-
ar gerðu á öldinni sem leið lýkur
yfirráðum þeirra þar árið 1997 og
þau falla í hendur Kinverja.
Um efnisatriði samkomulags-
draganna er engar fréttir að fá, en
Bretar hafa farið fram á áfram-
haldandi ítök þar þótt borgin
verði formlega á yfirráðasvæði
Kínverja.
Samkomulags-
drög í sumar?