Morgunblaðið - 09.09.1984, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐID, SUNNUDAGUR 9. SEPTEMBER 1984
31
það er ljóst, að það verður með einu eða
öðru móti að snúa þessari óheillaþróun
við, annars hlýtur að lokum öll útgerð og
fiskvinnsla hér á landi að lenda undir
ríkisforsjá. Það er bókstaflega fáránlegt,
að nær allar greinar í sjávarútvegi skuli
vera reknar með stórfelldu tapi á Islandi,
þar sem fólk byggir afkomu sína á útgerð
og fiskvinnslu umfram allt annað.
Óeðlilegt að fjárfestingarlán
séu gengistryggð
— Hverju breytir gengislækkun þegar
fjárfestingarskuldir útgerðar og fiskvinnslu
eru að langmestu leyti gengistryggðar eða
verðtryggðar?
— Það er rétt, sérstaklega að því er
útgerðina varðar, nánast allar fjárfest-
ingarskuldir útgerðarinnar eru gengis-
tryggðar, og gengisfelling ein sér skilar
sér með leifturhraða í auknum tilkostn-
aði á mjög skömmum tíma.
— En hvaða aðrar ráðstafanir þarf að
gera að þínum dómi til þess að bæta rekstr-
arstöðu útgerðar og fiskvinnslu?
— í fyrsta lagi tel ég, að nauðsynlegt
sé að draga úr öllum tilkostnaði í sjávar-
útvegi eins og kostur er, og með þeim
hætti að bæta almenna samkeppnishæfni
hans. í því sambandi vil ég nefna vexti,
skatta, tolla, sölugjald og ýmis önnur
athygli á því í þessu sambandi, að víða
erlendis njóta útflutningsatvinnugreinar
hagstæðari vaxtakjara en almennt gerist
til þess að efla samkeppnisstöðu þeirra.
Fullyrðingar um slæman rekstur
ekki sraraverðar
— En hvað um meiri háttar hagræðingu
og endurskipulagningu í þessari atvinnu-
grein?
— Almennt séð, tel ég, að mikil hag-
ræðing hafi nú þegar átt sér stað og eigi
sér stöðugt stað í sjávarútvegi. En sjálf-
sagt má alltaf gera betur í þeim efnum.
Sjávarútvegur er í eðli sínu mjög sveiflu-
kennd atvinnugrein og stendur nú í mesta
öldudal um margra ára skeið. Við búum
nú við mesta aflasamdrátt í áratugi. Á
sama tíma hefur mikill tilflutningur fjár-
magns átt sér stað frá sjávarútvegi til
annarra þátta þjóðfélagsins. Fullyrð-
ingar um það, að erfiðleikar í útgerð og
fiskvinnslu séu að mestu um að kenna
slæmum rekstri og þeim skussum, er
stjórna fyrirtækjunum, eru að mínu mati
ekki á rökum reistar og tæpast svara-
verðar.
Boðað gengissvigrúm fjarri
öllum raunveruleika
— Hver er afstaða þín til þeirrar yfirlýstu
opinber gjöld. Með slíkum aðgerðum væri
hægt að draga verulega úr gengisbreyt-
ingarþörfinni.
I öðru lagi þyrfti með einhverjum hætti
að draga úr hinum neikvæðu áhrifum
gengisbreytingarinnar til þess að hún
hefði varanlegri áhrif.
— Áttu við að afnema gengistryggingu
eða verðtryggingu á skuldbindingum sjávar-
útvegsins?
— Ég er þeirrar skoðunar, að sjávarút-
vegur eigi að sitja við sama borð hvað
lánskjör áhrærir eins og aðrar atvinnu-
greinar. Þess vegna tel ég óeðlilegt, að
sjávarútvegurinn sé með meginhluta
fjárfestingaskulda í gengistryggðum lán-
um. Þessu þarf að breyta. Rétt er að vekja
stefnu núverandi stjórnvalda að halda stöð-
ugu gengi?
— Auðvitað hlýtur það að vera æski-
legt, að gengið haldist stöðugt. En stjórn-
völd ráða því miður litlu um það, hvert
hið raunverulega gengi er, hvað sem líður
allri gengisskráningu. Það hlýtur að ráð-
ast að verulegu leyti af útflutningstekj-
um, innflutningsverðlagi og almennri
kostnaðarþróun innanlands. Ef genginu
er haldið of háu og ekki i samræmi við
raunveruleikann, er verið að flytja fjár-
muni frá sjávarútvegi til annarra greina
þjóðfélagsins.
Nú er mikið talað um aukið frelsi á
öllum sviðum viðskiptalífsins. Frjáls
álagning og frjálsir vextir. Hvers vegna getur gjaldeyrir-
inn, sem útflutningsatvinnuvegirnir afla, ekki fundið sitt
rétta verð á frjálsum gjaldeyrismarkaði. Ef til vill fengist
með því hin eina rétta gengisskráning.
— Nú fyrir skömmu var gengid lækkað um 3% vegna
breytinga á gengisvog og formaður Sjálfstæðisflokksins hef-
ur lýst yfir því, að svigrúm til gengisbreytinga verði 5% árið
1985. Telur þú, að þetta dugi sjávarútveginum?
— Breytingin á vægi dollars í gengiskörfunni úr 50% í
36% var sjálfsögð, því á sl. ári hefur íslenzka krónan
jafnvel hækkað gagnvart Evrópumyntum, eins trúverð-
ugt og það nú er. Auk þess er þessari breytingu sjálfsagt
ætlað að draga eitthvað úr hinum hömlulausa innflutn-
ingi, sem að stórum hluta er greiddur með öðrum gjald-
miðlum en dollar. Sú óverulega gengisbreyting, sem að
öðru leyti var gerð, breytti sáralítið þeirri neikvæðu af-
komu, sem útgerð og fiskvinnsla býr nú við.
Menn geta auðvitað sett sér háleit markmið um hitt og
þetta, en gengisþróun á næsta ári ræðst af öðru en póli-
tískum viljayfirlýsingum, og það gengissvigrúm, sem
formaðurinn boðar á næsta ári, er fjarri öllum raunveru-
leika miðað við ástandið eins og það er í dag.
— En er ekki augljóst, að gengisbreytingu fylgja verðlags-
og kaupgjaldshækkanir og þar með aukin verðbólga?
— Auðvitað fylgir lækkun gengis tilsvarandi hækkun á
innflutningsverðlagi nema því aðeins, að ráðstafanir séu
gerðar til þess að draga úr þeirri hækkun eins og t.d. með
lækkun á tollum og sölugjaldi. Kaupgjald hlýtur að eiga
að taka mið af getu atvinnuveganna á hverjum tíma, en
ekki óskhyggju einni saman.
— Sagt hefur verið, að við íslendingar
værum betur staddir, ef við hefðum fjárfest
í fiskeldi síðustu fimm árin í stað þess að
fjárfesta í togurum á sama tíma. Hvað segir
þú um það?
— Það má vel vera að svo sé. Laxeldi
virðist vera álitlegur kostur, sem vert er
að skoða mjög rækilega. Norðmenn virð-
ast hafa náð miklum árangri í þeim efn-
um. En aðstæður hér eru ekki þær sömu
og í Noregi, og það er mjög mikilvægt, að
við stöndum rétt að þessu, en önum ekki
út í þetta fyrirhyggjulaust.
Er núverandi söluskipan úreit?
— Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna hefur
verið gagnrýnd fyrir stöðnuð vinnubrögö.
Margir telja, að núverandi fyrirkomulag á
„Menn geta auövitaö sett sér háleit
markmiö um hitt og þetta en gengisþróun
á næsta ári ræöst a f ööru en pólitískum
viljayfirlýsingum og þaö gengissvigrúm,
sem formaöurinn boöar á næsta ári er
fjarri öllum raunveruleika miöaö viö
ástandiö eins og þaö er í dag.u
útflutningi sjávarafurða sé orðiö úrelt og
auka eigi frelsi í útflutningsviðskiptum.
— Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna eru
stærstu útflutningssamtök landsmanna,
og það er í sjálfu sér ekkert undarlegt
þótt stundum næði um hana kaldir vind-
ar. Engu að síður hefur Sölumiðstöðin
allt frá stofnun árið 1942 gegnt forystu-
hlutverki í sölu frystra sjávarafurða, og
þar hefur verið unnið merkilegt braut-
ryðjendastarf í öflun markaða, vöruþróun
og fullvinnslu úr fiskblokkum í verk-
smiðjum samtakanna í Bandaríkjunum
og síðar í Bretlandi. Þessi árangur bygg-
ist fyrst og fremst á starfi þeirra hæfu og
framsýnu manna, sem starfað hafa á veg-
um samtakanna, heima og erlendis, en
jafnframt á þeim styrkleika, sem feíst í
samtakamætti þeirra mörgu framleið-
enda, sem að Sölumiðstöðinni standa. Ég
er sannfærður um, að þessi árangur hefði
ekki náðst, ef allir þessir framleiðendur
hefðu starfað að þessum málum, hver í
sínu starfi.
Ég trúi því, að þeir, sem halda því fram, að vinnubrögð
SH séu stöðnuð, tali annað hvort af ókunnugleika eða þá,
að tilgangur þeirra með slikum skrifum sé að gera Sölu-
miðstöðina tortryggilega í augum fólks til þess jafnvel að
umbylta því fyrirkomulagi, sem er á útflutningi freðfisks.
En það er í stórum dráttum þannig, að útflutningur til
Bandaríkjanna er samkvæmt ákvörðun viðskiptaráðu-
neytisins að langmestu leyti á vegum tveggja aðila, SH og
SlS. Þetta hefur að mínum dómi gefist vel. Ekki er um
einokunaraðstöðu að ræða eins og oft hefur verið gefið í
skyn. Milli þessara aðila ríkir eðlileg samkeppni, án þess
að um undirboð sé að ræða. Hvor aðili veitir hinum
nauðsynlegt aðhald, sem öllum er hollt.
Varðandi útflutning til annarra landa, má segja, að
hann sé að miklu leyti frjáls. Þrátt fyrir það eru yfirburð-
ir sölusamtakanna nær algerir.
STG