Morgunblaðið - 09.09.1984, Blaðsíða 62

Morgunblaðið - 09.09.1984, Blaðsíða 62
66 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. SEPTEMBER 1984 IÞINGHLÉI eftir STEFÁN FRIÐBJARNARSON Þeir eru margir spónarnir í aski landbúnaðar Atvinnugreinin þarf að þróa sölukerfi að samtímakröfum Landbúnaður hefur verið milli tanna fólks (ekki búvaran ein) lengi undanfarið. Stöku sérvizkurödd hef- ur krafizt þess að atvinnugreinin verði aflögð, enda megi flytja inn búvöru erlendis frá. Aðrir, sem fremur horfa um öxl en fram á veg, vilja íslenzkan landbúnað óbreyttan frá genginni tíö tii ókominnar, hvað sem líður framvindu annarra þjóð- lífsþátta. Vöruþróun, markaðsöflun, framleiðni og arðsemi láta þeir lönd og leið. Hvorir tveggja mæla íslenzk- um landbúnaði til óþurftar. Markaðs- og verðþróunarkerfi, sem þjónaði sínum tilgangi fyrr á tíð, þarf ekki að henta á líðandi stund, hvað þá á komandi árum. Landbúnaðurinn verður að fylgja eftir framvindu og framförum í framleiðslu, vöruþróun og vöru- dreifingu, ef hann ætlar að halda sínum hlut í framtíðinni. Það er beggja hagur, bænda og neytenda, að sölukerfið sé hagkvæmt og hafi aðhald samkeppni að leiðarljósi. Að öðrum kosti er hætt við að hvorir tveggja komizt undir hæl einokunar, er sitji yfir beggja hag. Hvar kemur landbúnaðurinn ekki við sögu? Forystugrein Morgunblaðsins sl. fimmtudag fjallar að hluta til um stöðu landbúnaðar. Þar er réttilega bent á að flestir þéttbýl- isstaðir í landinu byggi allnokk- urn hluta atvinnu og afkomu á úr- vinnslu hráefna, sem landbúnaður ieggur til, þ.e. á mjólkur-, kjöt-, ullar- og skinnaiðnaði, auk verzl- unar- og iðnaðarþjónustu við blómleg landbúnaðarhéruð. Öll frumframfreiðsla hefur margfeld- isáhrif í atvinnugjöf, m.a. á vett- vangi opinberrar þjónustu hvers- konar. Það eru því fleiri en bænd- ur sem misstu spón úr aski ef landbúnaður heyrði íslandssög- unni til. Nefna má kaupstaði eins og Húsavík, Akureyri, Sauðárkrók o.fl., sem byggja tilurð sína nokk- uð jafnt á sjávarútvegi og verzlun og iðnaði í tengslum við nærliggj- andi sveitir. Aðrir þéttbýlisstaðir, eins og Blönduós, Selfoss, Egils- staðir, Vík í Mýrdal o.fl. byggja afkomu sína nær alfarið á land- búnaði. Þau eru sárafá sjávarút- vegsplássin, þessi „móðurskip" fiskveiðiflotans sem mala þjóðar- búinu gull á gjörvallri strand- lengjunni, sem ekki eru jafnframt þjónustumiðstöðvar fyrir sveitir umhverfis. Sjálf höfuðborgin hef- ur marga rótarenda í landbúnað- inum. Spurningin er hvar land- Margeldisáhrif landbúnaðar í vinnugjöf Milli sex og sjö þúsund ársverk teljast í landbúnaði, frumframleiðslu. Frumframleiðsla hefur síðan margfeldisáhrif á vinnugjöf. Þannig eru 3.200 mannár í úrvinnslugreinum: kjöt-, mjólkur-, ullar- og skinnaiðnaði. Erfiðara er að telja ársverk í verzlunar- og iðnaðarþjónustu, sem landbúnaður, fjárfesting og rekstur, kaupa. Ekki segir margfeldi frumframleiðslu sízt til sín í margs konar opinberri þjónustu, þó tölur séu þar ekki tiltækar. En þeir eru margir spónarnir, sem næringu ná í í aski landbúnaðar. Stærsti spóninn er þó e.t.v. staönað vinnslu- og sölukerfi, sem ekki nýtur nægilegs aðhalds samkeppni, og tekur sitt á þurru, að sögn. Myndin sýnir heyskap og búpening á Egilsstaðabúi. búnaður skarar ekki, á einn eða annan hátt, aðrar atvinnugreinar í þéttbýli? í greinargerð, sem fylgdi tillögu til þingsályktunar um stefnumót- un í landbúnaði á síðasta þingi, eru tíunduð ársverk (mannár) í þessari nú umdeildu atvinnugrein. Þar er að vísu byggt á tölum frá árinu 1978, en breyting síðan er ekki það mikil, að skekki heild- armyndina. Ársverk á lögbýlum (frum- framleiðslu), þar sem aðalfram- færi ábúanda er landbúnaður í einhverri mynd, eru talin FÚmlega 6.800. Þar af í sauðfjárrækt 3.000, nautgriparækt 3.000, hrossarækt 120, ylrækt og garð- yrkju tæp 400. alifuglarækt 160. svínarækt 40, loðdýrarækt 17, fóð- urframleiðslu 36, nytjun hlunn- inda 20 og dýraveiðum 20. Þar að auki er vinna á tilraunabúum og vinnuframlag þeirra, sem stunda landbúnað að hluta en hafa aðal- vinnu af öðru. Þar vóru um 450 ársverk. Samkvæmt slysatryggð- um vinnuvikum 1978 vóru 10.790 ársverk í landbúnaði, en síðan hafa ýmsar búgreinar, einkum sauðfjárrækt, dregizt allnokkuö saman. Mannár í kjötiðnaði (þ.m.t. slátrun) vóru 1.200 1979, 540 í mjólkuriðnaði, 1.420 í ullar- og skinnaiðnaði, eða samtals um 3.160. Þá eru enn ótalin margs konar þjónustustörf (margfeld- isstörf), bæði í opinberum og einkarekstri, sem og rannsókn- arstörf, kennslustörf o.þ.h. Land- búnaður gegnir því enn undir- stöðuhlutverki, næst á eftir sjáv- arútvegi og iðnaði, í íslenzkum þjóðarbúskap, að ógleymdri vörzlu bændastéttarinnar á ýmsum menningarverðmætum og hefðum. Fylgja þarf framvindu og laga sig að aðstæðum Það sem mestu skiptir, í leik- mannsaugum, fyrir landbúnað á líöandi stund, er að fylgja eftir þeirri framvindu í framleiðslu, vöruþróun og dreifingu, sem þegar er orðin og framundan er. Það sölukerfi, sem viðgengst, hefur ekki skilað æskilegasta árangri, Athugasemdir við athuga- semd viö afmælisgrein eftir Sigurð Oddsson „Og á hvorugur kröfu á hinn vegna samvinnuslitanna, jafn- framt sem öll dómsmál þeirra og fjölskyldna þeirra skulu þegar í stað hafin og málskostnaður felld- ur niður." Þetta skrifaði ég undir í janúar 1974, og þar með hélt ég að þessu væri lokið. Síðan eru liðin rúmlega 10 ár og þann 1. ágúst sl. varð hann pabbi 70 ára. í tilefni þess skrifaði Guðmundur Ingvi afmæl- isgrein í Morgunblaðið. Oddur Sigurðsson var framkvæmda- og fjármálastjóri Plastprents í 15 ár, frá 44 ára til 59 ára aldurs. Það er því eðlilegt að Guðmundur Ingvi minnist á þetta tímabil í afmælis- greininni. Þeir 20 dálksm hafa nú orðið tilefni heilsíðugreinar frá Hauki Eggertssyni er hann kallar „athugasemd við afmælisgrein". Það mun hafa verið árið 1954 sem faðir minn sá í fyrsta sinn plastpoka. Hann sá strax kosti þessa poka, hafði samband við þýska sendiráðið og í framhaldi af því var keypt vél og fyrirtækið Plastprent sf. stofnað. Móðir mín átti hugmyndina að nafninu. í byrjun voru starfsmenn aðeins tveir, hann og Viðar Janusson prentari, sem nú starfar hjá Plastos hf. Með mikilli vinnu og útsjónarsemi gerði faðir minn Plastprent að sterku iðnfyrirtæki og sýndi um leið hvers einstakl- ingsframtakið er megnugt, fái það að njóta sín. Það var oft erfitt og sérstaklega fyrstu árin. Boginn var alltaf hátt spenntur. Það kom sér vel fyrir Plastprent, að faðir minn hafði þegar fyrir árið 1953 byggt hús sitt að Flókagötu 69, því oft þurfti að fá veð fyrir lánum, hvort heldur sem var vegna véla- kaupa eða annarra framkvæmda. Haukur átti einnig íbúð að hálfu og eflaust hefur verið hægt að fá eitthvað út á hana, en þau hjónin gerðu kaupmála um það bil sem Plastprent sf. var stofnað. Á síðum Velvakanda hefur Guð- mundur Finnbogason þegar leið- rétt vísukorn sem Haukur notar í grein sinni. Guðmundur segir þessa vísu aila tíð hafa verið eina af uppáhalds vísum sínum og því hafi það tekið sig sárt að sjá hana svona ranglega með farna á prenti. Það er ekki bara vísukorn- ið sem Haukur fer rangt með í grein sinni, er hann læðist aftan að föður mínum, um leið og hann þykist fyrst og fremst senda Guð- mundi Ingva tóninn og skrifar: „Og hvers vegna þarf Guðmundur Ingvi að gerast „hælbítur" á mig? Mér vitanlega er engin óvinátta á milli okkar." í grein sinni skrifar Haukur: „Nú neyðist ég til að segja söguna, og mun vísvitandi ekki halla réttu máli.“ í grein sinni gerir Haukur til- raun til að sverta mannorð föður míns gagnvart fyrri vinnuveitend- um hans hjá Elding Trading. Ég mun ekki svara þeim rógburði. Áslaug og Kristján Kjartansson þekkja föður minn alltof ve' til að „Ég komst að þeirri niðurstöðu við lestur Velvakanda, að hafí Guðmundur Á. Finn- bogason haft ástæðu til að leiðrétta vísukornið þá beri mér að leiðrétta missagnir Hauks Egg- ertssonar, hvort sem þær eru vísvitandi eða óafvitandi þó mér sé ekki Ijúft að rifja þessi mál upp nú, 10 árum síðar og það í dagblöð- um, en svara Hauki á þeim vettvangi, er hann hefur valið.“ leggja eyrun við slíkt slúður. Hins vegar mun ég koma inn á eftirfar- andi fjögur atriði. 1) Hauki þykir á sig hallað þar sem segir: „Eftir sex ár kom til starfa í fyrirtækinu Haukur Egg- ertsson." 2) Hann fullyrðir að samstarf hans og Odds hafi verið með ágæt- um og að Oddur hafi upp úr þurru og að ástæðulausu ákveðið að slíta öllum félagsskap við Hauk. 3) Hann fullyrðir að Oddur hafi í fyrstu hvorki viljað kaupa né selja, „en loksins, eftir nær heils árs þjark keypti ég svo hluta Odds. Hann þverneitaði að kaupa minn“. 4) Hann fullyrðir að auk endur- skoðanda fyrirtækisins hafi Oddur haft þrjá lögfræðinga sér til halds og trausts, en Haukur að- eins notið aðstoðar Harðar Ein- arssonar hrl. er formlega var gengið frá málum 12. jan. 1974. Þó svo skylt sé að hafa það er sannara reynist, þá skiptir litlu máli hver var brautryðjandi í plastpokaframleiðslu. Það verður vart skrifað í íslandssöguna, hins vegar er staðreyndum snúið þann- ig við í fullyrðingunum hér að ofan, að ekki er hægt annað en svara þeim. Ég komst að þeirri niðurstöðu við lestur Velvakanda, að hafi Guðmundur Á. Finnboga- son haft ástæðu til að leiðrétta vísukornið þá beri mér að leið- rétta missagnir Hauks Eggerts- sonar, hvort sem þær eru vísvit- andi eða óafvitandi þó mér sé ekki ljúft að rifja þessi mál upp nú, 10 árum síðar og það í dagblöðum, en svara Hauki á þeim vettvangi, er hann hefur valið. 1) Þó svo Haukur hafi verið annar eigandi fyrirtækisins frá byrjun er það staðreynd, að á meðan Plastprent sf. óx og dafnaði undir farsælli stjórn Odds Sigurðssonar, var hinn eigandi fyrirtækisins for- stjóri Kötlu hf. Rekstur Kötlu hf. gekk brösuglega, það bilaði vigt, forstjóranum stefnt, fyrirtækið selt og Haukur kom til starfa hjá Plastprent. Þrátt fyrir þessa stað- reynd hefur Haukur verið óspar á greinar sem gefa í skyn að hann hafi fyrstur manna hafið fram- leiðslu plastpoka á íslandi og þá sem brautryðjandi. Greinar þess- ar hafa birst í dagblöðum, sérrit- um og jafnvel dreift um erlenda grund. Ég ætla að vitna í tæknirit sem heitir Nord Emballage og er dreift um öll Norðurlönd. f des- emberhefti 1983 stendur orðrétt. „En av Islands pionárer i till- verkning av plasförpackningar heter Haukur Eggertsson. För 30 ár sedan startade han Plastprent, i dag en av Islands största privat- ágda industrier." 2) Það segir sig reyndar sjálft að maður sem hefur í 18 ár helgað sig allan í að byggja upp fyrirtæki, ákveður ekki allt í einu og að ástæðulausu að hætta, eins og Haukur gefur í skyn að Oddur hafi gert 2. feb. 1973. Haukur segir í grein sinni: „Hans orð voru, að vegna breytts viðhorfs síns og sinnar fjölskyldu o.s.frv." Þetta eru orð Hauks. Inntak þess sem faðir minn sagði var á þá leið, að hann hefði lengi umborið ráðríki Hauks Eggertssonar í þeirri von að samvinna Eggerts og Sigurðar yrði betri, en nú væri sýnt með þeim viðtökum sem Sigurður hefði fengið að svo yrði ekki. Hann hefði því ákveðið að leggja ekki á af- komendur sína þann kross er hann sjálfur hefði svo lengi borið. 3) Haukur skrifar í grein sinni: „Ég hafnaði þessum skiptum, það væri til þess að eyðileggja fyrir- tækið. Vélakostur er þannig upp- byggður, að ein vél tekur við af annarri, og að þá slitnaði hin eðli- lega framleiðslukeðja. Miklu skynsamlegar væri, að annar hvor keypti hlut hins. Við það var ekki komandi í fyrstu en svo kom fram tilboð um að selja mér hlut Odds, en verðið var svo fráleitt að ég
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.