Morgunblaðið - 24.10.1984, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. OKTÓBER 1984
53
Minning:
Theodór Daníels-
son frá Hvallátrum
Liðin er rösk hálf öld síðan leið-
ir okkar Theodórs Daníelssonar
frá Hvallátrum lágu fyrst saman.
Ég hafði haft margar spurnir af
Vestureyingum, enda var móðir
mín þar ung nokkur sumur og
minntist þess löngum með mikilli
ánægju. Þótt hún kæmi aldrei í
Hvallátur kunni hún vel deili á
búendum þar, og sú vitneskja fór
ekki fram hjá mér. En vitaskuld
varð hún ýtarlegri, þá er við Theo-
dór tókum að leysa frá skjóðu um
uppruna okkar og umhverfi. Við
vorum saman tvo vetur í Kennara-
skólanum, en þar skildum við vor-
ið 1932. Liðu síðan allmörg ár, að
við höfðum lítið samband, en þar
að kom, að á milli okkar lágu
gagnvegir með sérlega góðum
kynnum.
Theodór fæddist 2. febrúar 1909
í Hvallátrum. María móðir hans
var dóttir Steinunnar Sveinbjarn-
ardóttur og Guðmundar Jóhann-
essonar í Skáleyjum. Jóhann
Lúther, prófastur á Hólmum í
Reyðarfirði, var bróðir Steinunn-
ar, en Jóhannes, langafi Theodórs,
sonur Bærings Jónssonar á
Breiðabólsstað á Fellsströnd.
Daníel faðir hans var sonur Jóns
Þórðarsonar, bónda í Skógum í
Þorskafirði, og Kristínar Daní-
elsdóttur, er ættuð var norðan úr
Steingrímsfirði.
Þegar séra Guðmundur Guð-
mundsson fluttist frá Gufudal
1906, tóku Daníel og María þá jörð
til ábýlis. En tveim árum síðar
urðu þau fyrir því óhappi að missa
í sjóinn nálega alian fjárstofn
sinn. Varð það til þess að þau fóru
í Hvallátur, en ólafur Bergsveins-
son bóndi þar var kvæntur Ólínu,
systur Daníels.
Þaðan áttu Gufudalshjón ekki
afturkvæmt, og vann Daníel á búi
mágs síns. María andaðist af
barnsförum haustið 1913 og tveim
árum síðar, eða 21. ágúst 1915,
fórst bátur frá Hvallátrum og með
honum Daníel, Guðmundur sonur
hans, 13 ára, Eyjólfur, sonur Ólafs
og vinnumaður úr Látrum. Eftir
voru þá á lífi fimm börn Marfu og
Daníels, og tóku Hvallátrahjón
fjögur þeirra í fóstur: Jón, Krist-
ínu, Ólaf og Theodór, en Svein-
björn fór í Skáleyjar. Öll voru
systkinin hjá fósturforeldrum sín-
um til fullorðinsára. Jón var síðar
lengi bóndi í Hvallátrum, Kristín
húsmóðir í Hlíð í Þorskafirði,
Sveinbjörn bóndi í Vestureyjum
og síðar á Snæfellsnesi og ólafur
klæðskerameistari, lengst á Akur-
eyri, og er hann látinn.
Þegar Theodór hleypti heim-
draganum var hann kominn fast
að tvítugu, og lá leiðin fyrst aust-
ur á firði, en þar voru þá tveir
móðurbræður hans. Að austan fór
hann norður í Mývatnssveit og var
vetrarlangt hjá Þóri Steinþórs-
syni, siðar skóíastjóra í Reykholti.
Var ætlun Theodórs að setjast í
Gagnfræðaskólann á Akureyri, en
brast fjárráð, þegar á átti að
herða. Varð þá úr, að hann réðst
til séra Hermanns Hjartarsonar á
Skútustöðum og var þar við störf
og nám í þrjú misseri. En þaðan
kom Theodór, þegar hann settist í
annan bekk Kennaraskólans
haustið 1930. Skútustaðaheimilið
dáði hann mikið, taldi kynni sín
við séra Hermann hafa orðið sér
gæfurík og nefndi prestinn oft í
sömu andrá og fóstra sinn í Hval-
látrum, er hann gat þeirra manna,
sem heilladrýgst áhrif hefðu haft
ásig.
Þótt Theodór væri ekki laus við
feimni og hlédrægni í fyrstu, rætt-
ist býsna vel úr starfi hans í fé-
lagslífi skólans, og blaðið örvar-
odd lét hann njóta þess, að honum
var sýnt að setja saman stöku.
Herbergisfélagarnir, Theodór og
Arnór Arnason frá Garði, bróðir
Þuru, áttu til að skella á skeið
gamanseminnar. 1 Arnóri bjó í
senn gárungi og mikill alvörumað-
ur. Hann vakti oft gáska með
tundri sínu, og átti Theodór þá til
að auka á hann. Löngu síðar, þeg-
ar minnst var á brek frá skólaár-
unum, kom í ljós, að hann mundi
mörg þeirra vel og hampaði þeim
stundum með smitandi hlátri.
Theodór var fyrst kennari í
Gufudals- og Reykhólaskólahverfi
í 13 ár, eitt ár í Fróðárhreppi og
annað ár heimiliskennari í Hval-
látrum Á sumrum var hann þá
hjá Jóni bróður sínum í Hval-
látrum og einnig lengi síðar, en
með þeim bræðrum var einstak-
lega kært. Haustið 1947 réðst
Theodór að barnaskólanum í Gler-
árþorpi og síðar að Barnaskóla
Akureyrar og á Oddeyri, en alls
kenndi hann þar nyrðra í 13 ár.
Veturinn 1960—1961 var hann
skólastjóri barnaskólans í Ólafs-
vík og síðan 12 ár kennari við
Breiðagerðisskóla í Reykjavík.
Alls var hann því við kennslu í 41
ár, eða þangað til 1973. Eftir að
hann var fluttur suður starfaði
hann stundum á sumrin á vegum
Þjóðminjasafns við viðgerð á
gömlum bæjum í vörslu þess.
Ég kynntist aldrei kennslu
Theodórs, en ber fyrir mig þau orð
starfssystkina hans og nemenda,
að hann hafi verið prýðis uppal-
andi og fræðari. Af máli hans
mátti oft skynja, að honum var
umhugað að koma „öllum börnum
sínum" til nokkurs þroska.
Meðan Theodór var enn nyrðra
dró til náinna kynna með okkur á
ný. Áttum við Helga ætíð vísan
samastað hjá honum værum við
þar á ferð, og gerðum þá jafnvel
nokkurn stans, enda beinlinis til
þess ætlast. Síðla í ágúst 1960
hafði hann samband við mig í
síma og tjáði mér, að eftir því
væri leitað við sig að gerast skóla-
stjóri í ólafsvík. Var hann að bera
undir mig, hvernig mér litist á. Ég
latti hann fremur en hvatti. En
reyna mátti ég, að fár veit á hverri
stundu mælt er. Á þjóðhátíð-
ardaginn árið eftir giftust þau
Theodór og Hallveig Jónsdóttir
frá Ólafsvík. Þegar fundum þeirra
bar saman, hafði hún verið ljós-
móðir í 15 ár á svæðinu milli Önd-
verðarness og Búlandshöfða og
tekið á móti 400 börnum.
Brátt kom í ljós, að Theodór
hafði hlotnast happ meira og
Fæddur 30. ágúst 1914
Dáinn 4. september 1984
„Afi og amma í Kópavogi", ekki
svo lítið, ef hugsað er út í aðstæð-
ur.
Afi og amma urðu „til“ fyrir ell-
efu árum, þegar yngri dóttir
þeirra, Gróa, kom til dvalar á
heimili okkar ásamt vinstúlku
sinni. Þær voru bara 15 ára og of
ungar til að dvelja í verbúðinni í
Þorlákshöfn og urðu þar af leið-
andi að finna sér annan verustað.
Bróðir Ágústs kom að máli við
mig og spurði hvort ég gæti tekið
þessar tvær stelpur að mér og var
það auðsótt mál.
Gróa átti sitt annað heimili hjá
okkur í mörg ár eftir það, og það
sem meira var, krakkarnir minir
slógu eign sinni á foreldra hennar.
„Afi og amma í Kópavogi", það
var viss sjarmi yfir þessum orð-
betra en fyrr og síðar, er hann
kunni vel að meta. Ekki kom
okkur Helgu það á óvart, því að
með Hallveigu höfðum við fylgst
frá barnæsku hennar og vissum,
að henni var léð sú lukka að gera
alla hluti vel, og að hugur hennar
stóð ætíð til þess að styðja þann,
sem hokinn haltraði.
Allir, sem sóttu þau Hallveigu
og Theodór heim, fundu og sáu, að
þeim lét vel sambúðin, og ekki dró
úr ánægjunni fæðing Láru Maríu
síðla sumars 1962. Einu gilti hvort
þau bjuggu í Heiðargerði eða á
Njálsgötu, enginn þurfti þar að
verða kulvís í varpa, því að bæði
höfðu lag á að fagna gestum með
hóglæti og innileik.
Um miðjan vetur 1973 varð
Theodór að hætta kennslu vegna
veikinda af völdum kransæða-
stíflu, og þótt hann hresstist í bili
annað veifið og gæti þá gripið í
ýmsa tómstundaiðju, bar hann
aldrei sitt barr upp frá því, enda
kom síðar annað og meira upp á,
svo að hann varð alfarið að dvelj-
ast á sjúkrahúsi síðustu fjögur ár-
in, sem hann lifði.
Þangað var gott að koma og
gista, alltaf tilhlökkunarefni, það
var svo margt að sjá og heyra hjá
þeim.
Þetta var hálfgerð „general-
prufa“ hjá Kötu og Gústa, það leið
ekki langur tími þar til fyrsta
barnabarnið kom til sögunnar,
Árni litli, sonur Gróu og manns
hennar, Magnúsar Erlingssonar.
Síðan fæddist Ágúst Zan, sonur
Ingu og hennar manns, Marjan
Zak.
En þau „amma og afi“ gleymdu
aldrei fyrstu „barnabörnunum"
sínum.
Það varð snöggt um hann
Gústa, hann bara fór si svona, allt
í einu.
Nýbúinn að halda upp á sjötugs-
afmælið sitt, með pompi og pragt.
Ekki þar fyrir, þeir sem þekktu
hann, vissu að hann gekk ekki
heill til skógar.
Eftir að Theodór veiktist var
Hallveig með barnagæslu á heim-
ili þeirra og síðar réðst hún ljós-
móðir á Fæðingarheimilið við Ei-
ríksgötu og starfaði þar, uns hún
var haldin af sjúkdómi, sem leiddi
hana til bana 12. október 1977. Og
svo stóð á, að meðan hún háði sitt
lokastríð veiktist Theodór hastar-
lega og lá þá á gjörgæsludeild á
sama spítala og hún. Reyndi þá
mjög á Láru Maríu, aðeins 15 ára.
En hún sýndi þá, eins og öll veik-
indaár föður síns, að henni er ekki
fisjað saman, kann að taka harmi
án hugarvíls og æðru, og á hún þó
varmt hjarta.
Hvallátraheimilið stóð ætíð í
miklum ljóma í huga Theodórs.
Honum var það ekki láandi. Þaðan
bar hann sitt heimalandsmót, eins
og systkini hans og fóstursystkini,
er öll hafa reynst því trú, sjálfum
sér og samfylgdarfólki til farsæld-
ar.
Theodór Daníelsson andaðist 12.
september síðastliðinn, og var út-
för hans gerð frá Dómkirkjunni
viku síðar.
Samt kom þetta á óvart. Það er
stutt síðan bróðir hans, Matthías
listmálari lést, en að ekki yrði
lengra milli þeirra bræðra, það
grunaði engan.
Það er svo sem vitað mál, að
enginn ræður sínum næturstað og
oft ætti maður að vita betur, samt
er eins og allt verði svo illilega
framandi, þegar staðið er frammi
fyrir honum dauða.
Með þessum orðum er ekki ætl-
unin að tína til staðreyndir um
ættir Gústa, það geta aðrir fróðari
gert, við viljum einungis þakka
honum samfylgdina og allar gleði-
stundirnar. Við vonumst bara til
þess að við eigum eftir að njóta
hennar Kötu „ömmu“ sem lengst.
Hugheilar samúðarkveðjur til
hennar, dætranna, tengdasona og
barnabarna frá okkur.
Þó að brotni þorn í sylgju
þó að hrökkvi fiðlustreingur.
Ég hef sæmt hann einni fylgju,
óskum minum, hvar hann geingur.
(H.K.L)
Bergþóra, Birgitta, Jón Tryggvi.
um.
t
Astkær eiginmaöur minn, faöir okkar, tengdafaöir og afi,
FLOSI ÞÓRORMSSON
fré Fáakrúösfiröi,
Kleppsvegi 82, Reykjevfk,
andaðist i Landspítalanum 18. október si.
Sigurborg Jónasdóttir,
Ásgeröur J. Flosadóttir, Jóhannes Gunnarsson,
Stefanía Þ. Flosadóttir, Halldór Þórhallsson,
Ellen Flosadóttir,
Guðvin Flosason
og barnabörn.
t
Stjúpfaöir minn,
SVEINN ÓLAFSSON,
Grettisgötu 80, Reykjavfk,
lóst 2. október sl. Útför hans hefur farlö fram í kyrrþey. Þakka
auösýnda samúö.
Anna Valgeröur Wiesenberg.
t
Eiginkona mín, dóttir okkar, móðlr, tengdamóöir og amma,
JÚLÍA SVEINBJARNARDÓTTIR,
leiösögumaöur,
veröur jarösungin frá Dómkirkjunni í Reykjavík föstudaginn 26.
október kl. 13.30.
Baldvin Tryggvason,
Sveinbjörn Sigurjónsson, Soffía Ingvarsdóttir,
Sveinbjörn I. Baldvinsson, Jóna Finnsdóttir,
Tryggvi M. Baldvinsson, Vilborg Rósa Einarsdóttir
og barnabörn.
t
Bróöir okkar,
GUÐMUNDUR GEIRSSON,
Mýrarholti 7, Ólafsvík,
sem fórst af slysförum sunnudaginn 30. september, var jarösung-
inn frá Akraneskirkju föstudaginn 12. október.
Þökkum innilega auösýnda samúö.
Systkini hins látna.
t
ÞÓRUNN ÁRNADÓTTIR,
Drápuhlíö 18,
andaöist á Hrafnistu 21. þ.m.
Fyrir hönd systkina og annarra vandamanna.
Magnús Árnason.
t
Móöir okkar og tengdamóöir,
EVA FANNEY JÓHANNSDÓTTIR,
Kirkjuvegi 9, Hafnarfiröi,
lést sunnudaginn 21. október sl.
Börn og tengdabörn.
Legsteinar
granít — marmari
Opiö alla daga,
eínnig kvöld
og helgar.
ílamt yf
Unnarbraut 19, Seltjarnarnesi,
símar 620809 og 72818.
Lúðvík Kristjánsson
Minning:
Ágúst Sigfússon