Morgunblaðið - 07.11.1984, Qupperneq 23

■
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. NÓVEMBER 1984
23
veiðar með nokkuð eðlilegum
hætti og skipshöfn hans byggi við
sæmilegt atvinnuöryggi. Svo er þó
alls ekki. Ef samsetning aflans
verður önnur, heldur en hún var á
viðmiðunartímabilinu, fer allt úr
skorðum. Kerfið fjötrar allt fast. í
sumar var ís fyrir Norðurlandi,
svo að línubátar gátu ekki nýtt sér
aflamark sitt af grálúðu. Sumar-
vertíðin fór því að verulegu leyti
úr skorðum. Aflabrögð hafa hins
vegar verið hagstæð á haustvertíð,
svo að línubátar eru þegar búnir
að veiða aflamark sitt. Ég bið
þingfulltrúa að hugleiða það ör-
yggisleysi, sem sjómaður býr við,
sem lendir á mislukkaðri sumar-
vertíð og er svo gert að hætta á
miðri haustvertíð, vegna þess að
aflamark bátsins er búið. Telja
menn líklegt, að þessi atvinnuveg-
ur hafi aðdráttarafl fyrir unga og
framsækna menn eða þá fisk-
vinnslufólk, sem vinnur að vinnslu
aflans og veit ekki hve lengi það
hefir atvinnu vegna óvissu um,
hve lengi aflamarkið endist. Ég
staðhæfi, að það getur enginn at-
vinnuvegur byggt framtíð sína á
slíku öryggisleysi. Hann er dæmd-
ur til að lognast útaf.
Ákveðið var að heimila skipti á
aflamarki milli skipa, sem ekki
eru gerð út frá sömu verstöð, að
uppfylltum ákveðnum skilyrðum.
Hér var farið inn á nýjar brautir
við stjórn fiskveiða, þar sem
mönnum var heimilað að selja
fiskinn í sjónum. Slíkt hefir ekki
verið heimilað fyrr, þar sem
ákveðið aflamark hefir verið á
veiðum. Það er hins vegar nauð-
synlegt og sjálfsagt, ef notast er
við þetta kerfi, en ég tel, að hér sé
verið að fara inn á blindgötur, sem
ekki er ljóst, hvert leiða okkur. Því
er eðlilegt að spurt sé, við hvað
eigi að miða úthlutun aflamarks á
næsta ári, ef ákveðið yrði að fylgja
aflamarksleiðinni áfram. Verður
endanleg úthlutun aflamarks árið
1984 lögð til grundvallar í fram-
tíðinni, eins og lagt er til í tillög-
um Norðlendinga, eða tekin upp
ný viðmiðun? Ef farið yrði að til-
lögu Norðlendinga virðist mér
augljóst, að við erum orðnir fastir
í netinu. Það getur vart talist upp-
örvandi fyrir unga menn að gerast
skipstjórar, þar sem enginn mögu-
leiki er til að sækja fram og vinna
sig upp. Þá er illa komið ísl. sjáv-
arútvegi.
Hér ber allt að sama brunni og
annmarkar aflamarksleiðarinnar
verða fleiri og fleiri eftir því sem
árin verða fleiri, sem þessi leið er
farin. Þessir annmarkar koma
best fram í byggðarlögum, þar
sem öll útgerð stærri fiskiskipa
byggist á veiðum og vinnslu botn-
lægra fisktegunda. Þar sem stór
hluti bátaflotans skiptir yfir á
síldveiðar á haustmánuðum og
síldarsöltun skapar fiskvinnslu-
fólki örygga atvinnu þennan árs-
ÞORSKAFLI A ISLANDSMIOUN
1950-1984 {íþús tonnum)
500
450
400
350—,
300
250
200
□ afli útlendinga
■ afli íslendinga
Þorskafli á íslandsmiðum 1950 til 1984 í þúsundum lesta.
tíma verður þetta vafalaust minna
áberandi. Er hér e.t.v. komin skýr-
ingin á því, að Vestfirðingar hafna
alfarið aflamarksleiðinni við
stjórnun botnfiskveiða, en Aust-
firðingar telja hana vænlegasta
kostinn.
Það hefir ekki farið á milli
mála, að ég hefi alla tíð talið teg-
undamarkið æskilegustu Ieiðina
við stjórn botnfiskveiða. Megin-
kost þeirrar stjórnunarleiðar tel
ég vera, að hún er mjög sveigjan-
leg í allri framkvæmd, svo að
hægt er að bregðast fljótt við, ef
aðstæður breytast skyndilega. Það
er hins vegar útilokað með afla-
marksleiðinni. Þar verður allt að
vera óbreytanlegt út viðkomandi
stjórnunarár. Það er nú einu sinni
svo með þennan atvinnuveg, að
hann er háður svo mörgum ytri
skilyrðum, sem við ráðum ekkert
við, og geta aðstæður því oft
breyst mjög skyndilega. Þetta höf-
um við margoft séð á þessu ári, er
allt var njörvað fast og ekkert
hægt að gera. í öðru lagi vil ég
benda á, að þessi leið reyndist
mjög ódýr í allri framkvæmd og
ekki þurfti að byggja upp fjöl-
mennt stjórnunarlið í rikisgeiran-
um, til að sjá um stjórnina. í
Sjötugur á Fiskiþingi
Hjalti Gunnarsson, útgerðarmaður frá Reyðarfirði og fulltrúi á Fiskiþingi
varð sjötugur á fyrsta degi þingsins. Við það tækifæri færði fiskimála-
stjóri, Þorsteinn Gíslason, Hjalta gjöf og flutti nokkur orð í tilefni
afmælis hans. Þá gat fiskimálastjóri þess einnig, að annar þingfulltrúi,
þingforsetinn Hilmar Bjarnason frá Eskifirði ætti 68 ára afmæli þennan
dag. MorgunblaðiA/JúHus.
Aldrei verið reynt
að hafa áhrif á í
hvaða gjaldmiðli
lán eru tekin
Segir Svavar Ármannsson aðstoðarfor-
stjóri Fiskveiðasjóðs um gagnrýni á
dollarabindingu erlendra skipalána
þriðja og síðasta lagi er svo rétt að
benda á, að þrátt fyrir stórfelldar
takmarkanir yrðu tiltölulega litl-
ar truflanir í atvinnugreininni
sjálfri. Hægt var að halda uppi
jafnri atvinnu allt árið — bæði við
veiðar og vinnslu — en það hefir
tvímælalaust grundvallarþýðingu
fyrir framtíð sjávarútvegsins, að
hægt verði að jafna út þær miklu
sveiflur, sem lengst af hafa fylgt
atvinnugreininni. Á liðnum árum
hefir verið unnið markvisst að því
viða um land að ná þessu marki og
gera sjávarútveginn þar með að
traustum iðnaði, með öruggri og
jafnri vinnu allt árið. Með afla-
marksleiðinni var á vissan hátt
horfið frá þessari leið og það tel ég
mjög miður. Alvarlegasti ókostur
aflamarksleiðarinnar er þó ótal-
inn, en hann er sá, að ósjálfrátt
dregur hún úr eðlilegri uppbygg-
ingu og framþróun í atvinnugrein-
inni sjálfri, þegar farið er að
stjórna veiðum eftir þessari leið á
löngu tímabili. Það hefir sýnt sig
við aðrar veiðar og mun einnig
sýna sig hér, ef notast verður við
þessa stjórnunarleið áfram. Þegar
svo verður komið, að starfsfólk i
sjávarútvegi getur hvorki treyst á
atvinnuöryggi hliðstætt því, sem
aðrar atvinnugreinar bjóða uppá
— sem verulega hefir skort á á
þessu ári — og ekki er um fram-
þróun og uppbyggingu að ræða, er
illa komið fyrir þessum atvinnu-
vegi.
Fyrir ári síðan voru hér saman
komnir 33 hnípnir þingfulltrúar,
sem var ætlað að leggja á ráðin
um það, hvernig skipta ætti 200
þús. lesta þorskafla milli lands-
manna. Það er ekki fjarri lagi að
líkja þeim við skipstjóra, sem er
að bjarga skipi sinu undan brot-
sjóum. Nú er sjávarútvegurinn
vonandi að komast upp úr öldu-
dalnum og því nauðsynlegt að
horft sé fram á veginn. Ef sjávar-
útvegurinn á áfram að vera háður
þessari miklu óvissu er alveg ljóst,
að fjöldi fólks mun „taka pokann
sinn“ og segja skilið við þennan
atvinnuveg og hasla sér völl í öðr-
um atvinnugreinum.
Fyrir þessu þingi liggur einnig
að benda á æskilega stjórnunar-
leið við stjórnun botnfiskveiða á
næsta ári. Ég hefi lýst skoðun
minni i þeim efnum og veit, að það
eiga aðrir þingfulltrúar eftir að
gera í þessum umræðum. Ég vil
ljúka máli mínu með ósk um, að
þinginu takist að benda á leið, sem
sjávarútvegsfólk um land allt
sættir sig við, og sú þrúgandi
óvissa, sem nú setur svip sinn á
þennan atvinnuveg, heyri fortíð-
inni til.
„ÞAÐ GETUR enginn útgerðarmað-
ur haldið því fram að hann hafi ekki
getað ráðið því í hvaða mynt lán
hans hafa verið tekin, að minnsta
kosti ef hann virkilega hefur viljað
hafa áhrif á það,“ sagði Svavar Ár-
mannsson, aðstoðarforstjóri Fisk-
veiðasjóðs íslands, í samtali við blm.
Mbl. í gær þegar leitað var álits
hans á gagnrýni ýmissa útgerðar-
manna og annarra á það að flestir
nýrri skuttogarar landsmanna hafa
að verulegu leyti verið fjármagnaðir
með dollaralánum. Á sunnudag var
til dæmis sagt frá því í Mbl. að út-
gerð Þórshafnartogarans hefði feng-
ið 44 milljónir í gengishagnað vegna
þess að erlend lán hans voru, öfugt
við fiesta aðra togara landsmanna,
tekin í pundum en ekki dollurum.
Svavar sagði að þeir útgerðar-
menn sem sæktu um fyrirgreiðslu
hjá Fiskveiðasjóði vegna skipa-
kaupa þyrftu sjálfir að útvega þau
erlendu lán sem þeir teldu þörf á,
fyrir milligöngu síns viðskipta-
banka, sem Fiskveiðasjóður síðan
lengdi og væri í bakábyrgð fýrir.
Sagði hann að Fiskveiðasjóður
hefði aldrei reynt að hafa nein
áhrif á það í hvaða gjaldmiðli lán-
in væru tekin en hinsvegar væri
sjóðurinn með þau gengistryggðu
lán sem hann lánaði sjálfur í SDR,
og minnkaði þannig áhættuna.
Svavar sagði aðspurður að í
flestum skuldabréfanna væru
uppsagnarákvæði þannig að menn
gætu greitt óhagstæð lán upp með
nýjum lánum. Það hikuðu menn
hinsvegar oft við vegna þess að
vegna sveiflna á hinum ýmsu
gjaldmiðlun gæti slík ákvörðun
snúist í höndunum á mönnum.
Svavar lagði á það áherslu að
vangaveltur manna um að þeim
yrðu bætt slík gengistöp væru al-
veg fráleitar. Ef farið yrði út á
slíka braut veldu menn að sjálf-
sögðu áfram þann gjaldmiðil sem
þeir teldu sér hagstæðastan, hirtu
sjálfir ágóðann ef gengishagnaður
yrði en létu bæta sér upp tapið ef
gengistap yrði. Menn yrðu alltaf
að taka afleiðingum ákvarðana
sinna, hvort heldur sem afleið-
ingarnar yrðu tap eða gróði.
Guttormur Jónsson við tvö verka sinna.
Morgunblaðid/Jón Gunnlaugsson.
Akurnesingur sýn-
ir á Kjarvalsstöðum
Akranesi, 6. október.
GUTTORMUR Jónsson myndlistar-
maður opnar skúlptúrsýningu á
verkum sínum á Kjarvalsstöðum
dagana 10.—25. nóvember nk. Á
sýningunni verða 29 verk sem ýmist
eru unnin úr tré, aðallega íslensku
birki, granít og trefjasteinsteypu. Öll
verkin eru unnin á árunum
1983—84.
Guttormur er fæddur í Reykja-
vík 1942 en fluttist til Akraness
1966. Hann er sonur Jóns Björns-
sonar málarameistara, sem látinn
er fyrir nokkrum árum, og Gretu
Björnsson, sem bæði eru þekkt
listafólk, m.a. fyrir kirkjuskreyt-
ingar.
Guttormur, sem er lærður hús-
gagnasmiður, var fljótt kunnur
sem mikill hagleiksmaður. Mjög
snemma kom fram hjá honum
þörf til listsköpunar, og hefur
hann mótað í ýmis efni, t.d. tré,
stein, leir og fl. Tréð hefur alltaf
verið hans uppáhaldsefni.
Guttormur stundaði nám í
höggmyndadeild Myndlistaskól-
ans í Reykjavík á árunum
1978—81 og vann jafnframt á
þeim árum í Reykjavík t.d. við
leikmyndagerð Paradísarheimtar,
þar sem hann smíðaði kistil Stein-
ars bónda, sem þótti hin mesta
völundarsmíð. Einnig vann hann
við viðgerðir á skúlptúrum eftir
Ásmund Sveinsson.
Á ári trésins 1980 tók Guttorm-
ur þátt í sýningu iðnaðarmanna í
Reykjavík. Hann hélt sýningu á
Akranesi 1982 ásamt Bjarna Þór
Bjarnasyni og átti verk á haust-
sýningu FIM á Kjarvalsstöðum
1983. I ársbyrjun 1984 hlaut hann
starfslaun í fjóra mánuði frá
Menningarsjóði Akraness.
Guttormur Jónsson hefur fylgst
vel með því sem er að gerast í
myndlist, ferðast um og skoðað
söfn og sýningar.
Sýningin á Kjarvalsstöðum er
opin eins og áður segir dagana
10.—25. nóv. nk. frá kl.
14.00-22.00.
J.G.