Morgunblaðið - 25.11.1984, Blaðsíða 57

57
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. NÓVEMBER 1984
okkar og sorgum. Amma hafði
ávallt tíma til að tala við okkur
börnin þótt annríki væri mikið.
Hún var sífellt að fræða okkur um
eitthvað og segja okkur sögur og
ævintýri, jafnvel meðan hún
mjólkaði kýrnar þá sátum við á
fjósbekknum og hlustuðum á frá-
sögn hennar. Hún hvatti okkur til
þess að setja okkur háleit mark-
mið og nota hverja stund til að
leita okkur þekkingar og fræðslu,
það væri mjög mikilvægt, jafn-
framt því að ganga ávallt með út-
rétta hönd í þágu lítilmagnans.
Þegar líða tók að hausti og
skólaskyldan kallaði hér syðra,
kvöddum við heimili ömmu og afa
með tár á kinn. Þau tár báru
ótvírætt vitni því atlæti sem við
nutum.
Nú þegar amma er öll og horfin
sjónum okkar, fyllist hugurinn
söknuði um leið og við þökkum
ómetanlega leiðsögn, ást og um-
hyggju alla tíð.
Okkur er ljúft og lærdómsríkt
að leiða hugann að lífsviðhorfi
hennar sem bezt kemur fram I
hennar eigin ljóðlínum:
„Við skulum því upplyfta huganum hátt
og heiminn í sólskini líta
og efla og styrkja hvern örlítinn mátt
sem áfram því góða vill flýta.”
(Úr handraðanum)
Blessuð sé minning Steinunnar
ömmu á Breiðabólstað.
Dóra Steinunn, Þorgeir,
Magnús, Pétur.
Mig langar til að minnast svil-
konu minnar Steinunnar Þorgils-
dóttur með nokkrum orðum. Hún
var fædd í Knarrarhöfn í
Hvammssveit 12. júní 1892, dóttir
hjónanna Halldóru Sigmundsdótt-
ur og Þorgilsar Friðrikssonar
kennara og bónda í Knarrarhöfn.
Þegar Steinunn var 17 ára andað-
ist Halldóra móðir hennar. Börnin
voru þá 12 og Steinunn elst af
þeim. Áður höfu 2 drengir andast.
Hún tók þá við móðurhlutverki og
heimilisstörfum svo ung að árum,
en allt fór þetta vel þótt oft væri
þröngt í búi og erfiðleikar miklir á
þeim árum.
Steinunn var góðum gáfum
gædd og þráði að afla sér mennt-
unar. Haustið 1913 tók hún próf
inn í Kvennaskólann í Reykjavík
og settist í 4. bekk skólans og út-
skrifaðist þaðan vorið 1914. Stein-
unn stundaði síðan kennslu árum
saman í Hvammssveit og á
Fellsströnd.
Hinn 23. júní 1918 giftist hún
Þórði Kristjánssyni á Breiða-
bólsstað á Fellsströnd. Hann hafði
þá Iokið námi við lýðskólann í
Hjarðarholti í Dölum. Þau byrj-
uðu búskap í Knarrarhöfn, en árið
1921 fluttu þau að Breiðabólsstað
og bjuggu þar til ársins 1967. Þeim
hjónum Steinunni og Þórði varð 6
barna auðið. Elstu dóttur sína
Ingibjörgu Halldóru misstu þau er
hún var 17 ára. Hin börnin eru:
Guðbjörg Helga gift Ástvaldi
Magnússyni, skrifstofustjóra í
Reykjavík. Friðjón, alþingismað-
ur, kvæntur Kristínu Sigurðar-
dóttur í Reykjavík, Sigurbjörg Jó-
hanna, kennari, gift Gísla B.
Kristjánssyni, skrifstofustjóra í
Kópavogi. Sturla, bifreiðastjóri,
kvæntur Þrúði Kristjánsdóttur,
skólastjóra í Búðardal. Halldór
Þorgils, bóndi Breiðabólsstað,
kvæntur Ólafíu Bjarneyju Ólafs-
dóttur.
Þórður á Breiðabólsstað gegndi
mörgum trúnaðarstörfum fyrir
sveit sína. Hann var hreppstjóri
Fellsstrandarhepps í áraraðir,
einnig meðhjálpari og forsöngvari
Staðarfellskirkju. Skapferli hans
var búið þeim kostum að geta um-
gengist hvern sem var með hlýju
viðmóti. Hann ávann sér traust og
virðingu sveitunga sinna og ann-
arra er kynntust honum. Foreldr-
ar Þórðar voru Sigurbjörg Jóns-
dóttir og Kristján Þórðarson
bóndi á Breiðabólsstað. Þau eign-
uðust 12 börn og var Þórður elstur
þeirra. Bræðurnir voru 9 og syst-
urnar 3. öll komust þau til full-
orðins ára nema ein systirin, sem
lést 1 árs gömul. Systkinin voru
öll mjög söngelsk og var söngur
ætíð í hávegum hafður á Breiða-
bólsstað.
Forlögin höguðu þvi þannig, að
ég fluttist að Hóli í Hvamm8sveit.
Þannig hófust kynni okkar Stein-
unnar og urðu þau bæði löng og
góð. Mörg sameiginleg áhugamál
áttum við og stofnuðum kvenfélög
hvor í sinni sveit. Einnig störfuð-
um við mikið saman í Sambandi
breiðfirskra kvenna. Ég á margar
ógleymanlegar minningar frá
þeim tíma, sem hægt væri að rita
um langt mál.
Heitasta áhugamál Steinunnar
var velferð Húsmæðraskólans á
Staðarfelli enda var hann óska-
barn breiðfirskra kvenna. Stein-
unn átti sæti í skólaráði skólans
allt frá stofnun hans og prófdóm-
ari öll árin sem hann starfaði.
Steinunn skipaði frá fyrstu tíð
veglegt sæti f hugum samferða-
manna i héraðinu, sökum mann-
kosta og brautryðjendastarfs bæði
f skólamálum og sem veitandi hús-
móðir.
Að Breiðabólsstað var ævinlega
gott að koma, allir fundu sig vel-
komna. Gleðin skapaði þar góðan
anda og eftir að börnin komust
upp var söngur og hljóðfæraslátt-
ur ómandi um bæinn. Steinunn
var ein þeirra kvenna, sem kunnu
þá list að veita af hjarta og sál,
enda var ævinlega gestkvæmt á
Breiðabólsstað. Á ég þaðan ótelj-
andi minningar, sem engum fölva
hefur slegið á. Það var ætíð venja
að fjölskyldur okkar Steinunnar
hittust á jólum og áramótum, öll-
um til mikillar ánægju. Þá leið
stundin fljótt í leik og söng. Slíkra
stunda er ljúft að minnast.
Steinunn var mikil trúkona og
átti í hjarta sínu örugga von um
annað lif.
Ég og börn mín sendum innileg-
ar samúðarkveðjur til systkina
hinnar látnu, barna hennar og
allra aðstandenda.
Ég kveð vinkonu mfna og bið
Guð að blessa hana á eilífðar-
brautum.
Theódóra Guðlaugs.
Steinunn Þorgilsdóttir frá
Breiðabólstað á Fellsströnd lézt
hinn 4. okt. sl. Útför hennar var
gerð frá Staðarfelli 12. okt. að
viðstöddu miklu fjölmenni.
Steinunn fæddist í Knarrarhöfn
í Hvammssveit hinn 12. júnf 1892.
Foreldrar hennar voru Þorgils
Friðriksson og Halldóra Sig-
mundsdóttir. Þau eignuðust 14
börn, af þeim náðu 12 fullorðins-
aldri. Steinunn var elst systkin-
anna. Á heimilinu í Knarrarhöfn
ríkti guðsótti og góðir siðir. Þor-
gils Friðriksson var vel menntað-
ur, sjálfmenntaður, og lét sér annt
um uppfræðslu barnanna. Hann
var lengi kennari þar í sveitinni og
víðar. Steinunn minntist oft æsku-
daganna og um þá lék ljómi i
hennar huga. Á uppvaxtarárum
hennar var ungmennafélagshreyf-
ingin að vakna og eflast á Islandi,
ungmennafélög voru stofnuð og
vöktu eldmóð og göfugar hugsjón-
ir f hugum ungra íslendinga og oft
er ekki laust við að ég finni til
öfundar i garð þess fólks sem var
svo lánsamt að lifa þessa tíma,
tíma bjartsýni og trúar á landið
og framtiðina. Þetta unga fólk átti
sér svo sannarlega framtfð og það
bjó alla ævi að þeim áhrifum sem
þessi hreyfing og starfið henni
tengt hafði á það.
Steinunn sagði mér oft frá þess-
um árum og ég trúi þvf að þá hafi
verið gaman að vera ungur á ís-
landi. Á þessum árum var margt
ungt fólk í sveitunum og ekki voru
þá hugmyndir um stóriðju öllu til
bjargar. Það var landið sjálft og
þjóðin sem menn trúðu á.
17 ára gömul missir Steinunn
móður sfna og var það mikið áfall
fyrir heimilið. Steinunn varð nú
að taka við búsforráðum og um-
önnun yngri systkina. Heimilið
var mannmargt, oft voru 10—20
manns f heimili. Nærri má geta að
oft hefur vinnudagur Steinunnar
orðið langur. Allt blessaðist þetta
þó vel. Systkinin elskuðu og virtu
Steinunni, þau voru samhent og
áttu sameiginlega drauma um
menntun og frama og hjálpuðu
hvert öðru eftir því sem árin liðu.
Steinunn fór f Kvennaskólann f
Reykjavík veturinn 1913—14 og
stóð þá Helga systir hennar 16 ára
fyrir heimilinu á meðan.
Næstu árin stundaði Steinunn
farkennslu en árið 1918, 23. júní,
giftist hún Þórði Kristjánssyni frá
Breiðabólstað á Fellsströnd. Hófu
þau búskap f Knarrarhöfn og
bjuggu þar 3 ár en fluttu þá á
föðurleifð Þórðar, Breiðabólstað.
Þar bjuggu þau í 46 ár, eða þar til
Þórður andaðist 1967.
Þórður var athafnamaður og
sinnti mörgum trúnaðarstörfum f
sveit sinni. Hann var hreppstjóri í
tugi ára, í sóknarnefnd, og með-
hjálpari f Staðarfellskirkju. Alla
tíð hefur þvi heimilið á Breiða-
bólstað verið gestkvæmt og mið-
stöð félagsstarfa i sveitinni. Þar
ríkti höfðingleg gestrisni og alltaf
var fundinn tfmi til að setjast
niður og spjalla við gesti, þrátt
fyrir annríki dagsins.
Einn þáttur í lffi Steinunnar
hefst með stofnun Staðarfellsskól-
ans árið 1927. Hún fylgdist með
skólanum allt frá upphafi og
framtíð hans var henni mikið
hjartans mál. Hún var f skólaráði
og prófdómari við skólann allt frá
upphafi. Margar námsmeyjar
minnast þessarar virðulegu konu
með Ijúfa fasið sem kom í skólann
á vorin og bar með sér andblæ
íslenzkrar menningar. Steinunni
þótti sárt að sjá skólahald lagt
niður fyrir nokkrum árum, en hún
skildi þjóðfélagsþróunina og virti
það starf sem seinna var unnið í
húsakynnum skólans þegar SÁÁ
tók við húsnæðinu undir starfsemi
sína, þótt hún hefði heldur óskað
að annað skólahald hefði átt þar
framtíð.
Steinunn tók mikinn þátt f fé-
lagslifi í sveitinni. Hún var for-
maður Kvenfélagsins Hvatar f 44
ár. Einnig átti hún lengi sæti f
stjórn Sambands breiðfirzkra
kvenna og minntist oft með þakk-
læti þeirra kvenna sem hún
kynntist og starfaði með þar. Á
bessum árum náði sambandssvæð-
ið yfir Snæfellsnes, Dalasýslu og
vestur að Skor í Barðastrandar-
sýslu. Var oft erfitt og tímafrekt
að sækja aðalfundina sem haldnir
voru til skiptis vftt um svæðið. En
á þeim árum var ekki verið að
telja eftir sporin né tímann ef
álitið var að það væri til heilla og
framfara.
Steinunn og Þórður eignuðust 6
börn. Þau eru: Ingibjörg Halldóra,
sem lézt 17 ára að aldri, Guðbjörg
Helga, Friðjón, Sigurbjörg Jó-
hanna, Sturla og Halldór Þorgils.
Einnig áttu athvarf hjá Steinunni
mörg systkinabðrn hennar meira
og minna. Steinunn annaðist sjálf
kennslu barna sinna fram að
fermingu, en lagði rnikla áherzlu á
að koma þeim síðan til mennta.
Öll börn Steinunnar og Þórðar
hafa verið tengd heimilinu á
Breiðabólstað ákaflega sterkum
böndum og hafa þau aldrei slitnað
þó að þau hafi stofnað sin eigin
heimili og fjölskyldur.
Eftir að Þórður lézt, bjó Stein-
unn á Breiðabólstað í skjóli sonar
sins, Halldórs, og tengdadóttur,
Ólafíu Ólafsdóttur. Á heimilinu
átti hún alltaf sinn virðingarsess
og börn Halldórs og ólafíu virtu
hana og elskuðu eins og reyndar
öll barnabörnin. Glaðlyndi og
dugnaður ólaffu tengdadóttur
hennar féll vel inn í þetta forna
menningarheimili. Heimilið á
Breiðabólstað hélt áfram að vera
miðstöð félagslífs f sveitinni og
renna þar þrír þættir stoðum að.
Tónlistarhæfileikar húsbóndans,
glaðlyndi og gestrisni húsfreyju
og sá menningarblær sem alltaf
fylgdi Steinunni Þorgilsdóttur.
Steinunn var skáldmælt vel og
gáfu þær Helga systir hennar út
ljóðabók með kvæðum eftir sig
fyrir fáum árum. Yfir Ijóðunum er
Fæddur 15. september 1961
Dáinn 18. nóvember 1984
Gamla menntaskólaárganginn
setur hljóðan, nú þegar við söfn-
umst saman til þess að fylgja
Vigfúsi Jónssyni frá írafossi,
skólafélaga okkar og vini, til graf-
ar. Gáskafullum hóp, rétt komn-
um af unglingsárum, er ofraun að
skilja slíkan dóm.
Öllum var okkur kunnugt um
sjúkdómsstríð Vigfúsar, svo ber-
lega hafði það sett mark sitt á
hann okkar menntaskólaár. Frá
því við fyrst kynntumst Vigfúsi
sem lífsglöðum og uppátækja-
sömum unglingi í fyrsta bekk
hafði miklum þrótti og gleði verið
af honum stolið.
Þegar við nú drúpum höfði og
kveðjum gamlan vin biðjum við
honum allrar blessunar af æðstu
máttarvöldum. Fjölskyldu hans,
skyldmennum og öðrum sem eiga
um sárt að binda sendum við
okkar dýpstu samúðarkveðjur.
Bekkjarsystkin í
Menntaskólanum að
Laugarvatni.
Góður vinur okkar, Vigfús
Jónsson, er genginn og það er eft-
irsjá í honum. Við höfðum aðeins
þekkt hann skamma hríð, vinnufé-
lagarnir á Þingvöllum. Samt sem
áður náðum við að kynnast honum
vel. Þrátt fyrir byrði sína frá
unglingsárunum bar hann sig með
prýði. Það er ekki hægt að minn-
ast þess að nokkurt okkar heyrði
hann barma sér eða kveinka yfir
ævilöngum sjúkdómi sínum.
Hann hafði kjark til að horfast í
augu við sannleikann og takast á
við lífið eins og það lá fyrir. Fór
sami blær og fylgdi þeim systrum
alla tíð, blær menningar, látleysis
og mannlegrar hlýju.
Steinunn var ákaflega heilsugóð
og hélt andlegri reisn og atorku
allt fram til síðustu stundar. Síð-
ustu vikurnar, sem hún lifði,
kenndi hún lasleika og var rúm-
liggjandi heima nokkrar vikur og
dvaldi þá Guðbjörg dóttir hennar
á Breiðabólstað og hjúkraði móður
sinni og annaðist hana með þeirri
prýði sem betur verður ekki gert.
Steinunn var þannig umvafin ást
og virðingu sinna nánustu allt til
æviloka. Síðustu 2 vikurnar dvaldi
Steinunn á Borgarspítalanum og
gekkst þar undir mikla aðgerð.
Þar lézt hún hinn 4. október sl.
Ég kynntist Steinunni fyrir 25
árum og eina beztu lýsingu á
henni tel ég þá sem Laxness gefur
á einum stað í bókum sfnum, að
„hún var ein af þeim íslendingum
sem ber menninguna í brjóstinu".
Betri lýsing held ég verði vart
fundin. Steinunn var einstök kona,
víðsýn, vel menntuð, mannleg og
hlý. Aldrei var hún hörð í dómum
um menn eða málefni, en gat skoð-
að mál frá ýmsum hliðum. Hún
stjórnaði heimili sínu og þeim fé-
lagasamtökum sem hún starfaði í
með hlýleik og festu.
Ég vil með þessum orðum reyna
að flytja þakklæti mitt fyrir að
hafa fengið að kynnast og njóta
samvista við Steinunni. Ég held að
því miður fari þeim tækifærum
fækkandi sem við höfum til að
kynnast fólki sem er eins sannir
íslendingar í öllu sinu lífi og hún
var.
Þrúður Kristjánsdóttir
það enda saman að hann sagði
öðrum sannleikann ef svo bar und-
ir, og var ævinlega hreinskiptinn.
Hann var opinn fyrir framtíð-
inni og var alla tið að byggja upp
þekkingu sína fyrir lifið. Hann var
til viðtals um kirkju- og söguleg
málefni og var um leið liðtækur til
hvers kyns verka, hjálpsamur og
handlaginn.
Það fór ekki mikið fyrir honum
í lifanda lifi en samt sem áður
skilur hann eftir gat i tilverunni.
Þess vegna hefðum við kosið að
hafa hann lengur á meðal okkar.
Við þökkum Guði fyrir að hafa
fengið að kynnast Vigfúsi. Við er-
um viss um að minningin lifir um
alla framtíð.
Hvíli hann i friði.
Vinnufélagarnir
á Þingvöllum.
Legsteinar
granít — - marmari
OpM alla daga,
einnig fcvöld Jnnarbraut 19, Seltjarnarnesi,
Ofl bolgar. „ símar 320809 og 72818.
ATHYGLI skal vakin á því, að afmælis- og minn-
ingargreinar verða að berast blaðinu með góðum
fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í mið-
vikudagsblaði, að berast í síðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með greinar aðra daga. í minn-
ingargreinum skal hinn látni ekki ávarpaður. Þess
skal einnig getið, af marggefnu tilefni, að frumort
ljóð um hinn iátna eru ekki birt á minningarorðasíð-
um Morgunblaðsins. Handrit þurfa að vera vélrituð
og með góðu línubili.
Kveðja:
Vigfús Jónsson