Morgunblaðið - 13.01.1985, Síða 54

54
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. JANÚAR 1985
ÞINGBRÉF
eftir STEFÁN FRIÐBJARNARSON
Kjaraþróun 1984—1985:
■
Sígandi
lukka er bezt
— Nýkrónan í fótspor flotkrónunnar
Þegar nýkrónan leysti flotkrónuna af hólmi í ársbyrjun 1981 höfðu ýmsir
trú á því að íslenzkur gjaldmiðill hefði tryggt sér „jafnrétti" við Norður-
landamynt til frambúðar. £n fljótlega seig á ógæfuhlið. Á fjögurra ára afmæli
nýkrónunnar, sem nýliðið er, hefur hún ratað í flestar raunir forvera síns,
flotkrónunnar, og er litlu betur sett en hún var undir lokin.
100 gamalkrónur = 1 nýkróna
Fyrir u.þ.b. fjórum árum vóru tvö núll strokuð út á íslenzkri mynt og hundrað gamalkrónur steyptar í eina nýkrónu,
sem átti að vera „jafningi" krónunnar á Norðurlöndum. En viðhorfin, sem réðu gæfuleysi gamalkrónunnar, ríktu
áfram. Og nú er nýkrónan komin vel á veg forvera síns á smækkunarleiðinni.
„Jafningi Norður-
iandamyntar“
„Hvernig falsar Hafnfirðingur
tíu króna seðil?“ Þannig spurði
gamansamur kunningi á dögunum
og bætti við: „Með því að stroka
tvö núll út af þúsund króna seðli!"
Allar góðar sögur, einnig gam-
ansögur, styðjast við staðreyndir
j eða eitthvert brotabrot úr stað-
reynd. Það er ekki nema fjögur ár
síðan tvö núll vóru strokuð út á
i hundrað króna seðli og úr varð
nýkróna, jafningi systurkrónunnar
hjá frændþjóðum okkar á Norður-
löndum. Það var heldur betur upp-
lit á okkur, Mörlöndum, þegar við
skráðum dönsku krónuna í upp-
hafi árs 1981, kr. 0,9824 (meðal-
Igengi danskrar krónu í íslenzkri
mynt janúar-maí 1981). Við áttum
vinninginn; hver býst svo sem við
öðru?
Hugmyndin um að hundrað-
falda verðgildi gömlu krónunnar
kom fram í tillögu til þingsálykt-
unar í febrúar 1977. Hún var m.a.
rökstudd þann veg að breytingin
hefði hagstæð sálræn áhrif og
gæti hugsanlega dregið úr verð-
bólguhugsunarhættinum. Þetta
gat svo sem reynzt rétt, ef sam-
tímis hefði átt sér stað veruleg
stefnubreyting í meðferð efna-
hagsmála almennt.
Nýkrónan, jafningi Norður-
landamyntar, hefur látið mikið á
sjá á fjórum árum, þó ekki sé það
hár aldur. Hún líkist flotkrónunni,
forvera sínum, æ meir. Hún fór
þokkalega af stað en lenti senn í
hrunadansi víxilhækkana, þ.e.
verðbólgu, sem verið hefur ær og
kýr misviturra stjórnmálamanna,
einkum þeirra sem telja sig þurfa
að hafa vit fyrir okkur sí og æ,
sem myndum hinn sauðsvarta al-
múga.
Verðbólgan tók vænan vaxtar-
kipp í bernsku nýkrónunnar og óx
í 130% á fyrsta ársfjórðungi 1983;
stefndi raunar í enn meiri hæðir
þegar loks var gripið í taumana.
Islenzkir framleiðsluatvinnuvegir,
sem sættu tilkostnaðarhækkunum
af þessu tagi, stóðu í verðsam-
keppni heima og heiman við fram-
leiðslu þjóða með aðeins fárra
prósenta verðbólgu. Staða þeirra
var „rétt af“ með gengisfalli,
gengissigi eða gengisaðlögun, þ.e.
smækkun krónunnar. Verðbólgu-
hugsunarhátturinn hélt sínu
striki, sem og óhagstæður við-
skiptajöfnuður við umheiminn
(stanzlaus frá 1979) og skulda-
söfnun erlendis.
Danska krónan, sem skráð var á
níutíu og níu aura íslenzka fyrir
fjórum árum, er nú skráð á kr. 3,62
(8/1/85). Verðgildi danskrar
krónu hefur langleiðina í fjórfald-
ast. „Jafngildi Norðurlandamynt-
ar“ rís ekki lengur undir þeirri
samlíkingu, því miður.
Bandaríkjadalur, sem skráður
var á kr. 6,54 stendur nú í kr. 40,65,
hefur meir en sexfaldast.
Höfum við engu gleymt og ekk-
ert lært frá því gamla krónan létt-
ist svo að hún f.aut á yfirborði
vatns — og hundrað slíkar vóru
steyptar í eina nýkrónu?
Árangur og vonbrigði
Á fyrri hluta árs 1983 höfðum
við fslendingar gott forskot sem
Evrópumethafar í verðbólgu. Við
nálguðumst hratt fjöldastöðvun
fyrirtækja, með tilheyrandi at-
vinnuleysi, þar eð verðbólgan
hafði rústaö rekstrargrundvöll
þeirra.
Verðbólguvarnir, sem gripið var
til á þessum tíma, báru hins vegar
skjótan árangur, færðu verðbólgu-
vöxt niður í nálægt 15%, áður en
olíu var á ný hellt á verðbólgubál-
ið. Á tólf mánuðum, frá 1. nóv-
ember 1973 til jafnlengdar 1984,
hækkaði lánskjaravísitala aðeins
um 14,3% og hafa verðbreytingar
ekki orðið jafn litlar á jafnlöngu
tímabili sl. tólf ár. Sá árangur,
sem fólst í auknu rekstraröryggi
atvinnuvega, einkum útflutnings-
greina, og atvinnuöryggi lands-
manna á sama tíma og atvinnu-
leysi gisti flestar nágrannaþjóðir,
var ekki veigaminni.
U KI I \lll(i(»ll IAIS
Sparibók meö sérvöxtum aölagast verðtryggingu.
Sama gildir um 18 mánaöa sparireikninga.
BUNAÐARBANKIISLANDS
TRAUSTUR BANKI
Sinfóníuhljómsveit íslands W w w Sinfóníuhljómsveit íslands
OPERU-1 OG VINARTONLEIKAR
NIC0LAI GEDDA
Óperutónleikar í Háskólabíói fímmtu- daginn 24. jan. kl. 20.30. Verkefni: Atriði úr ýmsum óperum sungin og leikin. Einsöngvari: Nicolai Gedda. Stjórnandí: Jean-Píerre Jacquillat. Aögöngumiöasala hefst þriöjudaginn 15. jan. nk. í bókaverslunum Sigfúsar Eymundssonar og Lárusar Blöndal og ístóni, Freyjugötu 1. Vínartónleikar í Háskólabíói laugardag* inn 26. jan. kl. 17.00. Verkefni: Atriöi úr ýmsum óperettum sungin og leikin. Einsöngvari: Nicolai Gedda. Stjórnandi: Páll P. Pálsson
| Sínfóníuhljómsveit íslands Sinfóníuhljómsveit íslands
i