Morgunblaðið - 01.02.1985, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. FEBRÚAR 1985
Kamikkur — grænlensk skinnstígvél sem fundust í gröf- FólkiA var allt klætt skinnfötum. Vegna hugmynda sinna um líf eftir daudann bjuggu eskimóar hina látnu út til veiðiferða.
unum.
Grænland:
Athyglisverðri rannsókn lok-
ið á 500 ára gamalli gröf
— eftir Nils J. Bruun
Dag einn fyrir tólf árum héldu tveir grænlenskir bræður frá bænum
Umanak á Norðvestur-Grænlandi og hugðust sigla yfir fjörðinn til fasta-
landsins. I>aðan var ferðinni heitið út á Nugssuak-skagann, en þar höfðu
þeir stundað rjúpnaveiðar. Á leiðinni fylgdu þeir gömlum göngustígum
sem víða er að finna á þessum slóðum. Annar bræðranna, Hans Grönvold,
nam staðar þegar þeir voru staddir í hlíð einni. Hann var staddur á
snjólausum skika í skjóli við klett og veitti því athygli að þar lágu stórir og
sérkennilegir steinar. Hann færði einn þeirra til og síðan annan. Undir
steinunum lágu skinnstrangar og innan í þeim gat að líta líkamsleifar sex
kvenna og fjögurra barna. Börnin voru á að giska fjögurra og hálfs árs
gömul. Með raun réttri mátti kalla þetta múmíur því sökum frostsins og
hins þurra vinds sem leikið hafði um grafirnar var hold, hár og klæðnaður
fólksins tiltölulega óskemmt. Andlitsdrættir þess voru meira að segja
greinilegir þrátt fyrir að 500 ár væru liðin frá því að fólkið var grafið.
Tólf ár eru nú liðin frá því að
bræðurnir fundu grafirnar þar
sem eitt sinn var byggðin Qila-
kitsok. Þrátt fyrir að bræðurnir
skýrðu minjasafni Grænlendinga
frá fundinum og almenningi væri
kunnugt um hann liðu sex ár án
þess að grafirnar væru svo mikið
sem skoðaðar. Helsta ástæðan
var sú að enn þann dag í dag
ríkir mikil hjátrú meðal Græn-
lendinga í sambandi við dauð-
ann. Þá er þess einnig að geta að
ekki er óalgengt að gamlar grafir
finnist á Grænlandi.
Sex árum eftir fundinn lét
minjasafnið sækja múmíurnar
og var ákveðið i samráði við
danska þjóðminjasafnið, lækna
og vísindamenn að hefja víðtæka
rannsókn í þeim tilgangi að
kanna við hvernig skilyrði íbúar
Grænlands lifðu í kringum árið
1475. Þessari rannsókn er nú lok-
ið og hafa niðurstöður hennar
verið birtar í glæsilegri 200 síðna
myndskreyttri bók sem gefin er
út á grænlensku og dönsku. Á
dönsku heitir bókin: „Qilakitsok
— de gronlandske mumier fra
1400-tallet“.
Samsvörun við
nútímann
Undanfarin ár hafa múmíurn-
ar verið í vörslu vísindamanna
en nú hefur þeim verið komið
fyrir í minjasafninu í Godthaab.
Claus Anreasen, forstöðumaður,
sagði að í fyrstu hefði ríkt nokk-
ur óvissa um hvort rétt væri að
sýna múmíurnar. Vegna þess hve
vel þær hafa varðveist geta gest-
ir safnsins nú gert sér mun betri
grein fyrir skyldleika þessa fólks
og núlifandi íbúa Grænlands
bæði hvað varðar ytra útlit og
menningu. Hins vegar óttuðust
forráðamenn safnsins að vegna
þess hve heillegar múmíurnar
eru gæti mönnum þótt sem hin-
um látnu væri sýnd óvirðing.
Vísindamennirnir fengu leyfi
til að rannsaka líkamsleifarnar
en þó með vissum skilyrðum.
Forráðamenn minjasafnsins fóru
þess á leit við þá að þeir létu
yngsta barnið ósnert svo og að
þess yrði gætt að best varðveittu
múmíurnar skemmdust ekki við
rannsóknirnar.
Grænland á 15. öld
Rannsóknirnar sýna að
líkamsleifarnar eru frá því um
1475. Á þeim tíma höfðu Eskimó-
ar tekið sér bólfestu meðfram
ströndum Grænlands. Græn-
lendingarnir sigldu um á húð-
keipum með allt sitt hafurtask í
leit að fengsælum veiðislóðum.
Saga fólksins sem fannst við
Qilakitsok náði a.m.k. 500 ár aft-
ur í tímann. Forfeður þessa fólks
komu frá Alaska og Kanada og
settust að þar sem nú heitir
Thule-svæðið á Norðvestur-
Grænlandi. Síðar náði byggðin
lengra niður eftir vesturströnd-
inni. Fornleifafræðingar nefna
þetta „Thule-menninguna". Á 12.
öld náði menning þessi á vestur-
ströndinni allt til veiðisvæðanna
í nágrenni við staðinn þar sem
bræðurnir fundu grafirnar.
Eiríkur rauði
Á sama tíma og eskimóarnir
komu úr norðri til Grænlands
voru norrænir menn að hefja bú-
setu á Suður-Grænlandi. Eiríkur
rauði kom fyrst til Grænlands
árið 982 og fjórum árum síðar fór
hann fyrir leiðangri 25 skipa frá
íslandi til Grænlands. íbúunum
fjölgaði á næstu árum, en eins og
alkunna er var það Eiríkur rauði
sem gaf landinu nafn.
Byggð norrænna manna teygði
sig til norðurs samtímis því sem
eskimóarnir fluttu sig sunnar.
Urðu oft átök á milli þessara
ólíku kynþátta.
Vitað er að byggð hinna fornu
íslendinga náði norður til Upern-
arvik, sem er fyrir norðan stað-
inn þar sem grafirnar fundust.
Til sannindamerkis um þetta er
rúnasteinn þar sem letruð eru á
íslensk mannanöfn.
Ekki er vitað hvort konurnar
og börnið létu lífið í átökum við
norræna menn. Líkin báru ekki
merki um átök en ennþá hefur
ekki tekist að komast að því hvað
það var sem dró þetta fólk til
dauða.
Feröin langa
Grafirnar bera þess merki að
hinir látnu voru búnir til lang-
ferðar. Hugmyndir eskimóa um
Svipurinn á barninu, sem aöeins var sex mánaða gamalt er það lést, hefur
haldist óskertur, þrátt fyrir að barnið hafi legið í 500 ár í gröf á Grænlandi.
Vísindamenn voru sammála um að láta það óskert er þeir rannsökuðu fund
þennan.
Eskimóar töldu að í húðflúri byggi dularmáttur. Með infrarauðri Ijósmynda-
tækni tókst að kalla fram húðflúrið á andliti kvenfólksins. Hér sést húðflúr á
50 ára gamalli konu.