Morgunblaðið - 27.02.1985, Blaðsíða 29

MOBGUNBLADID, MIÐVIKUDAGUR 27. FEBRÚAR 1985
29
Átti erfitt með að
sætta sig við
skiptingu Evrópu
Ódó, 26. ffhni.r Fri Elúabetu JóiusdiUur, frétUriUrm MorgunbUósins.
TREHOLT lagdi í máli sínu
ríka áherslu á þörfina fyrir
Mikill áhugi
fjölmiðla á
réttar-
höldunum
(>sló, 26. febrúar. Frá Elísabetu Jónasdóttur,
fréttaritara MbL
SVO virðist sem ákæran á hendur
Arne Treholt sé alvarlegri og um-
fangsmeiri en flestir höfðu átt von
á og eru viðbrögð norskra fjjöl-
miðla í samræmi við það. Öll
helstu dagblöð landsins einbeita
sér að fréttaflutningi frá réttar-
höldunum og eru þau mcginuppi-
staða þeirra í dag.
Áhugi almennings á málinu
virðist einnig vera mikill og er
Treholt og ákæran á allra vör-
um. Forvitnir vegfarendur
staldra við fyrir utan dómshúsið.
Það hefur ekki verið venjan að
vopnaðir lögreglumenn standi
þar við hvert horn.
Aftenposten birtir ákæruna í
heild sinni og fjallar um helstu
atriði er fram komu í máli sak-
sóknara í gær. Verdens Gang og
Dagbladed gera málinu einnig
góð skil og er fjallað um upphaf
réttarhaldanna og gang málsins
í meira en tíu síðum í hvoru
þeirra í dag. Þessi blöð gáfu
einnig út aukablöð með fréttum
af ákærunni síðdegis í gær.
Sjónvarp og útvarp hafa einn-
ig eytt drjúgum hluta útsend-
ingartíma síns i umfjöllun um
málið. Fjöldi erlendra frétta-
manna fylgist með réttarhöldun-
um og virðist áhugi þeirra hafa
aukist mikið eftir að ákæran var
birt í heild sinni og fram kom að
svo mörg lönd er raun ber vitni
koma þar við sögu.
pólitískar samræður austurs og
vesturs. Hann greindi frá því
að hann hefði alltaf átt erfitt
með að sætta sig við skiptingu
Evrópu og hann hefði ætíð hrif-
ist af Austur-Evrópu.
Treholt kvaðst hafa verið i
Prag er innrásin var gerð 1968
og fordæmt hana eindregið. „Ég
hafði hins vegar þá skoðun að
nauðsynlegt væri fyrir Tékka að
halda uppi samræðum við Sov-
étmenn.“
Hann lagði áherslu á að hann
hefði á þessum tíma litið á sig
sem eins konar talsmann Tékka
við Sovétmenn. „Ég benti Beljaj-
ev ítrekað á þann rétt Tékka að
ráða sínum málum sjálfir," sagði
hann. Hann bætti því við að það
hefði oftsinnis gerst að tékkn-
eskir útlagar hefðu fengið húsa-
skjól á heimili sínu í Ósló.
Ekki
VG/Símamynd
Á leið til réttarhaldanna
Mynd þessi var tekin í gærmorgun af Arne Treholt, er hann hélt frá fangelsinu í fylgd lögreglumanna áleiðis
til dómsalanna, þar sem réttarhöldin yfir honum fara fram.
njósnir, heldur
pólitískar samræður
— sagði Arne Treholt um fundi sína með njósnurum Sovétmanna
OhIó, 26. febrúar. Fró Elfsabelu JónudóUur,
ARNE Treholt dró mjög úr mik-
ilvægi funda sinna með KGR-
njósnurum í varnarræðu sinni
við réttarhöldin í morgun.
„Þetta voru ekki njósnafundir,
heldur pólitískar samræður,"
sagði hann. Treholt skýrði frá
því að ástæðan fyrir þessum
fundahöldum hafi verið þörf á
að ræða málefni austurs og vest-
urs. Hann gagnrýndi meðferð
frétUriUra Morininbluósins.
Lars Quigstad saksóknara á
málinu harðlega og sagði hana
hafa verið ærumeiðandi.
Treholt mætti vel undirbúinn og
hafoi m.a. skrifað niður nokkur at-
riði varðandi æsku sína og upp-
vöxt og dreifði þeim í Ijósriti til
allra þeirra er sæti eiga i dómn-
um. Hann virðist hafa skrifað all-
ar útskýringar sinar niður og
studdist við
ræðu sinni,
handritið i
sem stóð
varnar-
i fjórar
klukkustundir í dag.
Treholt bað um leyfi réttarins
til að hætta fyrr í dag en ráð hafði
verið gert fyrir og bar því við að
það tæki mikið á sig að standa
skyndilega innan um slíkan fjölda
og skýra mál sitt eftir að hafa set-
ið einangraður í þrettán mánuði.
Dómsforseti, Astrid S. Rynning,
varð við þessari beiðni ákærða og
mun hann því halda áfram að
skýra mál sitt á morgun, og er
í skjalasafni Treholts:
Frásagnir af trúnaðar-
fundum Johan Jörgen Holst
í ákærunni á hendur Arne
Treholt nefnir norski ríkissak-
sóknarinn meðal skjala sem
Treholt komst yfir frásagnir af
fundum sem Johan Jörgen
Holst, sem var ráðherraritari
Knut Frydenlund, utanríkis-
ráðherra í ríkisstjórn Verka-
mannaflokksins, átti með emb-
ættismönnum ýmissa þjóða,
einkum bandarískum.
í skjölum þessum er meðal
annars sagt frá fundum er Johan
Jörgen Holst sat í Helsinki í júlí
1980 annars vegar með Keijo
Korhonen aðstoðarráðherrarit-
ara og Paavo Váyrynen utanrík-
isráðherra. Á fundunum var
meðal annars rætt um ástandið
á norðurslóðum.
Þá var Arne Treholt ákærður
fyrir að hafa á tímabilinu
1980—1981 afhent sovéskum
njósnaforingjum i Oslo og/eða
Vín og/eða Helsinki og/eða New
York upplýsingar sem farið
skyldi með sem trunaðarmál
vegna öryggishagsmuna ríkisins
gagnvart öðru ríki. Meðal þess-
ara skjala voru frásagnir af 10
fundum Johans Jörgen Holst,
Johan Jörgen llolst
sem dreift var í dulmálsskeyt-
um.
Á þessum fundum hitti Johan
Jörgen Holst m.a. Marshal
Shulman í bandaríska utanrík-
isráðueytinu, dr Helmut Sonn-
enfeldt, samstarfsmann Henrys
Kissinger, David Aaron starfs-
mann í öryggisráðinu í Hvíta
húsinu, Warren Christopher, að-
stoðarutanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, Spurgeon Keeny,
starfsmann afvopnunarstofnun-
ar Bandaríkjanna, og Lawrence
Eagleburger, aðstoðarutanrík-
isráðherra Bandaríkjanna. Á
fundunum var rætt um alla
þætti utanríkis- og öryggismála,
jafn varnir á norðurslóðum sem
afvopnunarviðræður við Sov-
étmenn.
Johan Jörgen Holst er nú for-
stjóri Norsku utanríkismála-
stofnunarinnar, en við hana
starfaði hann áður en hann varð
ráðherraritari eða statssekretær
eins og sú staða heitir á norsku.
En þeir sem henni gegna eru
pólitískir aðstoðarmenn ráð-
herra. Arne Treholt gegndi
þeirri stöðu hjá Jens Evensen,
þegar hann var hafréttarráð-
herra.
talið að hann muni ekki Ijúka
ræðu sinni fyrr en á föstudag.
Treholt neitaði eindregið að
hafa átt 120 njósnafundi með
starfsmönnum sovésku leyniþjón-
ustunnar. Hann gagnrýndi í því
sambandi harðlega fjóra sérfræð-
inga dómsins fyrir að hafa farið í
gegnum einkaskjalasafn sitt. En
eins og fram kom í máli saksókn-
ara í gær er uppistaðan í þvi 832
trúnaðarskjöl.
Treholt kvað skjölin þau er
fundust á heimili hans ekki eins
merkileg og látið væri að liggja.
Sum þeirra hefði hann sjálfur
merkt sem „trúnaðarmál" til að
tryggja að þau væru lesin af
starfsmönnum utanríkisráðu-
neytisins og mörg hafi fyrir löngu
verið birt opinberlega. Hann saði
að af skjölunum 832, sem fundust
heima hjá honum, hafi aðeins 13
verið stimpluð sem „leyndarmál"
17 stimpluð „takmörkuð dreifing",
37 stimpluð „algjört trúnaðar-
mál“, 530 „trúnaðarmál“ og 12 hafi
verið stimpluð „ekki til birtingar“.
Treholt taldi upp þá fundi er
hann viðurkenndi að hafa átt með
sovéskum sjórnarerindrekum.
Hann fjallaði ekki nánar um sam-
band þeirra við KGB, en gat þess
að það væri vitað að meira en
helmingur stjórnarerindreka
austantjaldslandanna hjá Sam-
einuðu þjóðunum fengist einnig
við njósnir. Hann kvaðst hafa átt
59 fundi með sovéskum stjórnar-
erindrekum á fimmtán árum.
Treholt notaði orðið „vinnu-
fundur“ (arbejdsluns) um fundi
sína með sovéskum stjórnar-
erindrekum. Hann neitaði ein-
dregið vangaveltum þess efnis, að
hann hafi hitt sovéska stjórnarer-
indreka er hann skokkaði f Centr-
al Park í New York meðan hann
starfaði þar, en viðurkenndi að
hann hafi hitt Vladimir Sjissjon á
bar í byggingu Sameinuðu þjóð-
anna. Sjissjon er einn þeirra sov-
ésku njósnara er Treholt er
ákærður fyrir að hafa afhent
mikilvægar upplýsingar. Hann
viðurkenndi síðan að hafa átt 11
„vinnufundi” með njósnaranum
Evgewny Beljajev á tímabilinu
1968—1971 og 20 með Gennaty
Titov á tímabilinu 1971—1976.