Morgunblaðið - 27.02.1985, Blaðsíða 48

48
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. FEBRÚAR 1985
Minning:
Árni Bergmann
Þórðarson
Fæddur 8. september 1919
Dáin 17. febrúar 1985
Sunnudaginn 17. febrúar sl. lést
minn ástkæri tengdafaðir eftir
stutta, en erfiða sjúkrahúsvist.
Tengdafaðir minn var fallegur,
ljúfur og góður maður, sem ávallt
var reiðubúinn, hvar og hvenær
sem hann gat, að greiða götu ann-
arra. Var þá sama hvort heldur
voru börnin hans, tengdabörnin,
barnabörnin, frændur eða vinir.
Það var hans einkunnarorð, að
vera ávallt viðbúinn.
Ekki ætla ég að rekja æviár
hans, nema að litlu leiti. Árni varð
fyrir því, á unga aldri, að missa
föður sinn, og var móðirin orðin
ein með barnahópinn sinn, sem
var mjög erfitt á þeim tíma. Varð
hún að sjá af Árna um tíma, er
hún kom honum í fóstur hjá ynd-
islegum hjónum, þeim Önnu
Kristínu Björnsdóttur og Svein-
birni Péturssyni, sem þá bjuggu í
Skáleyjum á Breiðafirði. Olst
hann þar upp í ást og umhyggju
þeirra hjóna, og fóstursystur sinn-
ar, ólafar Hannesdóttur (Lóu).
Hefur ávallt verið mjög kært á
milli þeirra, og þau fóstursystkin-
in hugsað vel og borið mikla um-
hyggju fyrir foreldrum sínum.
Arið 1937 ákveður Árni að
freista gæfunnar, og fara suður til
Reykjavíkur. Flyst hann til móður
sinnar, Maríu Sigurgeirsdóttur, og
systkina sinna, Sólborgar, Lauf-
eyjar, Olgeirs og Ólafs, og var það
mikil gleði, er þau sameinuðust á
ný. Hafa ávallt verið mjög sterk
bönd á milli þeirra.
Þann 21. júlí 1945, sté hann
Fædd 22. júlí 1901.
Dáin 16. febrúar 1985.
María M. Guðmundsdóttir, fyrr-
um húsvörður Kvennaskólans i
Reykjavík, fæddist á Hofsstöðum í
Helgafellssveit á Snæfellsnesi
hinn 22. júlí 1901. Foreldrar henn-
ar voru þau Guðmundur Bjarna-
son bóndi þar og smiður og ólína
Árnadóttir kona hans. Bæði voru
þau fædd á Snæfellsnesi sunnan-
verðu, Guðmundur á Slítandastöð-
um í Staðarsveit en ólína á
Fornu-Fróðá í Fróðárhreppi. Þeim
hjónum varð 17 barna auðið en
ekki komust nema 6 til fullorðins-
ára og var María yngst þeirra
fjögurra systra og tveggja bræðra.
Nú lifir einungis eitt systkinanna,
Soffía Guðmundsdóttir i Stykk-
ishólmi. Auk hennar voru þau
Guðrún, Bjarni og Kristján jafnan
vestra en tvær systranna, María
og Kristín ílentust syðra. Kristín
var gift Jóni Ágústi Guðmunds-
syni vitaverði á Reykjanesi og tók
við því starfi að honum látnum.
María var enn barnung þegar
foreldrar hennar eignuðust Jóns-
nes- í Helgafellssveit, sjávar- og
hlunnindajörð í tölu þeirra sem
stóðu undir orðstír Breiðafjarðar
alls sem kostalandshluta. Jónsnes
og líf fjölskyldunnar þar varð sá
jarðvegur sem María óx af,
bernskuslóð hennar og mótunarafl
sem henni þótti alla tíð vænst um
alls. Föður sinn mat hún umfram
aðra menn og gekk með honum til
verka til eyja og lands, ég ímynda
mér að margur karlmaðurinn
mundi fullsæmdur af handtökun-
um þeim.
Þegar María var nærri tvítugu
tóku þau foreldrar hennar til fóst-
urs Loft Gestsson, en hann og
hans börn má ef til vill telja að
stærsta gæfuspor í lifinu er hann
gekk í hjónaband með elskulegri
tengdamóður minni, Katrínu Sig-
urveigu Guðgeirsdóttur, ættaðri
frá Hellissandi á Snæfellsnesi.
Stóðu þau þétt saman alla tíð og
hef ég aldrei heyrt eitt einasta
sunduryrði þau rúm 20 ár sem ég
hef þekkt þau, og segi ég það alveg
satt, að þau voru bæði ástfangin
og hamingjusöm fram til síðasta
dags. Eignuðust þau 3 mannvæn-
leg börn, Kristbjörn fæddan 1945,
kvæntan undirritaðri Svanhildi,
fædda 1949, gift Þorvarði Har-
aldssyni Þórð, fæddan 1955,
kvæntan Stefaníu Ólafsdóttur, og
eru barnabörnin orðin 10, yngsta
hálfsmánaðar gamall yngispiltur.
Ég get ekki lýst því með orðum,
hvað þau voru alltaf stolt af
barnahópnum sínum.
Tengdafaðir minn varð fyrir
öðru láni í lífinu, er hann réðst til
Ó. Johnson og Kaaber. Starfaði
hann þar til dauðadags, eða rúm
38 ár, lengst af í kaffibrennslunni,
hjá yndislegu og traustu fyrir-
tæki, sem ávallt ríkir mikil eining
í og allir sem einn maður. Og hafa
þeir forystumenn fyrirtækisins
reynst tengdaföður minum af ein-
lægni, því ófáar sjúkrahúsferðir
hefur hann þurft að fara um dag-
ana. Ævinlega ríkti sami skilning-
ur hjá þeim.
Veit ég að mér er óhætt að full-
yrða, að hann Árni minn var góð-
ur starfsmaður, samviskusamur
og heiðarlegur, og vildi skila sínu
dagsverki vel. Veit ég að hann
hugsaði um velgengni fyrirtækis-
ins eins og hann ætti það sjálfur.
Við sátum saman í eldhúsinu
hafi komist næst því að vera bðrn
Maríu, því að hún giftist aldrei og
eignaðist sjálf ekki börn.
í uppvextinum naut María
venjulegrar uppfræðslu þess tíma
en mun því til viðbótar hafa notið
tilsagnar í Stykkishólmi áður en
hún settist f 2. bekk Kvennaskól-
ans í Reykjavík árið 1922. Þaðan
útskrifaðist hún eftir þrjú ár vorið
1925. Traust vináttubönd voru
bundin á þeim árum, bekkjarsyst-
urnar héldu saman æ síðan og þær
María og Ragnheiður Jónsdóttir,
kennari og síðar skólastjóri, héldu
jafnan síðan sambandi og vináttu.
Nokkur næstu ár eftir Kvenna-
skólanámið var hún farkennari i
heimasveit sinni uns hún fluttist
suður til Reykjavíkur um 1930.
Þar urðu nálin og tvinninn aðal-
viðfangsefnið og komu í stað ára-
hlummanna vestra. Vinnufyrir-
komulag saumakvenna var á þeim
árum gjr 'nan þannig að sumar-
konan fói um vissan tíma til
heimila þein \ sem unnið var fyrir
og vann þar a. daginn og dagana.
María mun hai • verið sérstakur
aufúsugestur þvi að saman fór
verklagni, vandvirkn' og auðlegð
hugans sem María veu*i af þeim
sem kunnu að meta. L. stkina-
börnum hennar er það *ium
hverjum minnisstætt að þá vrr
hátíð í bæ meðan María stóð við.
Á stríðsárunum tókst svo til að
María fékk inni á hinni gömlu
heimavist Kvennaskólans sem þá
var lögð niður endanlega um leið
og hússtjórnardeildin. Rúmlega
tíu árum síðar, árið 1953 mun það
hafa verið, varð María húsvörður
skólans. Því starfi gegndi hún til
haustsins 1977 eða í rétt tæpan
aldarfjórðung. Það var á tæplega
miðju þessu tímabili i lífi Maríu
sem ég kynntist henni og skólan-
heima á Borgarholtsbraut 63, í há-
deginu laugardaginn 9. febrúar, og
drukkum kaffi, daginn sem hann
veiktist. ég man ekki af hverju það
barst í tal, en það var verið að tala
um afmæli og segir Árni að hvern
einasta afmælisdag starfsmanna
sé hringt í þá og þeim óskað til
hamingju með daginn, og á stór-
um afmælum komi stórgjafir.
Eins hafa þeir reynst henni
tengdamóður minni alveg sér-
staklega vel, og vil ég þakka það af
heilum hug, eins það að hann
skyldi njóta samfylgdar þeirra öll
þessi ár.
Svo umburðarlynd, þægileg og
samhent voru þessi hjón alla tíð,
að sjálfsagt þótti þeim að börnin
sín byggju með sínar fjölskyldur
inni á þeirra heimili, meðan þau
komu sér upp þaki yfir höfuðið, og
þrengdu þau svo að sér, að það var
ekki eftir nema eitt herbergi og
stofa, sem þau höfðu eftir. Fann
ég aldrei annað en þau teldu það
eðlilegt.
Ég get sagt það satt, að hann
tengdafaðir minn var mér svo
dýrmætur, reyndist mér sem besti
faðir og hefði mér ekki getað þótt
vænna um hann, þó hann hefði
verið faðir minn, sama segi ég um
tengdamóður mína, sem hefur alla
tíð umvafið mig. Eins hafa þau
verið við hin tengdabörnin sín,
sem ég veit að bera sömu tilfinn-
ingar í brjósti og ég.
Hún Hrönn mín, dóttir okkar,
hefur verið átt samastað hjá afa
og ömmu síðustu þrjú árin aðra
hvora nótt, vegna vinnu sinnar og
rútuleysis heim í Mosfellssveit á
síðkvöldum. Hafa þau verið henni
svo góð að hún er eins og litla
barnið þeirra og Hrönn og afi allt-
af sammála. Hann keyrði hana í
vinnuna um helgar. Hún spyr: Afi,
má ég fá spariskyrtuna þina í
kvöld? Svarið var. Þó það nú væri.
Hún hringdi í afa og spurði: Ætlar
þú að koma með mér i afmælið
hennar Hlibbu vinkonu í kvöld?
Sama er að segja um öll hin
barnabörnin, ævinlega var afi til-
búinn að gefa þeim allt af sjálfum
sér.
um sem hún þjónaði, mjög um líkt
leyti og Davíð Erlingsson sem
einnig minnist Maríu heitinnar á
þessu blaði og er í rauninni litlu
við þá mynd að bæta. Mér fannst
strax að með vissum hætti varð-
veitti María sál Kvennaskólans.
Hún hafði þá verið í tengslum við
skólann í ríflega 40 ár, þekkt per-
sónulega þrjá af fjórum skóla-
stjórum hans frá upphafi, hún
vissi hvernig öllu smáu jafnt sem
stóru hafði verið fyrir komið um
allan aldur að því er mátti skiljast
og þannig átti það líka að halda
áfram að vera. Þar var á ferð sú
trúmennska og elja sem ekkert
taldi eftir og mældi tímann ekki í
klukkustundum til launa heldUr i
sómasamlega loknum verkum.
María var stundum hrjúf á yfir-
borði og engan vissi ég að hún
tæki í trúnað sinn fyrr en eftir
hæfilegan reynslutíma. En hún
mátti ekkert aumt sjá og ég held
að einungis þá hafi henni sárnað
kröpp kjör að hún hafði ekki nóg
að gefa öðrum. Mat hennar á fólki
og málefnum var oft á tíðum
nokkuð óvægið en grundvöllur
matsins var, að því er ég fékk séð,
einmitt þessi; hvort menn sóttust
eftir að gera sjálfa sig mikla eða
hvort að baki gjörðum manna lá
fórnfýsi og hjálparlund.
Það var löngum hlutskipti
Maríu að þjóna öðrum og það
gerði hún vel. Það var hins vegar
ekki gert af þjónslund, þvert á
móti var hún höfðingi í skapi, að
vísu án persónulegs metnaðar, en
höfðingi sem jafnan verður met-
inn meira en ýmsir þeir sem
hærra tilkall gera.
Ég veit ekki hvort mér leyfist að
kalla mig hafa verið vin Maríu en
það sem hún jafnan sýndi mér leit
ég á sem vináttuvott sem oft var
mér hvatning til átaka meiri en
hún vissi. Á móti kemur virðing
mín fyrir konu sem sannaði fyrir
mér flestum betur að fslensk
bændamenning var ekki róman-
tísk hégilja. Hitt einnig hvað það
merkir að bogna ekki í storminum
mikla og síðasta en brotna heldur.
Aðalsteinn Eiríksson
Sérstakur kærleikur ríkti meðal
Árna og systkina hans, hafa þau
alltaf borið mikla umhyggju hvert
fyrir öðru og haft yndi af að koma
saman. Ákváðu þau að koma sam-
an um jól ár hvert, og skiptust á
að bjóða sitthvert árið, og komu
þau saman hjá tengdaforeldrum
mínum síðustu jól. Ríkti mikil
gleði og ánægja.
Eins vil ég minnast jólaboð-
anna. Hvern jóladag var saman
komið á heimili þeirra í hátíða-
skapi, og allt gert fyrir okkur. Var
eitt skipti sem féll úr vegna veik-
inda og vorum við sem rótlaus þau
jólin. Þessu hafði ég ekki kynnst
fyrr en ég kom í þeirra fjölskyldu.
Vil ég með þessum fátæklegu
orðum mínum þakka okkar góða
tengdaföður samfylgdina og hand-
leiðsluna, og síðast en ekki síst
hlýja hjartalagið til okkar allra,
og tala ég þá líka fyrir munn Væa
og Stefýar.
Bið algóðan Guð að geyma og
varðveita okkar góða tengdaföður,
og styrkja tengdamóður okkar,
aldraða fósturforeldra, systkini og
okkur öll.
María Magðalena Guðmunds-
dóttir frá Jónsnesi i Helgafells-
sveit, lengi hússumsjónarkona í
Kvennaskólanum við Fríkirkjuveg
í Reykjavík, andaðist i Landspítal-
anum aðfaranótt 16. febrúar eftir
skamma legu. Það var ljóst, að
hverju fara mundi. Hún vék oft
orðum að þvf síðustu árin að hún
myndi brátt fara héðan. Hún var
reiðubúin. En lokahriðina tók
miklu skjótara af en ætla hefði
mátt, og henni fylgdi að því er
virtist ekki mikið kvalræði. Þegar
ég leit til hennar degi fyrir andlát-
ið hafði hún orð á, hve vel væri um
sig annazt. Að ýmsu leyti var líð-
an hennar góð, þótt hið þyngsta
mein sækti á, og hún hélt fullu
ráði og heilu viti og yfirsýn fram á
síðustu stund. Nú er hún þangað
komin, að geta látið rætast þá ósk
sem hún orðaði oftsinnis fyrr á
árum: Ég ætla ekkert að vera að
ferðast fyrr en ég er dauð. Þá
kostar það hvorki fé né fyrirhöfn.
Með Mariu er farinn sterkur
einstaklingur, heill og hlýhuga, en
sérvitur dálítið og ekki allra, því
að sumstaðar var hún viðkvæm og
gálausir gátu komið illa við hana.
Trölltrygg var hún og dygg að
Með Jesú byrja ég,
með Jesú vil ég enda
og æ um æviveg
hvert andvarp honum senda.
Hann er það mark og mið,
er mæni eg sífellt á.
Með blessun, bót og frið,
hann býr mér ætíð hjá. (y Briem)
Anna Ingibjörg Benediktsdóttir
í dag er borinn til grafar Árni
Þórðarson, mikill mannkostamað-
ur, sem starfaði hjá fyrirtækjum
O. Johnson & Kaaber hf. í nær 39
ár, eða frá 1.9. 1946 til dauðadags.
Árni réð sig fyrst til starfa hjá
Kaffibætisverksmiðju O. Johnson
& Kaaber hf. þann 1.9. 1946 en
fluttist síðan um set og hóf störf
hjá Kaffibrennslunni árið 1959.
Þannig á Árni að baki langan
starfsferil sem ber með sér það
traust sem alltaf ríkti gagnkvæmt
á milli hans og forráðamanna
þessara fyrirtækja.
Þessa hægláta, prúða og sam-
viskusama starfsmanns er nú
saknað af öllum sem honum
kynntust, ekki síst af þeim sem
með honum unnu dagleg störf
undanfarna áratugi í verksmiðj-
unni að Tunguhálsi, og kveðjum
við hann nú með þakklæti i huga.
Við flytjum eftirlifandi eigin-
konu hans, Katrínu Guðgeirsdótt-
ur, börnum hans þrem, Kristbirni,
Svanhildi og Þórði, svo og barna-
bðrnum, okkar innilegustu samúð-
arkveðjur.
Ólafur Ó. Johnson
í dag kveðjum við elskulegan
föður, tengdaföður og afa með
miklum söknuði og trega í hjört-
um. Þegar slíkur harmur slær
okkur duga orðin ein skammt til
að lýsa tilfinningunum.
Pabbi fæddist í Sæbóli á Hell-
issandi. Móðir hans var María Sig-
urgeirsdóttir og faðir Þórður
Árnason sjómaður. Missti hann
föður sinn kornungur. Ekkjan sat
nú uppi með stóran barnahóp, sem
á þeim árum var býsna algengt á
Hellissandi, þar sem sjómenn réru
duga því eða þeim sem hún vildi
duga. Hún ólst upp þar vestra þeg-
ar öldin var ung, sjálfsagt við lítil
efni og að sumu leyti kröpp kjör,
en líka við margvíslegt hollustu-
vænlegt bjargræði sem sækja varð
með atfylgi, aðgát og ósérhlífni.
Með henni er nú farinn einn
þeirra manna sem urðu sterkir og
heilsutraustir líkamlega af þvi
kraftmeti sem kom af fugli og sel,
auk húsdýranna, og af því græn-
meti sem meðal annars var
skarfakál heyjað í eyjum og varð-
veitt í stafkerjum milli skyrlaga
undir hæfilegu fargi, — og and-
lega á því kostmeti sem völ var á í
slíkri byggð við land og við sæ með
fjölbreyttu atvinnulagi á mann-
mörgu heimili í stórum barnahópi,
á þeirri öld sem dró andann djúpt
til átaka og framfara og hafði að
leiðarljósi félagshyggju af þeirri
tegund sem tekið hafði áhrifum
frá Grundtvig í Danmörku. Þeim
fer nú að fækka sem þannig
mótuðust, áður en steikin með
sultu og sykurleðjubrúnuðum
jarðeplum var komin út um allar
sveitir þessa lands frá sama landi.
Kynni tókust með okkur Maríu
fyrir hérumbil aldarfjórðungi þeg-
ar stjórn Kvennaskólans brá á það
ráð að leigja vistarveru í skólan-
um manneskju sem yrði til þess að
roskin umsjónarkonan væri ekki
alein í húsinu. Þetta var heillaráð
fyrir mig. María beindi mér aldrei
nema góðu, og ég gat við og við
verið henni innan handar um
eitthvað sem taka þurfti hendi til
í hússgæzluhiutverkinu. Þótt
langt yrði milli funda síðar, eftir
að vist minni í húsinu lauk, slitn-
aði sambandið milli okkar aldrei
með öllu. Allra síðustu árin kom
ég til hennar við og við i íbúðina
litlu við Skúlagötu, þar sem hún
átti heima eftir að verkdeginum
var lokið.
Ég varð þess fljótt var þegar ég
kynntist Maríu, að af öllum stöð-
um veraldarinnar áttu tveir lang-
mest rúm i huga hennar. Annar þó
miklu meira. Það var heimasveit-
in. En næst henni gekk skólinn
sem hún varði mestri starfsævi
Minning:
María M. Guðmunds-
dóttir frá Jónsnesi