Morgunblaðið - 27.02.1985, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. FEBRUAR 1985
49
á opnum bátum beint út á úfið
úthafið. í baráttunni við Ægi kon-
ung í sínu ægilegasta veldi fórn-
uðu margir hraustir sjómenn lífi
sínu við að sækja lífsbjörgina við
kröpp kjör. Konur og börn biðu í
landi.
Var honum komið í fóstur hjá
þeim sæmdarhjónum Önnu Krist-
ínu Björnsdóttur og Sveinbirni
Péturssyni sjómanni, er þá bjuggu
í Skáleyjum. Þau lifa nú fósturson
sinn í hárri elli í Stykkishólmi.
Hún er 90 ára en hann 94 ára. Með
honum ólst upp fóstursystir hans,
Ólöf Hannesdóttir (Lóa), sem nú
harma fósturbróður sinn. Þau
reyndust honum bestu foreldrar
og sýndu honum mikla ást og um-
hyggju.
I eyjunum sleit pabbi barns-
skónum við leik og störf. Á þess-
um árum urðu börn að vinna.
Heyjað var í landi (Gufudalssveit
og Múlasveit) á sumrin. Róið var á
opnum bátum um Breiðafjörðinn
með fé því nýta varð eyjabeitina
vel. Hrís var sótt til eldiviðar og
komust þeir oft í hann krappan á
þessum árum. Náið samband var
ævinlega milli hans og fósturfor-
eldra hans.
1937 fluttist pabbi til Reykja-
víkur á heimili móður sinnar að
Bergþórugötu 31. Eins og nærri
má geta var hann umvafinn móð-
urumhyggju. Móðir hans endur-
heimti son sinn sem hún hafði
saknað öll þessi ár. Miklir kær-
leikar urðu með þeim mæðginum
ætíð síðan og systkinin voru geysi-
lega samhent og mikill kærleikur
þeirra í milli. Komu þau oft sam-
an til að gleðjast á hátíðar-
stundum. Nú síðast hittust þau öll
5. janúar í jólaboði og var pabbi
sérstaklega hamingjusamur þetta
kvöld.
Mestu gæfuspor hans voru er
hann giftist mömmu, I júlí 1945.
Mamma, Katrín Guðgeirsdóttir,
og pabbi áttu sérlega gott og far-
sælt hjónaband og áttu því láni að
fagna að geta staðið saman i góð-
ærum og á erfiðleikatímum, því
oft var lífsbaráttan erfið. Við
systkinin erum þrjú. Þeir bræður
sinni að þjóna. Þar hafði hún ung
numið nám hjá frú Bjarnason, en
eftir það hvarf hún heim vestur og
stundaði barnafræðslu. Kenndi
börnum í farskóla sem fluttist
með henni milli bæja þar sem
húsakynni voru til, þ.á m. á Helga-
felli og í Bjarnarhöfn. Frá þeim
árum átti hún margs að minnast
og fróðleg frásöguefni sem skotið
gat upp úr geymslum hugarins
þegar sá var til viðurmælis sem
lykla átti þaðan úr byggðum til að
ljúka þeim upp, og reyndar stund-
um endranær, þótt áheyrandinn
væri ekki nema piltkorn úr Norð-
urlandi ókunnugur þessari kraft-
miðju lífsins sem var hennar. Síð-
ar gerðist hún húsvörður við
Kvennaskólann sinn syðra, I tíð
fröken Ragnheiðar. Þar vann hún
lengi ævi sinnar af reisn, fastlund-
aðri dyggð og ríku geði meðan
þrekið vannst til, en það mun hafa
verið nærri lokum skólastjóratíð-
ar frú Guðrúnar að hún lét af
hlutverkinu.
María bjó yfir miklum fróðleik,
að ég hygg miklu meiri en hún
vissi sjálf. Hún unni kvæðum og
kunni af þeim ósköpin öll, en það
sem hún kunni var svo eðlilega
runnið saman við veru hennar, að
hún vissi oft ekki hvað hún kynni,
og þetta gat átt við laust mál á
sama hátt og kveðskap. Síðasta
árið reyndi ég hvað eftir annað að
sækja til hennar fróðleik með upp-
tökutæki meðferðis. Það tókst
miður en skyldi. Það var engu lík-
ara en eitthvað í nándinni setti
tækin í ólag, þótt í iagí væru bæði
fyrr og síðar. Svor.a fór aftur og
aftur, þótt ekki væri það undan-
tekningarlaust fremur en annað.
María vildi gjarna. En par kom, að
það var i raunínni orðið of seínt.
Hefði betur gerzt fyrir 20 árum,
en á þeim tíma var VÍaría pví held-
ur andhverf. Áieit síg litlu nafa að
tniðla. Og raunar var ég, sem ekki
var komínn af réttu' iandshorni,
ekki (æddur æskilegustu íyklun-
um að mínnissjóði hennar. Ti!
liess nefði ég þurft að þekkja
Síekkjarborgina :■ Jónsnesi sneð
fótunum, ‘jalíahringinn og eyj-
mínir, Kristbjörn og Þórður, og
undirrituð.
Pabbi var sjómaður á yngri ár-
um og starfaði síðan í nokkur ár í
gömlu Mjólkurstöðinni. Síðan
starfaði hann óslitið í 39 ár hjá Ó.
Johnson & Kaaber i kaffibrennsl-
unni. Síðustu 20 árin var pabbi bú-
inn að vera mikill sjúklingur og
oft frá vinnu þess vegna. Hafði
hann oft orð á því hversu vel þeir
reyndust honum í öllum þessum
veikindum sínum. Aldrei drógu
þeir af honum laun öll þessi ár
þrátt fyrir margar og langar
sjúkrahúslegur. Hvöttu þeir hann
til þess að taka sumarleyfi á
hverju sumri þrátt fyrir veikindin.
Það sem vel er gert ber að þakka.
Þeir gerðu miklu meira en þeim
bar og verður það aldrei fullþakk-
að. Ekki má gleyma vinnufélögum
hans sem studdu hann öll þessi ár.
í Kópavogi reisti hann fjöl-
skyldu sinni hús. Var það meira
þrekvirki en margt ungt fólk nú á
tímum getur órað fyrir. Gerðust
þau ein af mörgum frumbyggjum í
Kópavogi 1953.
Hjá þeim ólumst við upp til full-
orðinsára, uns við stofnuðum
okkar heimili og eignuðumst börn.
10. barnabarnið fæddist nú 14.
febrúar. Pabbi lagði mikið á sig til
þess að sjá vel um fjölskyldu sína.
Barnabörnunum sýndi hann mikla
ræktarsemi, sem honum einum
var lagið. Hann bókstaflega bar
þau á höndum sér. Bestu stundir
okkar voru um jólin í faðmi pabba
og mömmu.
Pabba þakka ég fyrir allt sem
hann gaf okkur af sínu mikla ör-
læti. Læknum og hjúkrunarliði vil
ég þakka allt, sem þau gerðu fyrir
hann.
Guð vaki yfir elsku pabba mín-
um og leiði hann í himnasælu.
Nú legg ég augun aftur,
ó, Guð þinn náðarkraftur
mín veri vörn í nótt.
Æ, virzt mig að þér taka,
mér yfir láttu vaka
þinn engil, svo ég sofi rótt.
(P. Foersom — Sveinbjörn Egilsson)
Svanhildur Árnadóttir og fjölsk.
arnar með augunum og fólkið í
sveitinni betur af spurn en ég geri.
Ég hiýt að trúa að þetta og allt
annað af þeirri strönd og landi sé
einneginn þar sem hún María er
nú, og vona að þökk mín fyrir holl
kynni fylgi henni þangað.
Davíð Erlingsson
ATHYGLI skal vakin á því, að
afmælis- og minningargreinar
verða að berast blaðinu með góð-
um fyrirvara. Þannig verður
grein, sem birtast á í miðviku-
dagsblaði, að berast í síðasta lagi
fyrir hádegi á mánudag og hlið-
stætt með greinar aðra daga. í
minningargreinum skal hinn
látni ekki ávarpaður. Þess skal
einnig getið, af marggefnu til-
efni, að frumort Ijóð um hinn
látna eru ekki birt á minningar-
orðasíðum Morgunblaðsins.
Handrit þurfa að vera vélrituð og
með góðu línubili.
Jarðarfarar-
skreytingar
Kistuskreytingar, krans-
ar, krossar.
Græna hondin
Gróörarstöö viö Hagkaup,
i: * uími 32895.
Baldvin B. Skaft-
fell — Minning
Baldvin fæddist 28. apríl 1908 og
var því kominn hátt á 77. árið þeg-
ar hann andaðist 19. þ.m. eftir
langvarandi veikindi og mánaða
vist á sjúkrahúsi. Foreldrar hans
voru Bjarni Þ.S. Skaftfell gull-
smiður á Seyðisfirði og kona hans,
Þorgerður Baldvinsdóttir. Um ætt
og skyldmenni Baldvins er mér
annars með öllu ókunnugt.
Hann lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum á Akureyri 1930,
hugði fyrst á nám í læknisfræði,
en hvarf frá því og sneri sér að
tækninámi, rafmagnsfræði og
sótti m.a. 1937 námskeið í iðn-
fræðaskóla þriggja verkfræðinga í
Reykjavík sem mun hafa verið
fyrsti vísir að tækniskóla hérlend-
is, en árið 1934 hafði hann hafið
störf hjá Rafmagnsveitu Reykja-
víkur. Við þá stofnun vann hann
til 1976, að hann fór á eftirlaun.
Fyrstu árin var hann við uppsetn-
ingar og viðhald spennistöðva, síð-
ar við afgreiðslu heimtauga. Því
verkefni, sem var í hans höndum,
mun hafa þótt borgið.
Ekki urðu þessi störf Baldvins
til kynna okkar, heldur sameigin-
legt áhugamál, alþjóðamálið esp-
eranto. Honum fór sem fleirum
þeim sem sáu og skildu á kreppu-
árunum upp úr 1930, hvílíkur
þröskuldur í vegi friðar og skiln-
ings meðal þjóða skorturinn á
sameiginlegu hlutlausu hjálpar-
máli er. Þar þótti honum verk að
vinna og brást ekki því sem hann
taldi skyldu sína. Hann sótti nám-
skeið í esperanto hjá Þórbergi
Þórðarsyni og gerðist fljótlega
mjög fær í málinu. Þegar á öðrum
vetri eftir komuna til Reykjavíkur
gekk hann í esperantistafélagið
sem starfaði hér 1927—38. Þar tók
hann mikinn þátt í félagsstörfum
og var meðal annars ritari félags-
ins, en fyrst sé ég hans getið $
fundargerðabók í maí 1932. Þá
flytur hann erindi á fundi og ári
síðar talar hann um sjálfan Gleði-
leikinn guðdómlega eftir Dante,
en esperantoþýðing kom út það ár
í Búdapest. Á þessum fundi sér
formaður félagsins, Þórbergur
Þórðarson, sérstaka ástæðu til að
lofa málakunnáttu Baldvins.
Kunnáttu í esperanto notaði Bald-
vin sér að sjálfsögðu í samskiptum
við útlendinga, og hann sat í und-
irbúningsnefnd undir alþjóðaþing-
ið í Reykjavík 1977, en það þing
sóttu um eða yfir 1100 esperanto-
mælandi menn víðs vegar úr
heiminum. Þá var í mörg horn að
líta og ekki lá Baldvin á liði sínu.
Nokkra áratugi var hann ævifé-
lagi í alþjóðasamtökum esperant-
ista, og þau hjónin sóttu allmörg
alþjóðaþing þeirra, sem eru haldin
árlega víðs vegar um lönd.
Hér eru annars ekki tök á að
rekja störf Baldvins í esperanto-
félögunum í Reykjavík. Hann var
ritari gamla félagsins frá 1933 og
um 1950 gerðist hann virkur félagi
í Esperantistafélaginu Atíroro
sem var stofnað 1944, og lagði þar
margt gott til, þýddi ljóð, smásög-
ur o.s.frv. Ekki veit ég hvenær
hann fór fyrst að þýða úr íslensku
á esperanto, en nú vildum við eiga
fleiri þýðingar frá hans hendi.
Þær bera merki snilldar. Á árum
gamla félagsins kom fram hug-
mynd um sýnisbók íslenskra bók-
mennta í þýðingu á aiþjóðamál-
inu, jafnvel mun skipulag hennar
hafa verið rætt. Nú erum við þó
skrefi nær því marki en brautryðj-
endurnir á þessum árum.
ótalið er þó mesta afrek Bald-
vins í þágu esperantohreyfingar-
innar. Árið 1956 afhenti hann
henni að gjöf handrit að íslensk-
esperanto orðabók. Ýmsir erfið-
leikar voru á útgáfu. Samt tókst
að koma henni út, þótt útgáfu lyki
ekki fyrr en níu árum seinna, 1965.
Þá kom í ljós hvílíkt stórvirki hér
er um að ræða, 480 síður í venju-
legu orðabókarbroti. Orðavalið er
gott og þýðingar öruggar og
markvissar, en það er brýnt í bók
sem á að geta verið hjálpartæki til
að kynna íslenska menningu með-
al fólks af öðrum og gerólíkum
menningarsvæðum sem hefur litla
aðra möguleika á að kynna sér
hana. — Á fundinum í Auroro
þegar Baldvin afhenti handrit sitt,
var fámennt, aðeins 16 manns, og
mun Baldvin vera hinn áttundi
Kveðjuorð:
Salome Jómdóttir
frá Súðavík
Föstudaginn 15. febrúar 1985,
var gerð frá Dómkirkjunni í
Reykjavík útför einnar bestu
konu, sem ég hefi kynnst og átt
samleið með, Salome Jónsdóttur
frá Súðavík.
Hún fæddist fyrir vestan, í
Súðavík við Álftafjörð, 18. október
1899 og var næstelst barna þeirra
merku hjóna Margrétar Bjarna-
dóttur og Jóns kaupmanns og út-
vegsbónda Jónssonar, sem ávallt
kenndi sig við Súðavík.
Árið 1931 gekk hún að eiga
Bjarna Pálmason skipstjóra, en þá
hafði hún lokið hússtjórnarnámi
frá Kvennaskólanum í Reykjavík
en þangað sóttu margar gjörvu-
legar konur menntun sína á upp-
vaxtarárum hennar.
Hjónaband þeirra var beggja
gæfa og það var mér kunnugt, að
líf þeirra og 3ambúð var með fá-
dæmum farsæl.
Bjarni var einn af eigendum
Eimskípafélags Reykjavíkur og
lengst af skípstjóri á skipum þess.
Hann lést óvænt á skipi sínu á leið
frá Svíþjóð til Danmerkur árið
1957. Það var Salome mikið áfall.
Nokkru eftir að þau giftust
reistu oau sér framtíðarheimiii á
Hávallagötu 25 í Reykjavík og var
>að ekki iítið átak að koma sér
app stórhýsi við dýra götu :
Reykjavík L þeim árum.
Gott uppeldi og menntun hafði
kennt henni að sitja ekki neð
hendur í skauti, þá veður gerðust
válynd. Hún setti á stofn prjóna-
stofu ásamt systur sinni Bergþóru
og manni hennar ólafi Guð-
mundssyni, spunameistara, sem
þau nefndu „Dröfn".
Fyrsta verkefnið var að vél-
prjóna sjómannapeysur. Vinnu-
herbergið var ekki stórt, lítil stofa
i kjallara í Hávallagötuhúsinu.
Síðar keypti Salome hluta systur
sinnar í fyrirtækinu og tók á leigu
stærri og þægilegri vinnustað í
Austurbænum — réð til sín
starfskonur og bætti við fram-
leiðsluna unglinga- og barnafatn-
aði. Þetta fyrirtæki rak hún og
stjórnaði með myndarskap til
ársloka 1983, en þá var þreytan og
ellin farin að segja til sín — og
skyldi engan undra það, sem til
þekkti.
Á þeim árum, er Bjarni stund-
aði skipstjórn sína, reistu þau sér
sumarhús í Mosfellssveit, par sem
Salome bjó þeim sælureit til
hvíldar er tækifærí gáfust.
Á skólaárum mínum í Reykja-
vík, ákváðum við tveir skólafélag-
ar að bjóða dóttur þeirra og móð-
ursystur Rósborgu á dansæfingu,
sem skóladansleikir voru þá kall-
iðir. Ég barf ekki að fara mörgum
orðum um það, að frá þessum
fyrstu kynnum var nér tekið af
slíkrí alúð, að foreldrar hefðu ekki
oetur gert.
>essi kynni leiddu tií írekari
þeirra sem kveður okkur. I þakk-
lætis- og virðingarskyni fyrir
þetta var Baldvin síðar gerður að
heiðursfélaga íslenska esperanto-
sambandsins.
Konu sinni, Grétu M. Jóelsdótt-
ur trésmiðs í Reykjavík Þorleifs-
sonar, kvæntist Baldvin árið 1936.
Það var gott að koma á heimili
þeirra við Barmahlíð hér í bæn-
um. Þar áttu fegurð og hlýja völd.
Börn þeirra urðu tvö, Þorgeir og
Sigriður, og síðar bættust við
barnabörn og barnabarnabörn, en
ekki veit ég um afkomendafjöld-
ann.
„Það vita þeir, sem reynt hafa,
að orðabókarstarf er seinunnið og
erfitt," segir Freysteinn Gunn-
arsson I formála að orðabók sinni
1926. Undir það munu kunnugir
taka. Með það í huga er þetta verk
Baldvins enn meira. Þetta var
eljustarf unnið öll kvöld og allar
helgar frá því snemma árs 1949
fram í júní 1956. Slíkt verk vinnur
enginn án siðferðilegs stuðnings
heimilisins, og fyrir þann stuðn-
ing þakka esperantistar fjölskyldu
Baldvins.
Ég minnist með ánægju sam-
starfsins við Baldvin að sameig-
inlegum áhugamálum, mannsins
sjálfs og kynnanna við heimili
hans með virðingu og þökk, um
leið og ég leyfi mér að flytja öllum
ástvinum hans samúðarkveðjur og
þakkir esperantohreyfingarinnar.
Árni Böóvarsson
samskipta, því ári siðar gengum
við Margrét einkadóttir beirra í
hjónaband — sem skammvinnara
varð en til var stofnað, og slitum
við samvistum.
Dætur okkar allar áttu alltaf
athvarf hjá þeim hjónum og ein
beirra var alveg alin upp njá þeím.
Er ég pess fullviss, að betra at-
iætis hefðu þær ekki getað notið.
Afkomendum Salome get ég
>kki >skað betra veganestis, en að
beir megi líkjast henni í einu og
öllu.
Að lokum og á kveðjustund,
pakka ég henni af heilum huga
alit, sem hún gerði fyrir mig, dæt-
ur mínar og þeírra börn.
Guð blessí minningu hennar.
Híörn Júason