Morgunblaðið - 27.02.1985, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. FEBROAR 1985
47
Aldarminning:
Ólafur Jónsson
frá Elliðaey
— eftir Árna
Helgason
Mér verður litið á vegginn þar
sem dagatalið mitt hangir og það
fer ekki á milli mála að það er 20.
janúar í dag. Fæðingardagur vin-
ar míns ólafs frá Elliðaey, sem
var einn af allra bestu heimilis-
vinum okkar hjóna um langan
tíma, maður sem verður okkur og
raunar öllum sem honum kynnt-
ust ógleymanlegur maður og kom
þar margt til.
Um langt skeið var hann einn af
svipmestu mönnum hér í Hólmin-
um. Hvar sem hann fór var eftir
honum tekið. í gleði var hann
hrókur alls fagnaðar. Kunni svo
vel að láta draga athygli að sér, án
þess að ýta sér fram. Kunni að
segja þannig frá að ekkert fór
framhjá af því sem hann ætlaði að
koma til skila. Á mannamótum
var hann frjór og minnugur. Á
fundum hélt hann þannig á máli
sínu að allir vissu að honum var
að treysta og hann sagði ekkert
annað en það sem hann meinti,
vissi sannast og réttast og sá
málstaður sem átti ólaf að var
ekki á horleggjunum. Sem ferða-
og fylgdarmaður var hann traust-
ur og svo skemmtilegur að það var
enginn vandi að rökstyðja það sem
sagt hefir verið að það sé fljótara
gengið af tveimur.
Margar sagnir og það úr ólíkleg-
ustu stöðum á ég frá ferðalögum
ólafs og þá ekki síst hver aufúsu-
gestur hann var á þeim bæjum
sem hann kom við á.
Er synd að hafa ekki skrásett
ýmislegt af þeim. Þá skal því ekki
gleymt að ólafur var vel lesinn,
hann las bækur þannig að þær
festust í minni hans og ef mig
iangaði að vita um eitthvað í forn-
sögunum var miklu fljótlegra
fyrir mig að fletta upp í ólafi eins
og ég kallaði það en leita í bókum.
Ég var ekki búinn að vera lengi
í Hólminum þegar við fórum sam-
an um landnám Björns austræna,
Þórólfs Mostrarskeggs og Arnkels
goða. Sá fróðleikur sem ég eignað-
ist þá í ferð okkar geymist vel. Ég
gleymi ekki þeirri stund er við
vorum saman uppi á Helgafelli og
litum í ýmsar áttir, þegar ólafur
benti á hina ýmsu sögustaði og
síðar er ég las Éyrbyggju varð hún
mér auðveld eftir að hafa setið við
fræðalindir ólafs. Við fórum
margar ferðirnar saman og þær
urðu okkur síðar skemmtiefni á
fundum i félagi okkar, Sjálfstæð-
isfélaginu, þegar kaffikvöld og
annar fagnaður var, en ólafur var
fyrsti formaður þess félags og I
formennsku lengst allra sem þar
komu nærri.
ólafur taldi sér trú um að ég
Ólafur Jónsson
ara síns, sáttur við allt og alla.
Vantaði fáa daga f 75 hérvistarár.
ólafur fæddist á Garðsstöðum í
Ögursveit. Foreldrar hans sem þar
bjuggu þá voru Sigríður Jónsdótt-
ir frá Eyri f ísafirði og Jón Ein-
arsson. Þar ólst hann upp f glöð-
um menningarhóp, og stutt á milli
heimilis hans og höfuðbólsins ög-
urs. Ólafur varð snemma alæta á
allan fróðleik og sparaði ekki
sporin ef hann vissi af góðri bók á
næstu grösum. Bókakostur á
heimili ðlafs var að hans sögn
góður miðað við það sem þá gerð-
ist.
Hann lagði leið sfna suður á
menntabraut. Komst í Flensborg-
arskólann sem þá var f miklu áliti.
Þaðan lauk hann námi 1903. Þá
var hann formaður á vélbátum um
hrfð, ötull þar sem annars staðar
og kannski ekki alltaf kapp með
forsjá eins og hann sagði mér, en
gæfan fylgdi honum alltaf. ólafur
komst eins og margir fleiri f kynni
við berklaveikina og tók hún sinn
tíma af æfi hans, en hana yfirsteig
hann. Ólafur keypti árið 1915 Ell-
iðaey á Breiðafirði og bjó þar í 15
ár og kenndi sig jafnan við hana.
Þar stundaði hann búskap og refa-
rækt og svo sjóinn eftir getu enda
gjöful mið ekki langt frá. Hann
flutti f land og upp f Hólm um
1930, en þá hafði kona hans fengið
hefði kennt sér að yrkja, en hvað
sem hæft er í því, þá er það rétt að
eftir að við kynntumst lét ljóða-
dísin hann ekki f friði. Ortum við
þá mikið saman og ljóðuðum hver
á annan sem svo var notað á árs-
hátíðum og oftast við mikinn
fögnuð. Er margt af því geymt og
þykir mér gaman að fara yfir
þessa daga nú þegar aðalstörfum
mínum f þjóðfélaginu er lokið.
Ólafur var framúrskarandi viljug-
ur og á ég margt sem því er til
staðfestu.
Fyrsta ferðin okkar saman var
til Reykjavíkur vorið 1942. Við
fórum með áætlunarferðinni. Þá
var ekki farið á 100 km hraða. Nei,
ferðin tók lengri tíma en það. Við
fórum kl. 9 að morgni og komu til
höfuðborgarinnar rétt fyrir 7 um
kvöldið. Það var ágætur hópur f
þeirri ferð og tíminn notaður til
að setja saman vfsur og skrifa það
skásta upp, þó það gengi illa, því
bíllinn fylgdi holóttum vegum og
er erfitt að lesa úr því handriti.
Andagiftin var í góðu lagi þar til f
Borgarnes kom. Þar fengum við
fína og sterka kjötsúpu og voru
henni gerð góð skil. Þetta varð til
þess að ólafur varð afhuga öllum
skáldskap og var það gefið mál að
andrfkið hafði drukknað í ketsúp-
unni. Það var ekki fyrr en í Hval-
firðinum fór að rofa fór til í hug-
arheimi hans og komu góðir
sprettir. En hvernig svo sem allt
var þá fannst mér ferðin ekki
standa neitt lengi. Og dvölin syðra
varð okkur báðum skemmtileg og
„heimsókn til höfðingja" eins og
Ólafur orðaði það.
Síðasta ferðin okkar saman var
svo 1959. Ég var ásamt fjölskyldu
að koma norðan frá tengdafólki
mínu og á leið til Stykkishólms.
Skógarstrandarleiðin hafði þá
nýlega verið opnuð, þótt sukksöm
væri, og var ákveðið að fara hana
og Bröttubrekku. Við komum við í
Gröf í Sökkólfsdal hjá Sesselju og
Klemens, en Sesselja var systir
Theódóru konu ólafs. Þar fengum
við okkur hressingu og réttum úr
okkur. Þar var þá ólafur staddur í
sumardvöl stuttan tíma. Er ekki
að orðlengja það. Þegar ólafur
veit að við erum á heimleið greip
hann sterk löngun að verða sam-
ferða og vera hjá okkur um skeið.
Tryggð hans við Hólminn blossaði
upp og honum héldu engin bönd.
Auðvitað var samfylgdin guðvel-
komin. Haldið var af stað og þá
fann ég að ólafur hafði ekki yfir
því andlega fjöri að ráða sem var
aðal hans alla tíð. Við máttum til,
þegar í Hólminn kom, að fara einn
hring um bæinn hægt og rólega og
athuga breytingarnar, en ólafur
var þá með heimili sitt á Grund í
Reykjavík og hafði ekki séð Hólm-
inn um tíma. Það var eins og áður
gaman að hafa ólaf og þeir dagar
sem hann dvaldi alltof skammir.
Hann iifði fram yfir áramót. 7.
janúar 1960 fór hann I bað fyrir
kvöldmat eins og vani hans var.
Settist síðan á legubekk og sofn-
aði. Þannig fór hann á fund skap-
Ilús
og Theodóru í Stykkishólmi.
Theodóra Daðadóttir
svo slæma liðagigt að hún varð að
nota hækjur og hjólastól æ síðan.
ólafur lét snemma þjóðmál til
sín taka. í hreppsnefnd Stykkis-
hólms var hann og ýmsum nefnd-
um. Um skeið var hann trúnaðar-
maður verðlagsstjóra á Vestfjörð-
um og Vesturlandi.
Ólafur kvæntist 1920 Theódóru
Daðadóttur, Daníelssonar og konu
hans Maríu Andrésdóttur. Var ein
af 15 börnum þeirra. Theódóra var
tíguleg kona, skynsöm, dugnaðar-
forkur að hverju sem hún gekk og
listræn. Tæplega fertug varð hún
fyrir þeirri raun að missa heils-
una. Eg dáðist að því hversu Theó-
dóra var sterk í veikindum sínum
og þar gæti ég nefnt mörg dæmi,
því þau hjón voru strax okkar
hjónanna bestu heimilisvinir, voru
mætt á öllum gleðistundum okkar
svo sem við skírn allra barnanna.
Það tryggðaband sem myndaðist
milli okkar hélst alla tíð ósvikið. Á
mannamót hafði Theódóra gaman
af að koma og lagði þá oft mikið
að sér og fannst mér stundum
undrun hversu hún gat þá „lagt
veikindin til hliðar". Hún hafði
gaman af að spila og margt kvöld-
ið spilaði ég við þau hjón. Það
dreifði sársaukanum. Sem sagt,
hún var hetja í hverri raun.
Einni mynd gleymi ég ekki. Við
hjálpuðum henni til að fara I
verslunarferð niður á pláss. Hún
bjó sig upp og upp tröppurnar
komst hún. Naut þess að skoða
varninginn og ræða við fólkið
bæði fyrir innan borð og utan.
Þetta var mikil og vegleg ferð. Við
vorum sammála um það við ólaf-
ur að hefði heilsa Theódóru ekki
bilað myndi dvölin í Elliðaey hafa
haft sérstakan ljóma.
Vissulega settu þau hjón mikinn
svip á Stykkishólm á sinni tíð.
ólafur var góður gestur hverju
heimili, glaðværð hans var smit-
andi. Margar skemmtilegar sögur
gengu af ólafi þegar ég kom
hingað og i kynnum okkar bættust
margar við. Þær lifa og minna
mest á flýtinn, gleðina og sakleys-
ið. Það var sannur og ósvikinn
gróði að kynnast og verða sam-
ferða jafn litríkum hjónum og
Theódóru og ólafi.
Ágúst Lárusson frá Kötluholti,
nú búsettur í Hólminum, 82 ára,
varð þeirrar gæfu aðnjótandi að
vera starfsmaður hjá Olafi þegar
hann var með bú í Elliðaey. Segir
Ágúst að að öllum ólöstuðum sé
ólafur allra besti húsbóndi sem
hann hafi haft um dagana og hefir
Ágúst átt þá marga. Vilji ólafs og
lífsgleði hafi hreint og beint gert
alla vinnu svo létta.
ólafur lét málefni sjávarútvegs-
ins mjög til sín taka. Hann var
formaður fiskifélagsdeildar hér
við Breiðafjörð og eins var hann
fulltrúi á fyrsta Fiskiþingi sem
háð var hér á landi, þar sem lín-
urnar voru lagðar að hagnýtum
aðferðum fiskveiða og vinnslu hér
á landi.
Mér dettur alltaf ólafur i hug
þegar ég heyri rætt um sanna og
góða íslendinga.
Stykkishólmi 20. janúar 1985.
Árni Helgason er tyrrrenndi pást-
og símstjóri í Strkkishólmi.
Minning:
Lárus Guðmundsson
rafvirkjameistari
Fæddur 13. nóvember 1907
Dáinn 18. febrúar 1985
Mánudaginn 25.febrúar sl. fór
fram í Fossvogskirkju útför Lár-
usar Guðmundssonar, rafvirkja-
meistara, Lundarbrekku 14, Kópa-
vogi, en hann lést í Borgarspítal-
anum 18. febrúar sl.
Að ævilokum þess mæta manns,
Lárusar a Akri, langar mig að
minnast hans nokkrum orðum,
þótt þau verði eigi nema stiklur
einar úr langri og annasamri ævi
hans.
Lárus fæddist I Vestmannaeyj-
um 13. nóvember 1907. Foreldrar
hans voru Guðmundur Þórðarson,
sjómaður og útgerðarmaður frá
Brekkum í Mýrdal, en hann flutt-
ist ungur til Vestmannaeyja og
byggði húsið Akur við Landagötu.
Móðir Lárusar var Guðrún Hjálm-
arsdóttir Eiríkssonar frá Efri-
Rotum, Vestur-Eyjafjöllum.
Hjálmar var hagur maður til orðs
og handa og þekktur fyrir mynd-
skurð sinn og aðra smíð. Börn
þeirra hjóna Guðmundar og Guð-
rúnar á Akri voru Lárus og Sigrið-
ur er giftist Sigurði kaupmanni
Jónssyni Sverrissonar, fisk-
matsmanns. Sigríður lifir mann
sinn. í ágúst 1924 tóku þau Guð-
mundur og Guðrún i fóstur Guð-
björgu Helgadóttur, bróðurdóttur
Guðrúnar, þá viku gamla, er móðir
hennar lést, en það sama ár í des-
ember drukknaði Guðmundur
ásamt átta mönnum er báti þeirra
hlekktist á við Eiðið. Guðrún and-
aðist fjórum árum síðar, í sept-
ember 1928. Þau systkinin, Lárus
og Sigríður, bjuggu áfram með
Guðbjörgu litlu á æskuheimili
sínu, Akri.
Árið 1938 kvæntist Lárus Grétu
Illugadóttur, er lifir mann sinn.
Þau eignuðust einn son, Guðmund
rafvirkja. Kona hans er Aðalheið-
ur Auðunsdóttir, húsmæðrakenn-
ari. Börn þeirra eru Gréta, Lárus
og Jóhann.
1 full fimmtiu ár starfaði Lárus
að raforkumálum í Vestmanna-
eyjum, bæði sem sjálfstæður raf-
virki og hjá rafveitu Vestmanna-
eyja, en þangað réðst hann strax í
upphafi starfsferils sins og var
þar um áratuga skeið. Hann gerð-
ist meðeigandi í fyrirtækinu Har-
aldur Eiríksson hf., sem rak raf-
tækjaverslun, tók að sér raflagnir
o.fl. Félagið var leyst upp eftir að
hús þess að Vegamótum og eignir
eyðilögðust í gosinu og þá einnig
Akur við Landagötu. Þau hjónin
settust að í Kópavogi eftir gos, en
Lárus fór þó aftur til Eyja til að
leggja síðustu hönd á raflögn i
nýja sjúkrahúsið eða lagfæra
eitthvað er aflaga hafði farið.
Ég kynntist Lárusi fyrir aldar-
fjórðungi og eru mér enn í minni
þeir sumardagar er hann sýndi
mér heimabyggð sína og sagði mér
sögur af hinu litrika mannlífi Eyj-
anna, bæði liðnu og liöandi. Er
mér það eftirminnilegt, er við
ræddum um Vestmannaeyjar, þar
sem ekkert gerist i smáum stil, að
það var vandi hans að nota hið
hógværara orðið er hann ræddi
um menn og málefni og þvi stilli-
legar tók hann til orða er tilefnið
var stærra. Þetta gerði alla orð-
ræðu hans eftirminnilegri. Lárus
var gjörvilegur maður ásýndum
eins og hann átti kyn til og búinn
þeim mannkostum sem við íslend-
ingar teljum besta og þvi verður
mér nú á að hugsa, er leiðir skilja,
að málum þjóðar okkar væri nú
betur komið, ef fleiri væru sem
Lárus á Akri. Guð blessi minningu
hans.
Páll Þ. Beck