Morgunblaðið - 27.02.1985, Qupperneq 45

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. FEBRÚAR 1985
45
Fráhvarf Þorsteins Pálssonar frá
húsnæðisstefnu Sjálfstæðisflokksins
— eftir Jón Rúnar
Sveinsson
í Staksteinum Morgunblaðsins
þann 19. febrúar sl. er vitnað til
viðtals við Þorstein Pálsson, for-
mann Sjálfstæðisflokksins í blað-
inu „Suðurlandi", m.a. um réttindi
Búsetafélaganna til lána úr Bygg-
ingarsjóði verkamanna. Spurning
blaðsins og svar flokksformanns-
ins voru svohljóðandi:
„Hvaða augum líta Sjálfstæð-
ismenn þá viðurkenningu sem
Búseti virðist hafa fengið hjá
Húsnæðismálastofnun?"
„Búseti nýtur sömu viður-
kenningar og aðrir byggingarað-
ilar gagnvart húsnæðismálum.
Það félag hefur á hinn bóginn
krafist forréttinda fram yfir
byggingarsamvinnufélög og aðra
byggingaraðila. Við höfum stað-
ið gegn því. Afstaða okkar hefur
verið sú, að verja verkamanna-
bústaðakerfið og tryggja að aðr-
ir aðilar nytu sama réttar gagn-
vart húsnæðislánum og þeirri
afstöðu verður ekki breytt með-
an við eigum aðild að ríkis-
stjórn."
Hér er margt að skoða. Lítum
fyrst á þá viðurkenningu sem yfir-
stjórn húsnæðismála í landinu
„virðist" hafa veitt Búseta.
Réttarstaöa Búseta
Núverandi réttarstaða Búseta
innan húsnæðislánakerfisins
grundvallast á c-lið 33. gr. hús-
næðislaganna og úrskurði félags-
málaráðuneytisins frá 8. janúar sl.
Niðurstaða þessa ráðuneytisúr-
skurðar er svohljóðandi:
„Samkvæmt framansogðu telur
ráðuneytið Húsnæðisstofnun ríkis-
ins vera heimilt að veita lán úr
Byggingarsjóði verkamanna til fé-
lagasamtaka og þar á meðal Hús-
næðissamvinnufélagsins Búseta,
svo fremi að þau hafí það að
markmiði að byggja eða kaupa
leiguíbúðir til útleigu fyrir náms-
menn, aldraða og öryrkja með hóf-
legum kjörum." (Leturbr. JRS.)
Þess skal getið, að allt að 1000
félagsmenn Búsetafélaganna upp-
fylla ofangreind skilyrði laganna.
Það er hinsvegar ósk Búsetahreyf-
ingarinnar, sem félagsmálaráð-
herra hefur tekið undir, að þessum
hömlum verði aflétt í sérstökum
lögum um húsnæðissamvinnufélög
sem sett verði á yfirstandandi
þingi.
í 58. gr. húsnæðislaganna er að
finna ákvæði um heimild til þeirra
er byggja leiguíbúðir skv. c-lið 33.
gr. að selja leigutökum hlutareign
í íbúðinni. Sala hlutareignar jafn-
gildir sölu búseturéttar, enda hef-
ur féiagsmálaráðherra notað það
orð um slíka sölu í umræðum á
Alþingi þann 14. maí 1984.
Búsetafélögunum er því sam-
kvæmt núgildandi lögum heimilt að
byggja leiguíbúðir með búseturétti
fyrir stóran hluta félagsmanna
sinna, jafnframt því sem það er
stefna félagsmálaráðherra að höml-
um á lánsrétti verði aflétt hið fyrsta.
Þorvaldur Garðar og
Friðrik Sófusson
talsmenn „forréttinda“
leigjenda!
Það er athyglisvert, að atlaga
Þorsteins Pálssonar að Búseta og
fullyrðingar hans um kröfur Bú-
seta um „forréttindi" eru í beinni
andstöðu við áður mótaða stefnu
Sjálfstæðisflokksins varðandi
byggingar leiguíbúða á vegum
samtaka leigjenda.
Á Alþingi fyrir réttum tveimur
árum beittu núverandi vara-
formaður Sjálfstæðisflokksins,
Friðrik Sófusson, og aðaltalsmað-
ur Sjálfstæðisflokksins í húsnæð-
ismálum um árabil, núverandi
forseti Sameinaðs Alþingis, Þor-
valdur Garðar Kristjánsson, sér
af mikilli hörku fyrir auknum
réttindum leigjenda til lána úr
Byggingarsjóði verkamanna.
Þorvaldur Garðar flutti m.a. þá
Jón Rúnar Sveinsson
„Núverandi réttarstaða
Búseta innan húsnæðis-
lánakerfísins grundvall-
ast á c-lið 33. gr. hús-
næðislaganna og úr-
skurði félagsmálaráðu-
neytisins frá 8. janúar
sl.“
breytingartillögu við frumvarp
Svavars Gestssonar, þáverandi fé-
lagsmálaráðherra, að lánshlutfall
til leiguíbúða félagasamtaka
hækkaði úr 65% í 80%. Þessi var
rökstuðningur Þorvalds Garðars:
„Við flutningsmenn breyt-
ingartillögunnar viljum ekki
gera þennan greinarmun sem
frumvarpsgreinin fjallar um.
Við viljum, að allir þeir aðilar,
sem hafa heimiid til lána vegna
leiguíbúða, hafi sama rétt til
lánanna. Þetta er ekkert hé-
gómamál fyrir þá sem flokkaðir
eru samkvæmt frumvarpinu í
hinn óæðri flokk.(...) Þessi til-
laga okkar mætir óskum Stúd-
entaráðs Háskóla íslands, sem
sent hefur okkur bréf um þessi
efni, og óskum Leigjendasamtak-
anna, sem einnig hafa sent okkur
bréf um þessi efni.“ (Leturbr.
JRS.)
Þegar síðan kom í ljós, að hús-
næðisfrumvarpið yrði ekki af-
greitt fyrir þingrofið í mars 1983,
gripu sjálfstæðisþingmennirnir
Friðrik Sófusson og Birgir ísleifur
Gunnarsson til þess örþrifaráðs,
að flytja sérstakt frumvarp um
réttindi félagasamtaka tii 80%
lána!
Þegar síðan Sjálfstæðisflokkur-
inn allur var kominn í stjórn, var
húsnæðisfrumvarp fyrri stjórnar
endurflutt. Um lánsréttindi fé-
lagasamtaka til byggingar leigu-
íbúða var stefnumótun þeirra
Þorvalds Garðars og Friðriks
fylgt eftir með því að hækka
lánshlutfallið úr 65% í 80%. í
greinargerð sagði eftirfarandi:
„Þegar rætt er um félaga-
samtök og stofnanir sem fram-
kvæmdaaðila við byggingu leigu-
íbúða eru hafðar í hug sjálfs-
eignarstofnanir, svo sem Félags-
stofnun stúdenta og aðrar sam-
bærilegar stofnanir, samtök leigj-
enda, verkalýðsfélög og fleiri
hagsmunaaðilar, sem myndað
gætu samtök til þess að byggja
leiguíbúðir til afnota fyrir félags-
menn eða til leigu á almennum
markaði." (Leturbr. JRS.)
Þarna er samtökum leigjenda,
fyrir atbeina sjálfstæðismanna,
beinlínis uppálagt að stofna sam-
tök til byggingar leiguíbúða fyrir
almennan markað!.
Búseti er einmitt slík bygg-
ingarsamtök leigjenda.
Bohman berst
fyrir búsetu
Staðreyndin í málinu er ein-
faldlega sú, að Þorsteinn Pálsson
hljóp illilega á sig er hann snerist
á sveif með rangtúlkunum Hall-
dórs Blöndal í húsnæðisfrumvarpi
stjórnarflokkanna. t Suðurlands-
viðtalinu lætur Þorsteinn í ljós
stuðning við verkamannabústaða-
kerfið. Sú var þó tíðin, að Sjálf-
stæðisflokkurinn barðist jafnhat-
rammlega á Alþingi gegn verka-
mannabústöðunum og formaður-
inn berst nú gegn Búseta. Hvort
tveggja er að mínu viti jafnhrap-
alleg mistök.
Mér er kunnugt um, að forystu-
menn Sjálfstæðisflokksins hafa
séð rautt þegar þeir hafa fjallað
um Búseta. Þeir þóttust t.d. sjá
rauða fána þegar Búseti tók þátt í
1. maí aðgerðum verkalýðsfélag-
anna í Reykjavík sl. vor.
Það er hinsvegar reginmisskiln-
ingur þessara manna að halda að
búsetuformið sé rautt og róttækt.
Er þeim t.d. kunnugt um það, að
í Svíþjóð hefur Hægfara flokkur-
inn (Moderaterna) stutt búsetu-
formið fram yfir leiguíbúðir sveit-
arfélaga? Gösta Bohmann, fyrrum
leiðtogi þessa systurflokks Sjálf-
stæðisflokksins, var t.d. mikill
persónulegur stuðningsmaður
búseturéttarformsins. Ríkisstjórn
borgaraflokkanna fylgdi á stjórn-
arárum sínum 1976—1982 fram
þeirri stefnu, að breyta félagsleg-
um leiguíbúðum í búseturéttarí-
búðir. Eg bjó sjálfur í Svíþjóð á
þessum árum, og eignaðist búset-
urétt þegar stúdentagarðsíbúð-
inni, er ég og fjölskylda mín
bjuggum í, var breytt í búseturétt-
aríbúð í samræmi við húsnæðis-
máiastefnu sænskra hægri
manna!
Búseti er kominn
til að vera
Sannleikurinn er sá, að Búseti
verður ekki stöðvaður úr þessu.
Það ættu þeir ágætu menn, sem
ekki geta annað en hrópað séreign,
séreign þegar minnst er á húsnæð-
ismál, nú að reyna að skilja. Bú-
setuformið býr nefnilega einnig
yfir höfuðkosti séreignarinnar, því
það tryggir full umráð búsetans
yfir íbúðinni eins og hún væri
hans algera einkaeign. Jafnframt
eru búsetarnir tryggðir gegn
ókostum fullrar markaðse;gnar,
sem svo margt ungt fólk á tslandi,
sérstaklega úti á landsbyggðinni,
hefur orðið illilega fyrir.
Búseti verður ekki stöðvaður.
Hann er kominn til að vera.
Jón Húnar Sveinssun er formadur
Búseta í Reykjavík.
Þjóðfélagslegur
þrýstingur
Rannsóknir hafa verið gerðar á
samhengi þjóðféiagsástands og
tíðni sjálfsviga (m.a. ein fyrsta
meiriháttar rannsókn í sögu þjóð-
félagsfræðanna gerð af E. Durk-
heim). Þessar rannsóknir hafa t.d.
sýnt mjög skýra fylgni milli
sjálfsvíga og atvinnuleysis. Ég
minnist þess úr undirskriftaher-
ferð Samhygðar sl. vor gegn at-
vinnuleysi að hafa heyrt raddir
sem réttlættu atvinnuleysi og
töidu það jafnvel æskilegt í ein-
hverjum mæli. En mig minnir líka
að mætur íslenskur stjórnmála-
maður hafi einhverju sinni kallað
atvinnuleysið „lifandi helvíti á
jörðu“. Enda geta þeir sem ekki
þekkja það a eigin raun reynt að
ímynda sér hvernig það er að
ganga á milli manna í atvinnuleit
dag eftir dag og fá alltaf neitun.
Rökrétt afleiðing af því hlýtur að
vera vonleysi, lokuð framtíð og jafn-
vel uppgjöf. Annað dæmi um tengsi
þjóðfélagsástands og tíðni sjálfs-
víga er Danmörk árið 1979, en þá
jukust sjálfsvíg meðal bænda mjg
mikið í kjölfar mikillar gagnrýni
og þrýstings frá stjórnvöldum og
fjölmiðlum. Margir hreinlega gáf-
ust upp og sviptu sig lífi.
Lokuð framtíð
Fjölgun sjálfsvíga segir þó ekki
alla söguna, vegna þess að sam-
hliða þessari aukningu hafa enn
fleiri reynt þetta en ekki tekist.
Það virðist líka nokkuð víst að
þegar einn sviptir sig lífi eru
margir í sömu hugleiðingum.
Mjög alvariegt er þó ástandið
orðið þegar ieiðtogar og forvíg-
ismenn ákveðinnar hugmynda-
stefnu velja þennan kost. Þegar
einhver sem er að ryðja nýja leið,
sem hefur gefið fólki von, sviptir
sig lífi er það beinlinis yfirlýsing
um það að þessi tiltekna leið sé
ekki fær, að framundan séu lokað-
ar dyr — engin framtíð.
í Japan eru sjálfsvíg meðal
barna mjög algeng, alit niður í
7—8 ára. Og hvað er það annað en
dómur þeirra yfir framtíðinni.
Hér hafa mörg ungmenni svipt sig
lífi undanfarið. Hvernig má það
vera að þjóðfélagið skuli ekki
bjóða upp á einhverja möguieika
að velja um, einhverja færa leið?
Þegar svo er komið er eitthvað
stórkostlegt að.
Ábyrgd stjórn-
málaflokka
Stórnmálaflokka getum við litið
á sem farratæki til að flytja fram
á veginn hugsjónir manna og hug-
myndir um réttlátara og betra
þjoðfélag — um frelsi og ham-
ingju. Þegar þessi farartæki eru
gapandi tóm, úr sér gengin og gefa
enga von ættum við tafarlaust að
láta þau hverfa af vettvangi í stað
þess að þvælast þar fyrir, því það
er stórhættulegt. Ef þeir sem
marka stefnu þjóðfélagsins geta
ekki gefið þegnunum von þá ber
þeim að víkja strax, það eru
mannslíf í hættu.
Við erum að sjálfsögðu öll
ábyrg, en stjórnmálaflokkar sem
gefa ekki von um bjartari og betri
framtíð eru ábyrgari og það sem
meira er, þeir eru stórhættulegir
heilsu fólks. Þegar þeir sem eiga
að marka stefnuna til framtíðar-
innar bjóða ekki upp á annað en
vonleysi og lokaðar dyr þá er sið-
laust af þeim að sitja áfram. Það
er eins og að leiða mann að hengi-
flugi og hrinda honum fram af.
Mannleg velferö
Aðalatrði stjórnmála er ekki
fésýsla og efnahagsmál eins og
margir virðast halda, heldur
mannleg velferð — mannslíf.
Sjálfsvíg eru ekki orðin faraldur
hér, sem betur fer, þrátt fyrir
mjög mikla aukningu á skömmum
tíma. En ef vonleysið eykst enn, ef
kjörin batna ekki sama hver situr
við stjórnvölinn, þá nær það tök-
um á æ fleirum og afleiðing þess
getur orðið að fleiri og fleiri velja
þá leið að svipta sig lífi.
Okkar vandi er ekki efnahasleg-
ur í sjálfu sér. Við getum haft það
tiltölulega gott sem þjóð. Vanda-
málið hér er að vonleysi eykst og á
því getur ekkert unnið bug annað
en skapandi virkni og þátttaka
fólks í eigin lífi, að hver og einn
finni að hann sé mikilvægur. Við
vitum þetta mjög vel í Flokki
mannsins vegna þess að við tölum
við marga. Við erum á hverjum
einasta degi að tala við fólk um
þessi mál, úti á götum, á vinnu-
stöðum, heima hjá því og nánast
hvar sem hugsast getur. Og við
vitum að ef vonleysið eykst meir
og meir er hugsanlegt að það fari
yfir suðumark.
Völdin til fólksins
En við erum bjartsýn og full af
trú á manninn og möguleika hans.
Einmitt þess vegna leggjum við til
að eitthvað verði gert í þessu
strax. Okkar tillaga er: Virkni,
þátttaka og mikilvaegi hvers einasta
manns. Að hver og einn finni að
hann skipti máli sem manneskja,
að hann hafi áhrif á líf sitt. Við
viljum færa Völdin til fólksins —
með því eykst von, virkni, þátt-
taka og mikilvægi hvers og eins.
Þeir sem hafa bjarta framtíð-
arsýn og hlakka ti næsta dags
svipta sig ekki lífi. Þeir sem hafa
tilgang í lífínu svipta sig heldur
ekki lífi. Ekki heldur þeir sem
fínna til tengingar við sjáifa sig og
aðra.
Núverandi stofnanir og stjorn-
völd eru hættuleg heilsu manna og
það er bráðnauðsynlegt að þeir
sem þar sitja geri sér grein fyrir
því hið fyrsta, sín vegna og ann-
arra.
Opinberlega er ekki greint frá
sjálfsvígum og er það jákvætt að
ekki sé verið að nafngreina þá sem
í þeirri ógæfu lenda. En að loka
augunum fyrir þeirri staðreynd að
þau fara hraðvaxandi er heimsku-
legt. Ef þjóðfélagið er þannig að
þegnar þess finna stöðugt fyrir
efnahagslegum þrýstingi (sem er
ein tegund ofbeldis) og vaxandi
vonleysi og stjórnvöld gefa enga
von, þá þurfum við að breyta þvi.
Vertu með
Það vita allir að lágmarkslaun á
íslandi eru ekki til að lifa af. Samt
hótar „hið opinbera" fólki sem
þiggur þessi laun öllu illu (m.a.
með siðlausum hrægömmum í líki
lögfræðinga) ef það borgar ekki
skatta og skyldur, sem að stórum
hluta fara til að standa straum af
bruðli og sóun „hins opinbera".
Þetta er ofbeldi af versta tagi. Það
er vel hægt að fara öðruvísi að og
það vita þessir menn, sem sjálfir
setja lögin, mætavel. Og þegar
fólk hefur lagt út í baráttu fyrir
bættum kjörum er það siðleysi af
versta tagi að ræna það árangrin-
um strax og þar með voninni um
að hafa eitthvað um eigið líf að
segja. Með því er ýtt undir til-
hneiginguna til að enda vonleysið
með því að svipta sig lífi.
Eins og getið var um hér í upp-
hafi eru orsakir sjálfsvíga yfirleitt
ekki einstaklingsbundnar heldur
þjóðfélagslegar. Þessar orsakir
eru stöðugur þrýstingur (t.d. efna-
hagslega), vonleysi, sambands- og
samskiptaleysi, hlutgerving og lé-
leg stjórnun.
Þessu þurfum við að breyta. Við
þurfum að afnema efnahagslegt
ofbeldi, aflétta þessum stöðuga
þrýstingi og spennu sem fólk finn-
ur fyrir frá degi til dags og fá
hæfa stjórnendur sem vísa á leið
út úr þessu ástandi og gefa fólkinu
bjarta framtíóarsýn.
Það er í okkar valdi — þínu og
mínu — að gera þessa breytingu.
Vertu með strax í dag, því þá mun
okkur ganga betur.
Ingibjörg G. Guðmundsdóttir er
þjóóféiagsfrædingur og félagi í
Flokki mannsins.