Morgunblaðið - 27.02.1985, Blaðsíða 37

MORGUNBLADID, MIDVIKUDAGUR 27. FEBRÚAR 1985
37
Frumvarp um náttúruvernd:
66
„Ekki spillist að
óþörfu líf og land
— „né mengist sjór, vatn eða andrúmsloft“
Ragnhiidur Helgadóttir, menntamálarádherra, hefur lagt
fram stjórnarfrumvarp til laga um náttúruvernd. Frumvarpið
er í fimm köflum og þrjátíu og átta greinum og fjallar um
markmið, gildissvið, stjórn náttúrverndarmála, umgengnis-
rétt og umgengnisskyldur, friðlýsingu og ýmis ákvæði. Fyrsti
kafli laganna (markmið) hljóðar svo:
„Sá er tilgangur laga þessara,
að samskipti manns og náttúru
verði með þeim hætti, að ekki
spillist að óþörfu líf og land, né
mengist sjór, vatn eða and-
rúmsloft. — Lögin eiga að
tryggja eftir föngum þróun ís-
lenzkrar náttúru eftir eigin
lögmálum, en verndun þess, sem
þar er sérstætt eða sögulegt. —
Með lögum þessum er stefnt að
því að auðvelda þjóðinni um-
gengni við náttúru landsins og
auka kynni af henni."
Frumvarpið er samið að til-
hlutan Náttúruverndarþings. í
meðförum menntamálaráðu-
neytis vóru gerðar á því lítils-
háttar breytingar og lagfær-
ingar í samráði við formann
Náttúruverndarráðs.
Helztu breytingar frá gildandi
lögum:
• Efnisröðun er töluvert frá-
brugðin
• Fyllri ákvæði eru um það,
hvernig framfylgja megi ákvörð-
unum um náttúruverndarmál,
sérstaklega um ýmsa
stjórnsýsluþætti
• Tengsl Náttúruverndarráðs
við náttúruverndarnefndir er
styrkt og valdi dreift í sambandi
við meðferð stað- og héraðs-
bundinna mála
Kagnhildur Helgadóttir
• Skýrari reglur eru settar um
almannarétt; kveðið nánar á um
skyldur og réttindi bæði landeig-
enda og almennings
• Lögð er áherzla á að tryggja
svo sem aðstæður leyfa viðun-
andi umgengni úti í náttúrunni
• Sett eru ákvæði um tillit til
sjónarmiða náttúruverndar við
skipulagsgerð
• Reglur um friðlýsingu eru
samræmdar
• Fyllri ákvæði eru um náttúru-
minjaskrá
• Meðferð friðlýsingarmála er
gerð einfaldari
• Numin eru úr gildi nokkur úr-
elt lagaákvæði.
Kjartan Jóhannsson:
Frelsi í
útflutnings-
verzlun
— tillaga til
þingsályktunar
„Alþingi ilyktar að fela viðskipta-
ráðherra að gefa útflutning á vörum
frá landinu frjálsan í stað þess að
binda hann leyfum eins og nú er
gert... Felur Alþingi ráðherra að
breyta ákvæðum reglugerðarinnar til
samræmis við framangreindan vilja
sinn.“
Þannig hljóðar tillaga til þings-
ályktunar sem Kjartan Jóhannsson
og fimm aðrir þingmenn Alþýðu-
flokks flytja. í greinargerð segir að
á sama tíma og innflutningur hafi
verið að mestu frjáls ríki alger
leyfisbinding á útflutningi, sem
auki á skrifræði og feli i sér
skömmtunarkerfi. Skömmtunar-
kerfið dragi úr frumkvæði og nýj-
ung og þrótti i útflutningsverzlun-
inni.
Hvaða nauðsyn ber til að kinda-
kjötsútflutningur sé á einni hendi
spyrja flutningsmenn og í greinar-
gerð.
Iðnþróunarsjóðir landshluta:
Efling atvinnulífs í strjálbýli
— Hluti af „jómfrúrræðu" Óla Þ. Guðbjartssonar (S)
HÉR FER á eftir kafli úr fyrstu þingræðu Óla Þ. Guðbjartssonar (S), er hann
mælti fyrir frumvarpi til laga, sem hann flutti um iðnþróunarsjóði landshluta:
Ég mæli hér fyrir frv. til laga
um Iðnþróunarsjóði landshluta,
sem ég hef leyft mér að leggja
fram á þskj. 512. Frumvarp þetta
er samið að tilhlutan sveitar-
stjórnarmanna og raunar flutt að
þeirra beiðni. Það þarf í sjálfu
sér ekki að gegna furðu þó að
frumvarp af þessu tagi komi ein-
mitt úr þessari átt. Fáum ætti að
vera ljósara en sveitarstjórnar-
fólki sá margháttaði vandi, sem
nú steðjar að víða um land um
framvindu atvinnuþróunar þess-
arar þjóðar. Sá vandi er marg-
þættur.
Ég á hér vitaskuld ekki við hið
hefðbundna og nær árstíða-
bundna hlutskipti stjórnmála-
manna, Alþingis og ríkisstjórnar
auk forystufólks í atvinnulífinu,
að finna höfuðatvinnuvegum
þjóðarinnar rekstrargrundvöll.
Ég á miklu fremur við þau þátt-
askil sem að flestra dómi eru að
verða í skiptingu mannafla á
milli aðalatvinnuveganna, þeirra
sem skapa hin raunverulegu
þjóðarverðmæti og þjónustu-
greinarnar hvíla í rauninni á.
Vitaskuld er og verður mikill
vaxtarbroddur í þjónustugrein-
unum, í þjóðfélagi sem verður æ
margslungnara með degi hverj-
um, en sá vöxtur á sér þó ætíð
þau takmörk sem felast í grósku
grunngreinanna þaðan sem þjóð-
arauðurinn er sprottinn. Það
skiptir því ekkert litlu máli, að
menn sameinist um þau megin-
verkefni i atvinnumálum íslend-
inga á næstu árum og áratugum
að stuðla að hagstæðri iðnþróun,
enn hagstæðari en í dag, um allt
land. Sameinumst um það á þann
veg: í fyrsta lagi að beina fjár-
magni inn á þær brautir að leiði
til hagkvæmrar iðnþróunar og í
annað stað að hið takmarkaða
fjármagn nýtist sem best í því að
verkja hugvit og haga hönd með
sem bestum árangri. I þeim til-
gangi er frv. þetta til laga flutt til
þess að verða lóð á vogarskál og
einn af vegvísum á braut farsæll-
ar iðnþróunar.
í fremur stuttri greinargerð
sem frv. fylgir segir með leyfi
virðulegs forseta:
„Fjöldamörg verkefni líðandi
stundar einkennast af þeirri
staðreynd, að frumatvinnugrein-
arnar tvær, sjávarútvegur og
landbúnaður, taka tæpast við
meiri mannafla að tiltölu í náinni
framtíð. Þegar haft er í huga hve
umskipti þessi verða í rauninni
snögg og er samtímis í frum-
greinunum báðum er ekki að
undra þótt margháttaður vandi
fylgi, sem erfitt reynist að bregð-
ast við.“
Hér er vitaskuld átt við þá
staðreynd að það verður nokkurn
veginn jafnsnemma að tekin er
upp að verulegu leyti skipulögð
veiðistjórn í sjávarútvegi sem
aftur þýðir takmörkun mannafla
og tækja sem áður tæpast þekkt-
ist. En svo til samtímis verða
kröfur æ háværari um að miða
landbúnaðarframleiðsluna við
innanlandsmarkað einvörðungu.
Hér er í sjálfu sér um svo rót-
tækar breytingar að ræða, sem að
vísu verða ekki frekar krufnar til
mergjar hér, en eru það afdrifa-
ríkar um velferð og afkomu al-
mennings, að óhjákvæmilegt er
að bregðast við þeim á fjölda-
mörgum öðrum sviðum á tiltölu-
lega skömmum tíma. Og þar er
iðnþróun eina raunhæfa lausnar-
orðið en á því sviði er margt hæg-
ara sagt en gert.
í samanburði við búskap og
sjósókn er iðnaður hér á landi
fremur ung atvinnugrein. Með
flestum þjóðum sem fram úr hafa
skarað á sviði iðnaðar hefur slík
þróun tekið áratugi og hvílt á
hefð margra kynslóða. Svo virðist
að auki sem Islendingum sé oft
ýmislegt betur gefið en að til-
einka sér markaðstækni og þá
alúð í starfi sem yfirleitt alltaf er
lykillinn að árangri á þessum
sviðum. Þó ber vissulega að við-
Óli Þ. Guðbjartsson
urkenna að stundum hefur mjög
vel til tekist svo sem um sölu ým-
issa sjávarafurða okkar. Því má
þó síst gleyma að vöruþróun og
markaðstækni er ennþá mikil-
vægari þáttur þegar um raun-
verulega iðnþróun er að ræða.
Sveitarfélög um allt land finna
nú æ betur hvar skórinn kreppir í
þessu efni. Þess vegna hefur á
nokkrum stöðum verið stofnað til
sjóðsmyndunar til þess að létta
undir í þeirri sókn sem framund-
an er.
Menn gætu e.t.v. álitið að
frv.-flutningur af því tagi sem
hér er uppi hafður, væri óþarfur
þar sem þegar væru nægilegir
möguleikar að ná árangri á þess-
um sviðum án slíkrar lagasetn-
ingar. Svo er þó ekki, vegna þess
að tekjuöflun til þessa verkefnis
er þá nær óhugsandi nema ein-
ungis frá sveitarfélögunum sjalf-
um, sem fyrir eru yfirhlaðin
verkefnum. Auk þess sem sam-
ræmdar aðgerðir með löggjöf
eins og hér er lögð til mun reyn-
ast hvati í sjálfu sér til raun-
hæfrar iðnþróunar.
Skv. 1. gr. þessa frv. er lagt til
að landshlutasamtökum sveitar-
félaga verði heimilt að stofna
iðnþróunarsjóð í landshluta er
vera skuli sjálfstæðir sjóðir í eign
sveitarfélaganna. Megintilgangi
iðþróunarsjóða landshluta er lýst
í 2. gr. frv., sem er að efla atvinnu
í landshlutunum. Tilgangi sínum
skulu sjóðirnir leitast við að ná á
eftirfarandi hátt:
1. Með lánveitingum til nýrra
framkvæmda einstaklinga,
fyrirtækja og stofnana til
langs eða skamms tíma.
2. Með lánveitingum til sveitar-
félaga til framkvæmda sem
beint eða óbeint gætu stuðlað
að betri þjónustu við uppbygg-
ingu atvinnulífs.
3. Með því að kosta eða styrkja
eða veita áhættulán til sér-
stakra athugana og áætlunar-
gerða í sambandi við nýjar at-
vinnugreinar, sem hugsanlega
kynnu að þrífast á svæðinu.
4. Með styrkveitingum til hag-
nýtra athugana á atvinnulífi
svæðisins og möguleikum til
atvinnuþróunar.
5. Með því að veita lán eða styrki
til vöruþróunar, nýsköpunar,
náms o.fl.
6. í seinasta lagi með því að verja
fé til hlutafjárkaupa í fyrir-
tækjum í landshlutunum skv.
samþykkt aðalfundar Lands-
hlutasamtaka hverju sinni.
f þessari seinustu grein væri í
raun opnaður möguleiki á að
þessir sjóðir kæmu einnig inn á
svið fjárfestingarfélaga.
Skv. 3. gr. frv. er lagt til að
tekjur iðnþróunarsjóða lands-
hluta verði árlegt framlag þeirra
sveitarfélaga, sem að hverjum
sjóði standa og skal það nema allt
að 2% af föstum tekjum þeirra,
þ.e. útsvari, fasteignagjöldum og
aðstöðugjaldi. Ákveða má með
reglugerð, að tiltekinn hluti þessa
framlags sé bundin inneign sveit-
arfélaga hjá sjóðnum og skal hún
þá verðtryggð að fullu.
Ef mönnum leikur hugur á að
vita, hversu háar upphæðir hér
væri um að ræða skv. þessari
grein, þá námu heildartekjur
sveitarfélaganna í landinu á sl.
ári tæpum 4.700 millj. kr., þannig
að 2% þeirrar upphæðar myndu
losa 90 millj. á ári. Jafnvel helm-
ingur þeirrar upphæðar hefði
þýðingu énda þótt verkefnið sé í
raun gífurlegt.
Ótalinn er þó sá tekjuliður, sem
er einn megintilgangur þessa frv.
en um hann er sérstaklega fjallað
í 4. gr. þess. Þar er gert ráð fyrir
að raforkuver í hverjum lands-
hluta greiði iðnþróunargjald, sem
nema á 1% af heildsöluverði
orku. 33% þessa gjalds renni
óskipt til iðnþróunarsjóðs lands-
hlutans, en 67% skiptist milli
iðnþróunarsjóða í öllu landinu
eftir íbúatölu í hverjum lands-
hluta 1. des. árið áður. Sérstaka
athygli ber að vekja á því að ekki
er gert ráð fyrir sérstökum tekj-
um úr ríkissjóði skv. þessu frv. en
1% iðnþróunargjaldið á raforku-
heildsöluna er hins vegar ekki
óeðlilegur grunnur, m.a. af eftir-
töldum ástæðum.
Raforka er nær hvarvetna
grundvallaratriði við hvers konar
iðnþróun. Þess vegna eru fram-
farir á sviði iðnaðar og þá allt
eins smáiðnaðar sem iðnaðar,
sem væri smærri í sniðum, ná-
tengd stækkun raforkumarkaðar-
ins. í annan stað gilda sömu
lögmál um verðmyndun raforku
sem annarrar þjónustu til handa
atvinnulífi og almenningi að
stærð markaðar hefur veruleg
áhrif á möguleikana á lækkun
verðsins. Þess vegna gæti iðn-
þróunargjaldið beinlínis stuðlað
að lækkun raforkuverðs með auk-
inni raforkunotkun í innlendum
iðnaði. Og ennfremur gæti gjald
af þessu tagi stuðlað að sparnaði
og hagkvæmni í rekstri raforku-
veranna.
Árið 1984 var heildarraforku-
salan 2.666 Gigawatt-stundir að
söluverðmæti 2 milljarðar og 184
millj. kr. og 1% næmi því tæpum
22 millj. kr.
Virðulegi forseti. Megintil-
gangur með flutningi þessa frv.
er einmitt sá að stuðla að hag-
kvæmri iðnþróun um allt land. Á
það legg ég áherslu að lokum
máls míns. Eg vona að mál þetta
fái hér þinglega meðferð og að
lokinni þessari umr. verði því vís-
að til 2. umr. og iðnn. þessarar
deildar.