Morgunblaðið - 18.04.1985, Side 27

tækin. Er þessi sannleikur rennur
upp fyrir stjómmálamönnum
okkar og forystumönnum verka-
lýðshreyfingarinnar er fyrst von
til að rofi til hjá okkur íslending-
um
Mér virðist að á undanförnum
árum hafi nokkuð rofað til og
flestum ábyrgum forystumönnum
verkalýðshreyfingarinnar, stjórn-
málamönnum og atvinnurekend-
um sjálfum sé að verða þetta ljóst.
Þó finnast enn þeir menn, sem
hrópa stundum hátt, sem halda
því fram, að hagsmunir launafólks
og atvinnurekenda séu gagnstæðir
og ósættanlegir og tala um bar-
áttu og fórnir. Þessa menn vil ég
spyrja, hver er það sem bætir hlut
sinn, auðgar líf sitt og eflir bú sitt
með fórninni einni saman? Það er
að minnsta kosti ekki launafólk í
þessu landi. Vera kann að þeir
sem lifa á fórn og nærast á ósætti
sjái hagsmuni sína felast í þjóðfé-
lagsupplausn, fátækt og allsleysi.
En þeir eru sem betur fer fáir,
sem þannig hugsa. Við eigum flest
það sameiginlegt að vilja lifa sam-
an í landinu í sátt og samlyndi og
ieitast við að rækta okkar sameig-
inlega garð í þeirri von og trú að
ríkuleg uppskera veitist okkur öll-
um. Það er uppskeran, verðmæta-
myndunin sem skilar okkur fram
á veg í baráttunni fyrir bættum
hag og það er samstaða um það
markmið sem nú er þörf á. Sam-
staða um baráttu og fórn er ekki
samstaða um bætt lífskjör, og ég
held að það sé nú orðið öllum
hugsandi mönnum ljóst.
Fórn bókageröarmanna
Á liðnu hausti mistókst þessari
þjóð að halda sáttum og langvinn-
ar vinnudeilur lömuðu atvinnu-
starfsemina. Hatrammast var
verkfall opinberra starfsmanna en
langvinnast verkfall bókagerð-
armanna. Báðir áttu þessir hópar
það sammerkt, að gera kröfur um
30% launahækkun og fylgja þeim
eftir með verkföllum. Ef litið er á
niðurstöðu ríflega sex vikna verk-
falls bókagerðarmanna kemur í
ljós að iaunahækkanir á 14 mán-
aðar samningstíma verða ríflega
21% í krónum talið. Þetta væru
glæsilegar tölur, ef hér hefði verið
skipt raunverulegum verðmætum.
En því fór þó víðs fjarri eins og
öllum var raunar ljóst. Þetta voru
samningar um fleiri en verðminni
krónur. Verðmæti til skipta höfðu
ekki aukist og lögmál efnahags-
lífsins hlíta ekki óskhyggju. Og þá
er spurningin, hver varð árangur
af þessu langvinna verkfalli sem
forysta Félags bókagerðarmanna
lagði út í. Hann er nú reiknanleg-
ur og niðurstaðan er sú, að frá
upphafi verkfallsins og út sam-
ningstfma bókagerðarmanna til
ársloka 1985 verður meöaltals-
kaupmáttur þeirra 13% —14%
lægri en orðið hefði að öllum sam-
ningum óbreyttum. Fórnin í verk-
fallinu var svona stór; tekjutapið
svo mikið. Sú forn verður ekki
borin uppi af nokkurri kauphækk-
un, hvorki 21% eða 50%, því
grundvöllinn skorti.
Þetta er því miður dæmigert
fyrir þau átök sem einkennt hafa
íslenskan vinnumarkað undanfar-
in 10 til 15 ár. Það eru fórnirnar
sem standa eftir, því verðmætin,
sem kastað hefur verið á glæ,
koma aldrei aftur. Þetta eru stað-
reyndir, sem aðeins pólitískir
ofsatrúarmenn vefengja, enda
markmið þeirra annað en að bæta
kjörin.
Það er löngu tímabært að þessi
fámenna þjóð — verkalýðshreyf-
ing, vinnuveitendur og stjórnvöld
— sameinist um átak til framfara
og leggi af tilgangslausa innbyrðis
baráttu, sem við vitum hvert lei-
ddi forfeður okkar á Sturlungaöld.
Vinnuveitendasambandið býður
því verkalýðshreyfingunni sam-
starf um það sameiginlega verk-
efni að auka hagsæld og bæta
lífskjörin í landinu. Til þess þurf-
um við vinnufrið, jafnvægi og
sameiginlega stefnumótun sem
mun skila okkur fram á veginn,
þannig að við hættum að ganga á
sama stað, eins og maðurinn í
rúllustiganum, en notum okkur
alla nútímatækni til að geta flutt
þjóðina hraðar til betri lífskjara
og bjartari framtíðar.
MORGUNBLADIP, FIMIHTJDAGOR Í8: APRÍL11985 f>'
27
Vísitölukerfi
Ég hef nú rætt nokkuð þróun
síðasta áratugar í efnahags- og
kjaramálum og horfurnar eins og
þær eru nú. Eitt atriði hef ég ekki
minnst á í þessu sambandi, enda
lýsti ég því yfir á síðasta aðal-
fundi, að ég vonaði að ég þyrfti
ekki að minnast á það atriði fram-
ar, en það er vísitalan. Sú von hef-
ur því miður ekki ræst, því nú eru
fram komnar kröfur um að vísi-
tölukerfi í einhverri mynd verði
aftur tekið upp og gefið nýtt nafn,
kaupmáttartrygging. Á síðustu tíu
árum sáum við kauptaxtana þrjá-
tíuogtvöfaldast og verðlag meira
en fjörutíuogsexfaldast. Og við
vitum öll að ef kauptaxtamir
hefðu fjörutíuogsexfaldast þá
hefði verðlagið bara hækkað enn-
þá meira kannski sjötíufaldast.
Við munum eftir því að í des-
ember 1982 hækkuðu kauptaxtar
um 7,2% en kaupmátturinn lækk-
aði. Við munum líka eftir því að
kauptaxtar hækkuðu um
2%—2,4% í ársbyrjun 1983 og
kaupmátturinn hélt áfram að
lækka. Við munum líka eftir því
að 1. mars 1983 hækkaði kaup um
14,7%—17,3% og enn lækkaði
kaupmátturinn. Og við vitum líka
að hefði yfir 20% kauphækkun
fengið að koma til framkvæmda
hinn 1. júní 1983 hefði orðið efna-
hagslegt hrun og hvað hefði þá
orðið um kaupmáttinn? Um %
hlutar þeirrar lækkunar kaup-
máttar, sem orðin er síðan 1983,
voru komnir fram áður en vísi-
tölubinding launa var afnumin.
Og áframhaldandi vísitölubinding
hefði þýtt enn frekari lækkun
kaupmáttar en varð eftir 1. júní
1983. Öllum hlýtur því vonandi að
vera ljóst eftir þessa síðustu verð-
bólgubyltu að vísitölukerfið er
engin kaupmáttartrygging, vísi-
tölukerfið er verðbólgutrygging og
ef ég ætti mér eina ósk til handa
samningsaðilum í framtíðinni, þá
yrði hún sú, að aldrei framar yrði
samið um vísitölukerfi og að þjóð-
in fái að vera laus undan þeirri
ógæfu og áþján sem því fylgir.
Enda munum við aldrei rétta úr
kútnum með virka vísitölu, sem nú
er kölluð kaupmáttartrygging,
enda hafa allar nágranna- og
viðskiptaþjóðir okkar losað sig
fyrir löngu við þann bölvald.
Hlutverk Vinnuveit-
endasambandsins
Ég vil ekki láta hjá líða að fjalla
lítillega um hlutverk, stöðu og
stefnu Vinnuveitendasambands
íslands.
f lögum sambandsins segir, að
það sé hlutverk þess að vera í for-
svari fyrir vinnuveitendur gagn-
vart launþegum, almenningi og
hinu opinbera. Þá er það og hlut-
verk þess að móta og koma á
framfæri stefnu í málum sem
snerta atvinnureksturinn og
stuðla á allan hátt að eflingu
hans.
Innan Vinnuveitendasambands-
ins hefur jafnan verið víðtæk sam-
staða um það, að í hlutverki þess
felist m.a. að sambandið sé og eigi
að vera brjóstvörn fyrir frjálsan
atvinnurekstur. Til grundvallar
þessu liggur sú afstaða félags-
manna að athafnafrelsi og frjáls
samkeppni á sviði atvinnurekstrar
sé best til þess fallin að leggja
grundvöll að þeim lífskjörum sem
við viljum öll að þjóðin fái notið.
Að þessu markmiði hlýtur starf-
semi Vinnuveitendasambandsins
jafnan að beinast.
Ef litið er yfir farinn veg er
ljóst, að margt hefur breyst í
starfsemi Vinnuveitendasam-
bandsins. Sambandið hefur
styrkst og sífellt hefur fjölgað
þeim sem skipað hafa sé í raðir
félaga þess. Vinnuveitendasam-
bandið er þannig óumdeilt for-
ystuafl meðal vinnuveitenda í
landinu og áhrif þess á gang mála
fara stöðugt vaxandi. En við skul-
um jafnframt gera okkur alveg
ljóst að áhrif Vinnuveitendasam-
bandsins á gang mála ráðast af
fjölda, styrk og samstöðu félags-
manna. Þó umdeilt sé, að áhrif
sambandsins séu meiri nú hin síð-
ari árin en verið hafði um langt
skeið er jafn ljóst að okkur er
nauðsynlegt að auka almenna
kynningarstarfsemi inn á við með-
al félagsmannanna og út á við
gagnvart almenningi í landinu.
Þess sjást víða merki, að skilning
skorti á eðli, hlutverki og mögu-
leikum frjáls atvinnurekstrar og
almennt á gagnverki efnahagslífs-
ins. Þessa gætir meira hér á þétt-
býlissvæðinu en út um hinar
dreifðu byggðir. Þar skynja menn
og skilja betur hvaða afleiðingar
aflabrestur og verðfall á afurðum
erlendis hefur. Það er því mikið
áhyggjuefni, þegar þess verður
vart, að stórir hópar fólks-virðast
ekki hafa skilning á einföldustu
lögmálum efnahagskerfisins.
Gegn þessari þróun verður Vinnu-
veitendasambandið að snúast með
öflugri fræðslustarfsemi á kom-
andi árum. Ég hygg að þetta sé
eitt mikilvægasta verkefnið sem
við verðum nú að takast á við.
Jafnframt er ljóst að Vinnuveit-
endasambandið þarf að bæta
tengsl sín við hinar ýmsu atvinnu-
greinar og skapa samstöðu og
skilning þeirra á milli. Þessum
þáttum í starfsemi sambandsins
hefur ekki tekist að sinna sem
skyldi hin síðari árin. Kemur þar
margt til, en þó einkum það, að
kjarasamningar hafa tekið mikinn
tíma starfsmanna, þannig að önn-
ur mikilvæg viðfangsefni hafa um
of setið á hakanum þegar samn-
ingalotur hafa staðið yfir. Vinnu-
veitendasambandið þarf því að
endurskipuleggja starfemi sína,
þannig að kjarasamningar stöðvi
ekki vinnu að öðrum mikilvægum
málum.
Á liðnum árum hafa lög sam-
bandsins við og við verið endur-
skoðuð. Ég tel nú tímabært að
gera það að nýju, ekki með skipun
laganefndar, heldur á það að vera
eitt af störfum nýrrar fram-
kvæmdastjórnar, en ég vil þó leyfa
mér að gefa þeim veganesti.
Samningaráð var tekið upp fyrir
nokkrum árum og hefur reynst vel
að mínu áliti og átt vaxandi hlut-
verki að gegna. Það er skoðun mín
að tímabært sé að skoða í heild
stjórnunarlega uppbyggingu
Vinnuveitendasambandsins og
hvert á að vera hlutverk og staða
sambandsstjórnar, framkvæmda-
stjórnar og samningaráðs.
Eins og ég nefndi hér að framan
þá er önnur starfsemi en samning-
ar að mestu lömuð meðan samn-
ingalotur standa yfir. Þessu þarf
að breyta þannig að samfella verði
í allri starfsemi sambandsins.
Brýnt er að huga að þessum þátt-
um.
Lokaorð
Góðir fundarmenn, eins og ég
minntist á í upphafi eru nú sjö ár
liðin síðan þið sýnduð mér í fyrsta
sinn það traust að kjósa mig for-
mann samtaka okkar og þið hafið
síðan árlega endurkosið mig til
þessa starfa. Ég vil þakka það
traust sem þið hafið sýnt mér, en
ég hef af fremsta megni reynt að
vera þess verður. Það er álit mitt
að ekki sé hollt neinum samtökum
að sami maður gegni starfi eins og
formannsstarfi Vinnuveitenda-
sambandsins of lengi. Ég hef því
fyrir meira en ári tekið þá ákvörð-
un, að gefa ekki kost á mér til
endurkjörs á þessum fundi. Sam-
tök eins og okkar verða ætíð að
halda vöku sinni og sjá til þess að
rödd þeirra heyrist í þjóðfélaginu.
Ég álít að okkur hafi á liðnum ár-
um tekist að koma okkar sjónar-
miðum á framfæri og stefnt hafi í
rétta átt. Ég er bjartsýnn á að sú
vinna sem í það hefur verið lögð sé
nú að byrja að skila sér í auknum
skilningi almennings og stjórn-
valda á mikilvægi heilbrigðs at-
vinnulífs, sem undirstöðu fram-
þróunar og velmegunar í landinu.
Það er ósk mín til Vinnuveitenda-
sambandsins að það megi á kom-
andi árum styrkjast til að geta
gegnt á ábyrgan og hlutlausan
hátt því mikilvæga hlutverki, sem
það á að gegna í uppbyggingu
betra mannlífs og bættra lífskjara
í landinu. Víðast
um land hefur liðinn vetur verið
mildur eftir margra fimbulvetur í
röð. Ég er sannfærður um, að ef
allir standa saman, þá mun sá
fimbulvetur sem gengið hefur yfir
íslenskt efnahagslíf víkja fyrir
vori og gróanda.
Höíundur er fráfarandi formaður
Vinnuveitendasambands íslands
og flutti þessa ræðu á aðalfundi
þess 16. apríi síðastliðinn.
Frumsýnir
nýjustu mynd Francis Ford Coppola
NÆTURKLÚBBURINN
(The Cotton Club)
Splunkuný og frábærlega vel gerð og leikin stórmynd sem skeóur á
bannárunum í Bandaríkjunum.
Þeim félögum Coppola og Evans hefur svo sannarlega tekist vel upp aftur, en
þeir geröu í sameiningu myndina the Godfather.
Aðalhlutverk: Richard Gere, Gregory Hines, Diane Lane, Bob Hoskins
Leikstjóri: Francis Ford Coppola. Framleiðandi: Robert Evans
Handrit eftir: Mario Puzo, William Kennedy, Francis Ford Coppola
Sýnd kl. 5, 7.30,10. Hækkað verö
Bönnuð börnum innan 16 ára
Myndin er í dolby-stereo og sýnd í starscope
i