Morgunblaðið - 18.04.1985, Page 44

44
MORGimBLAÐlÐ, PMMTODAGUR 18. APRÍL1885
Hjartans þakkir sendi ég bróöurbörnum
mínum, vinum og kunningjum nær og fjær,
sem minntust mín 16. mars sl. meö hlýjum
handtökum, fallegum hugsunum, skeytum og
gjöfum. Sérstakar alúöarþakkir til Jónínu
Kristínar Jakobsdóttur og eiginmanns henn-
ar, Garðars GuÖmundssonar, kaupmanns,
fyrir heimboö til ísafjaröar vegna þessara
tímamóta ævi minnar.
GuÖ blessi ykkur öll.
Mildríður Falsdóttir
frá Bolungarvík.
Bólstaðarhlíð 50.
Reykjavík.
T
AÐALFUNDUR
Hf. Eimskipafélags Islands verður haldinn
í Súlnasal Hótel Sögu,
fimmtudaginn 18. apríl 1985, kl. 14:00.
------------- DAGSKRÁ ----------------
1. Aðalfundarstörf samkvæmt 14. gr.
samþykkta félagsins.
2. Lagðar fram til fullnaðarafgreiðslu
tillögur til breytinga á 4. gr. samþykkta
félagsins.
3. Önnur mál, löglega upp borin.
Aðgöngumiðar að fundinum verða afhentir
hluthöfum og umboðsmönnum hluthafa
d skrifstofu félagsins í Reykjavík fró 12. apríl.
EIMSKIP
STJÓRNIN
ffl
Líkan að nittúrugripasafni sam kvæmt uppdráttum Gunniaugs Halldórssonar.
Náttúrugripasafn íslands
— eftir Sigurð
Pétursson
Fyrri grein
Uppvaxtarárin
1889—1947
Fyrir nær 100 árum var í tví-
gang stofnað félag til þess að
koma upp náttúrugripasafni á ís-
landi. Fyrra félagið var stofnað í
Kaupmannahöfn fyrir atbeina
þeirra Björns Bjarnasonar, síðar
sýslumanns í Dalasýslu og Stefáns
Stefánssonar, síðar skólastjóra
Gagnfræðaskólans á Akureyri.
Þetta félag lifði skammt, en árið
1889 var stofnað í Reykjavík Hið
íslenska náttúrufræðifélag og lifir
það enn. Frumkvæðið að stofnun
þessa félags áttu fyrrnefndur
Stefán Stefánsson og Benedikt
Gröndal skáld, en með þeim komu
svo Þorvaldur Thóroddsson nátt-
úrufræðingur, Björn Jensson yfir-
kennari og Jón Jónasson land-
læknir. Þessir 5 ágætu menn boð-
uðu til stofnfundar Hins islenska
náttúrufræðifélags, sem haldinn
var í Reykjavík 16. júlí 1889. Á
fundinum skráðu sig alls 58 með-
limir í félagið. Fundarboðendurnir
5 voru kjörnir i stjórn félagsins og
Benedikt Gröndal formaður.
Tilgangur félagsins kemur fram
i 2. og 4. grein félagslaganna, er
samþykkt voru á fundinum og eru
á þessa leið:
2. gr. Aðaltilgangur félagsins er sá
að koma upp sem fullkomnustu
náttúrugripasafni á íslandi, er sé
eign landsins og geymt í Reykja-
vík.
4. gr. Félagið skal annast um, að
safninu sé vel borgið, og því kosta
kapps um að sjá því fyrir góðu
húsnæði.
Benedikt Gröndal var formaður
náttúrufræðifélagsins til alda-
móta, síðan gegndi dr. Helgi Pét-
urs formennskunni í 5 ár. Þá tók
við Bjarni Sæmundsson, nýút-
skrifaður dýrafræðingur frá
Hafnarháskóla, og var hann for-
maður félagsins í 35 ár (1905—
1940). Um leið tók Bjarni við
vörslu náttúrugripasafnsins, og
gegndi hann þessum störfum báð-
um til dauðadags. Dr. Finnur Guð-
mundsson, dýrafræðingur frá
Hamborgarháskóla, tók nú við
náttúrugripasafninu. Hann komst
svo að orði um fyrirrennara sinn:
„Það er óhætt að fullyrða, að
hvorki fyrr né síðar hafi nokkur
einn einstaklingur haft jafnmikla
þýðingu fyrir Hið íslenska nátt-
úrufræðifélag og náttúrugripa-
safnið og Bjarni Sæmundsson, og
á þetta ekki sízt við um safnið
(Náttúrufr. 1951, bls. 60—61).
Náttúrufræðifélagið hlaut alltaf
árlegan styrk úr ríkissjóði,
400—1000 kr. fyrstu 25 árin og allt
upp í 3.400 kr. á árunum 1929—45.
Fór langmest af þessu fé til rekst-
„Hér urðu mikil þátta-
skil í sögu náttúrugripa-
safnsins. Safnið, sem
hafði verið einkaeign
þess félags, er byggði
það upp, var nú orðið
ríkiseign, og mátti því
teljast vel sett á þeirra
tíma mælikvarða.“
urs náttúrugripasafnsins. Arið
1946 var ríkisstyrkurinn kominn
upp í 51.104 kr. og rarm hann nú
allur til safnsins. Sérstakur hús-
sjóður var stofnaður 1928 og var
hann kominn upp í 82.396 kr. árið
1947.
Náttúrugripasafnið óx hröðum
skrefum og hlaut það gefna marga
góða gripi, bæði frá íslenzkum
áhugamönnum og velunnendum
þess erlendis. Höfuðvandamálið
var alltaf húsnæðisleysið. Skipti
safnið sex sinnum um verustað á
árunum 1890—1908, en þá var það
flutt á neðri hæð hinnar nýju
byggingar Landsbókasafnsins við
Hverfisgötu, og var safnið þar til
ársins 1960. Þarna fékk náttúru-
gripasafnið ágætt húsnæði, og
þarna átti það sitt blómaskeið,
undir umsjón þeirra Bjarna Sæ-
mundssonar og annarra náttúru-
fræðinga, sem þarna unnu í fri-
stundum sínum sjálfboðavinnu
hver í sinni grein. Aðsókn var
mjög mikil að safninu, einkum
unglinga, eins og sézt hér á með-
fylgjandi töflu, en hún er tekin
saman úr árskýrslum félagsins.
AÐ8ÓKN AÐ NÁTTÍJRUGRIPASAFNINU ÁR-
IN 1944 OG 1945
Gotir 1944 1945
(iextir ilb 5904 7075
í fylgd meö kennurum 459 194
Almennir gestir 5445 6881
l'ullorónir 2223 2457
Börn 3222 4424
Almennir gestir á virkum dögum
Alb 2535 2144
Á d»* 25,3 23,6
Almennir gestir á sunnudögum
Alls 2910 4737
Á dng 63,3 100,8
Það var ekki fyrr en árið 1942,
að barátta var hafin fyrir bygg-
ingu handa náttúrugripasafninu.
Byrjunin var sú, að þann 18.
febrúar skipaði stjórn náttúru-
fræðifélagsins sérstaka bygg-
ingarnefnd í þessum tilgangi og
var vel til hennar vandað. Árni
Friðriksson fiskifræðingur var
formaður, en með honum í nefnd-
inni voru þeir Ásgeir Ásgeirsson
bankastjóri, síðar forseti íslands,
prófessorarnir Guðmundur Thor-
oddsen og Ólafur Lárusson, og þá-
verandi formaður félagsins, Jó-
hannes Áskelsson jarðfræðingur.
Ritari nefndarinnar var Sigurður
Pétursson gerlafræðingur. Nefnd-
in leitaði fyrst leyfis háskólaráðs
fyrir byggingu náttúrugripasafns
á háskólalóðinni, og veitti
háskólaráð leyfi þetta á fundi sín-
um 13. marz, en með eftirfarandi
skilyrðum:
1. Háskólaráð samþykki upp-
drætti.
2. Gert sé ráð fyrir, að kennsla í
náttúruvísindum og vísindaleg
vinna geti farið fram í húsinu.
3. Náttúrufræðifélagið ráðstafi
ekki húsnæði í byggingunni til
annarra þarfa en náttúrugripa-
safnsins, nema með samþykki
háskólaráðs. (Skýrsla náttúru-
fræðifélagsins 1944—46, bls.
100.)
Til mála kom, að háskólinn legði
fram eitthvað af happdrættisfé
sínu til byggingarinnar. Mun há-
skólaráð hafa sent Alþingi tillögu
þar að lútandi, „en fjárveitinga-
nefndin taldið málið ekki nægi-
lega undirbúið, til þess að hægt
væri að veia fé til greiðslu stofn-
kostnaðar kennslunnar, sem er
allmikil." (Skýrsla 1944—46, bls.
102.) Skilyrðið um húsrúm fyrir
kennslu átti eftir að valda miklum
erfiðleikum, þar sem það hafði
verulega stækkun byggingarinnar
og mikinn aukakostnað í för með
sér.
Samþykkt var að ráða Gunn-
laug Halldórsson húsameistara til
þess að gera uppdrætti að safn-
byggingunni, í stað húsameistara
ríkisins. Lauk nefndin þarmeð
störfum 4. janúar 1946.
Eftir samkomulagi milli stjórn-
ar náttúrufræðifélagsins og þá-
verandi háskólarekstors, Ólafs
Lárussonar, var skipuð ný bygg-
ingarnefnd þ. 18. janúar 1946.
Ólafur Lárusson rektor var for-
maður hennar, en aðrir nefndar-
menn voru: Trausti Einarsson
prófessor, tilnefndur af háskóla-
ráði, en tilnefndir af stjórn
náttúrufræðifélagsins voru Áskell
Löve gr jsafræðingur, Finnur
Guðmundsson dýrafræðingur og
Sigurður Þórarinsson jarðfræð-
ingur, svo að allr deildir safnsins
ættu þarna einn fulltrúa.
Á fundi þessarar nefndar 17.
marz 1948 lagði Gunnlaugur Hall-
dórsson fram teikningar sínar að
fyrirhugaðri safnbyggingu. Voru
teikningarnar samþykktar og lauk
nefndin þar með störfum.
Safn og sjóöur
athent ríkinu
Með bréfi dags. 25. júní sótti
umsjónarmaður safnsins og þá-
verandi formaður félagsins, Finn-
ur Guðmundsson, um hinn árlega
ríkisstyrk fyrir næsta ár. Fer
Finnur um leið fram á það, að
styrkurinn verði hækkaður upp í
96 þúsund kr. að öðru kosti telji
félagið sig ekki geta staðið undir
rekstri safnsins. Varatillaga sin
væri annars þessi: „Ríkið taki nú
þegar við rekstri safnsins með öllu
tilheyrandi og hafi allan veg og