Morgunblaðið - 20.04.1985, Blaðsíða 24

MORGUNBLAÐIP, LAUGARDAGUR 20. APRÍL1985
24
Reagan hvattur til að hætta
við að heimsækja Bitburg
Saarbríicken, 19. aprfl. AP.
WERNER Nachmann, formaður
framkvæmdaráös Gyðinga í Vestur-
GENGI
GJALDMIÐLA
Enn hækkar
dollarinn
London, 19. aprfl. AP.
DOLLARINN lækkaði enn í verði í
Evrópu í dag, þriðja daginn í röð. Telja
sérfræðingar á fjármálamörkuðunum
að sama verði upp á tengingnum, þegar
viðskipti hefjast á ný á mánudag.
Lækkunin kom í kjölfar þeirra
upplýsinga bandaríska viðskipta-
ráðuneytisins að hagvöxtur í landinu
á fyrstu þremur mánuðum þessa árs
hefði verið 1,3%, ef miðað er við
heilt ár. Búist hafði verið við mun
meiri hagvexti.
Breska sterlingspundið styrkti i
dag stöðu sína gagnvart dollarnum.
Við lok viðskipta fékkst 1,29425 doll-
arar fyrir hvert pund (í gær 1,2885).
Þegar pundið var lægst gagnvart
dollar, hinn 26. febrúar sl., fengust
1,0470 dollarar fyrir hvert pund.
Gengi annarra helstu gjaldmiðla
gagnvart dollar var sem hér segir:
2,9730 vestur-þýsk mörk (í gær
2,9885); 2,4785 svissneskir frankar
(2,4950); 9,0925 franskir frankar
(9,1350); 3,3685 hollensk gyllini
(3,3750); 1.0%,00 ítalskar lírur
(1.910,50); 1,34975 kanadadollarar
(1,3525).
Fyrir únsu af gulli fengust í Lond-
on í dag 327,60 dollarar, sem er
hækkun frá 326,00 í gær. í Zúrich
fengust 327,50 dollarar fyrir gullúns-
una og í Hong Kong fengust fyrir
hana 327,51 dollar.
Þýzkalandi, gagnrýndi í dag Ronald
Reagan Bandaríkjaforseta fyrir þær
afsakanir, sem forsetinn hefði komið
fram með fyrir þeim áformum sínura
að heimsækja þýzkan hermanna-
kirkjugarð í næsta mánuði. Sagði
Nachmann, að forsetinn ætti hiklaust
að hætta við þessa heimsókn.
Forsetinn mætti ekki jafna sam-
an fórnarlömbum fangabúðanna og
þýzkum hermönnum, sem féllu í
stríðinu fyrir Þriðja ríkið, sagði
Nachmann í útvarpsviðtali í gær.
Bandaríkjaforseti yrði að taka til-
lit til tilfinninga fólks í Vestur-
Þýzkalandi og sinnar eigin þjóðar.
Fjörutíu og sjö SS-menn voru í
Kanaveralböfda, Flórída, 19. aprfl. AP.
Geimskutlan Discovery sveif mjúk-
lega til jarðar í dag og lenti kl. 8.54
að staðartíma (13.54 að ísl. tíma), 98
mínútum seinna en áætlað var, þar
sem úrkoma tafði lendingu. Þá hafði
hún flogið alls 2,5 milljónir mflna.
Áhöfnin var hin hressasta og
sagði Jake Garn öldungadeildar-
þingmaður, sem var með í þessari
ferð, að hann væri þess nú fullviss,
„að mennirnir eiga erindi út í
geiminn".
í lendingunni sprakk á einu af
hópi þeirra 2000 hermanna sem
féllu í stríðinu og jarðaðir voru í
kirkjugarðinum í Bitburg, en þang-
að hyggst Bandaríkjaforseti koma,
er hann fer til Vestur-Þýzkalands í
maí. Reagan heldur því hins vegar
fram, að margir þeirra sem grafnir
voru í Bitburg, hafi verið fórnar-
lömb stríðsins „ekki síður en fórn-
arlömb fangabúðanna".
Meirihluti þeirra þýzku her-
manna, sem grafnir voru í Bitburg,
voru kornungir táningar, sem kall-
aðir voru í þýzka herinn á síðustu
stundum Þriðja ríkisins.
Reagan forseti sæmdi í dag Elias
Wiesel, sérstakri gullorðu, en
sex hjólum geimskutlunnar, en
áhöfnin varð þess ekki vör og
óhappið hafði engin áhrif á lend-
inguna.
55 mínútum eftir lendinguna yf-
irgaf áhöfnin skutluna og fór í
læknisrannsókn og bað. Garn var
óstöðugur er hann gekk niður land-
ganginn og veifaði og brosti veiklu-
lega, um leið og honum var hjálpað
inn í bíl geimfaranna.
Garn hafði tekið að sér sjálf-
boðaliðastarf sem fólst í því að þola
geimveiki um borð, svo að unnt
Wiesel er forseti þeirra samtaka í
Bandaríkjunum sem stofnuð hafa
verið til þess að halda við minningu
þeirra, sem létu lífið í fangabúðum
nazista. Wiesel sem sjálfur sat í
fangabúðunum, lagði hart að Reag-
an að hætta við heimsóknina til
Bitburg.
í dag var tilkynnt, að Reagan
myndi fara í fangabúðir nazista í
Bergen-Belsen, er hann fer til
Vestur-Þýzkalands í næsta mán-
uði. Þar mun hann ásamt Helmut
Kohl kanzlara minnast þeirra fórn-
arlamba nazismans, sem þar létu
lífið. Verður þetta gert við sérstaka
athöfn 5. maí nk.
væri að rannsaka áhrifin læknis-
fræðilega. Hann sagðist hafa verið
mest lasinn fyrstu dagana.
„Ég vona svo sannarlega, að til-
raunirnar muni auka þekkingu
okkar á geimveiki," sagði hann.
í geimferðinni, sem tók alls sjö
daga, tókst áhöfninni, sex körlum
og einni konu, að koma mörgu I
verk. Aðeins eitt olli vonbrigðum,
og þar var áhöfninni ekki um að
kenna: að ekki skyldi takast að
koma lagi á fjarskipta-gervihnött-
inn.
„Mennirnir eiga er-
indi út í geiminn“
— sagði Gam öldungadeildarþingmaður eftir lendingu geimskutlunnar
Veður
víða um heim
Lægst Hæst
Akureyri 4 skýjaó
Amsterdam 8 18 bjart
Aþena 12 20 bjart
Barcelona 18 heióskírt
Berlin 6 20 bjart
Brtlaael 4 18 bjart
Chicago 17 29 mistur
Dublín 10 17 skýjaó
Feneyjer 15 skýjaó
Frankturt 3 17 heióskírt
Genf 5 14 skýjaó
Helsinki +2 5 sólskin
Hong Kong 21 24 skýjaó
Jerúsalem 14 22 bjart
Kaupm.höfn 2 11 skýjaó
Las Palmas 18 skýjaó
Lissabon 14 22 bjart
London 9 20 sólríkt
Los Angeles 12 20 skýjaó
Luxemborg 15 lóttsk.
Malaga 19 mistur
Mallorca 19 lóttsk.
Míami 23 26 skýjaó
Montreal 2 11 skýjaö
Moskva 0 7 heióskfrt
New York 8 20 skýjaö
Osló 3 12 skýjaö
París 10 19 heiðskírt
Peking 9 25 heiðskírt
Reykjavík 6 lóttsk.
Rio de Janeiro 20 33 rigníng
Rómaborg 8 21 bjart
Stokkhólmur 2 11 skýjað
Sydney 13 20 bjart
Tókýó 8 18 skýjaó
Vínarborg 6 11 bjart
Þórshöfn 4 skýjaó
Er fundin lausnin á leyndar-
dómi Parkinsons-veikinnar?
Ömurleg örlög nokkurra eiturlyfjasjúklinga í Kaliforníu komu mönnum á sporið
Þegar George Carillo kom til sjúkrahússins í Santa Clara-dal í San
Jose í Kaliforníu einn sóiheitan júlídag fyrir þremur árum virtist hann
líkari leikbrúðu en lifandi manni. Carillo, 42 ára gamall heróínneytandi,
var allur í keng, drafandi og ófær um að tjá sig og næstum hver einasti
vöðvi í líkama hans var stjarfur og óvirkur.
Fólkið sem tók á móti Carillo,
botnaði hvorki upp né niður i
ástandi hans og kallaði þess
vegna á dr. J. William Langston,
helsta taugasjúkdómafræðing við
spítalann. Þegar Langston kom á
vettvang virti hann Carillo fyrir
sér og var furðu sleginn. Maður-
inn bar þess öll einkenni að hafa
þjáðst af Parkinsons-sjúkdómn-
um i a.m.k. áratug, en það er
sjúkdómur, sem veldur skjálfta
og gerir sjúklingana smám sam-
an ófæra um að stjórna hreyfing-
um sínum. Langston þótti þetta
þó með ólikindum því að það er
afar sjaldgæft, að veikinnar verði
vart í fólki undir fimmtugu.
Gerviheróín
Með penna á milli krepptra
fingra tókst Carillo að krota
nokkur svör við spurningum
Langstons. Sagði hann, að ein-
kennin hefðu komið mjög skyndi-
lega eftir að hann og vinkona
hans, Juanita Lopez, 31 árs göm-
ul, höfðu sprautað sig með gervi-
herófni, sem farið er að selja í
Bandaríkjunum. Að vísu fundu
þau fyrir einkennilegum sviða og
ofskynjunum þgar þau tóku eitrið
en þrátt fyrir það héldu þau
áfram að nota það í þrjá daga.
Tveimur dögum síðar voru þau
bæði eins og íifandi myndastyttur.
Langston hafði uppi á Lopez og
kom henni á sjúkrahús og
starfsbróðir hans einn vísaði
honum á bræður tvo á þrítugs-
aldri, eiturlyfjaneytendur, sem
báðir voru illa haldnir af Park-
insons-veiki. Langston var nú
hætt að lítast á blikuna og þess
vegna kallaði hann saman blaða-
mannafund og sagði frá þessu
stórhættulega eitri, sem nú væri
farið að selja eiturlyfjaneytend-
um. Skoraði hann á alla, sem
þjáðust af stirðleika og skjálfta,
að gefa sig fram og bættust þá
enn þrír í hópinn.
MPPP — MPTP
Vísindamenn við Geðheilbrigð-
isstofnun Bandaríkjanna, sem
vinna að rannsóknum á Park-
insons-veikinni, sneru sér nú að
því að finna efnasambandið, sem
sjúkdómnum ylli, og svo vel vildi
til, að eiturefnafræðingur nokkur
minntist þess, að árið 1977 hafði
námsmaður í Maryland fengið
ýmis einkenni veikinnar, eftir að
hafa sprautað sig með heimatil-
búnu ópíum. Hafði hann ætlað að
framleiða efnið MPPP, sem er
ekki ólíkt verkjalyfinu Demerol,
en hafði fyrir slysni búið til skylt
efni, sem kallast MPT'P. Langston
bað menn nú að beina leitinni að
þessu efni og mikið rétt, efnið
fannst í eiturlyfjum, sem lögregl-
an hafði gert upptæk.
Fyrir heilbrigðisyfirvöld og eit-
urlyfjaeftirlitið voru þetta il! tíð-
indi en vísindamennirnir gátu þó
ekki dulið eftirvæntingu sína.
Ömurleg örlög nokkurra manna í
Kaliforníu gátu verið lykillinn að
Parkinsons-veikinni, sem 350.000
Bandaríkjamenn þjást af.
Rannsóknir á Parkinsons-
veikinni hafa löngum verið erfið-
ar vegna þess, að vísindamenn
hefur vantað hentugt tilraunadýr
til þeirra hluta. Þeir vildu þó vita
hvort MPTP ylli Parkinsons-veiki
í dýrum og svörin, sem þeir
fengu, Sanford Markey og R.
Stanley Burns við bandarísku
geðheilbrigðisstofnunina, voru
nei í rottum en já í öpum.
Missir taugafrumna
Næst lá fyrir að athuga hvern-
ig MPTP verkaði. Allt frá fjórða
áratug þessarar aldar hafa lækn-
ar vitað, að Parkinsons-veikin
starfar af hrörnun í litlu, dökk-
leitu svæði í heilanum, sem kall-
ast „substantia nigra", en þar
verður til mest af dópamíninu,
mjög mikilvægu efni við flutning
taugaboða. Gangurinn er yfirleitt
sá, að menn missa 5—8% þessara
frumna á hverjum áratug ævi
sinnar án þess að það hafi neinar
afleiðingar fyrir þá en af ein-
hverjum óþekktum ástæðum er
þessi hrörnun miklu örari I fólki,
sem þjáist af Parkinsons-veik-
inni. Þegar 80% þessara frumna
eru horfin koma einkennin I Ijós.
Venjuleg meðferð er fólgin í því
að gefa sjúklingunum lyfið
L-dopa, sem breytist í heilanum I
dópamín, en það hættir oft að
virka eftir nokkurra ára notkun.
Er hægt að koma í
veg fyrir Parkin-
sons-veikina?
Vísindamennirnir komust að
því við rannsóknir sínar, að þegar
MPTP berst inn í blóðið breytist
það í annað efni eða sameind
(kölluð MPP+), sem ræðst á „sub-
stantia nigra“ eins og stýriflaug
og veldur þeim skaða, sem verður
á öllum Parkinsons-sjúklingum.
Síðari rannsóknir leiddu í ljós, að
ef notuð voru ákveðin efni til að
hindra að MPTP breyttist í MPP+
komu engin einkenni Parkin-
sons-veikina fram I tilraunadýr-
um jafnvel þótt þeim væru gefnir
stórir skammtar af MPTP. Sú
spurning vaknaði því hvort
mannslíkaminn brygðist við á
sama hátt og tilraunadýrin. 1
Evrópu er a.m.k. notað eitt lyf,
Deprenyl, á lokastigi sjúkdóms-
ins, sem kemur í veg fyrir um-
breytingu MPTP og Langston
grunar, að ef það væri gefið
miklu fyrr „gæti það raunveru-
lega komið að nokkru I veg fyrir
þróun sjúkdómsins". Hefur hann
nú beðið bandaríska lyfjaeftirlit-
ið leyfis til að sannreyna þá hug-
mynd sína á Parkinsons-sjúkling-
um.
Eiturefni í umhverfínu
Vísindamenn draga þá ályktun
af rannsóknum sínum á MPTP,
að Parkinsons-veikin kunni að
stafa af eitruðum efnum, sem
líkjast MPTP. Verið er nú að leita
að slíkum efnum I einu héraði í
Kanada, þar sem Parkinsons-
veikin er fimm sinnum algengari
Langston með líkan af
MPTP-sameindinni.
en annars staðar I landinu og
einnig á Guam-éyju í Kyrrahafi
en fram til ársins 1965 lést
fimmti hver maður á eyjunni úr
Parkinsons-veiki. Parkinsons-
stofnunin í Chicago hefur sent
bréf til 36.000 sjúklinga víðs veg-
ar um landið og þar í eru þeir
beðnir að tilgreina hvert einasta
þorp og bæ, sem þeir hafa búið i
um ævina, hvaðan þeir höfðu
drykkjarvatnið og iðjuver, sem
eru í minna en 25 mflna fjarlægð
frá heimili þeirra. „Við viljum
gjarna fá einhverja hugmynd um
þau áhrif, sem umhverfið kann að
hafa,“ sagði Judy Rosner, fram-
kvæmdastjóri stofnunarinnar.
Heilbrigðisyfirvöld og eitur-
lyfjaeftirlitið reyna nú að
stemma stigu við gerviheróíninu
en talið er, að á fjórða hundrað
manns a.m.k. hafi neytt þess.
Enn veit enginn hvernig þeim
mun reiða af en við rannsóknir á
150 neytendum efnisins kom í
Ijós, að helmingurinn var kominn
með byrjunareinkenni Parkin-
sonsveikinnar.
„Það er ekki ólíklegt, að finna
megi fjöldann allan af fólki með
helming þeirra taugafrumna, sem
það ætti raunverulega að hafa,“
segir Langston, og spáir þvf, að
eftir 10—15 ár muni verða Park-
insons-veikifaraldur í Kaliforníu.
SS. (Þýtt og stytt úr Time)