Morgunblaðið - 20.04.1985, Blaðsíða 41

41
MORGUNBLAÐID, LAUGARDAGUR 20. APRÍL1985
Afmæliskveðja:
Ólafur M. Ólafs-
son útgerðarmaður
Full fimmtíu ár eru liðin síðan
við Óli tókumst á í leik og starfi,
en við vorum leikbræður þegar í
æsku. ólafur M. ólafsson er fædd-
ur í Vestmannaeyjum 20. apríl
1925. Foreldrar hans voru ólafur
Guðjónsson, Austfirðingur í
marga ættliði, sem lengi var fiski-
bátaformaður, og kona hans, Vig-
dís Ólafsóttir frá Vestmannaeyj-
um. Foreldrar ólafs fluttu austur
í Seyðisfjarðarhrepp þegar hann
var kornungur. Á Hánefsstaðaeyr-
um í Seyðisfjarðarhreppi var á
þeim tíma talsvert útgerðarþorp.
Þar voru 15—20 heimili og menn
unnu þar einkum að sjávarútvegi
og landbúnaði jöfnum höndum.
Flestir voru útvegsbændur. Gerðu
þeir út sex til þrettán smálesta
fiskibáta og verkuðu fiskinn, en
höfðu jafnframt svolítið landbú
fyrir heimilin. Sem smástrákur
vandist Ólafur þegar mikilli
vinnu, sérstaklega við sjóinn, og
það kom fljótt í ljós, að hann var
mikið mannsefni. Hann var forkur
duglegur við alla vinnu, sem hann
gekk að, og eftirsóttur. Hann var
t.d. frægur beitingamaður. Fljót-
lega fór Óli, eins og hann er kall-
aður enn þann dag í dag, að fara á
vertíðir suður á land og vann við
sjávarútveg alla sína æsku fram á
fullorðinsár. Það var ekki hlaupið
að því á þessum tíma fyrir ungl-
inga að afla sér menntunar þar
eystra. Þar voru engir mennta-
skólar, nánast engir sérskólar, en
alþýðuskólarnir höfðu þá starfað
um alllanga hríð, þar á meðal Al-
þýðuskólinn á Eiðum. Árið 1943
fór óli að Eiðum og lauk brottfar-
arprófi frá Eiðaskóla tveim árum
síðar. Árið 1945 fer hann svo á
íþróttaskólann á Laugarvatni og
útskrifaðist þaörn íþróttakennari
vorið 1946. Það haust verður hann
svo íþróttakennari á Eiðum, en að-
eins um eins árs skeið. Árið eftir
réðst hann til Seyðisfjarðar sem
íþróttakennari og sundhallarvörð-
ur, eftir að sundhöllin kom þar.
Því starfi gegndi hann til 1958, en
þá hefst nýr þáttur 1 lífi óla, sem
ég kem nánar að síðar.
Það verður ekki rætt um æsku-
og unglingsár Ólafs Ólafssonar án
þess að minnast á íþróttaferil
hans. Hann var mikill atgervis-
maður, sterkur, snarpur og mjög
fylginn sér. Hann var mjög góður
knattspyrnumaður og ég fullyrði,
að ef hann hefði fengið tækifæri
til að iðka knattspyrnu við góðar
aðstæður hefði hann orðið einn af
allra beztu knattspyrnumönnum
(slendinga á þeim tíma. En honum
var fleira til lista lagt á sviði
íþrótta en knattspyrna. Hann var
fjölhæfur og mikill afreksmaður í
frjálsum íþróttum, bæði hlaupum,
stökkum og köstum. Þá var hann
ágætur sundmaður.
Það kom snemma fram hjá Óla,
að hann hafði brennandi áhuga á
atvinnurekstri og framkvæmdum.
Meðan hann var íþróttakennari á
Seyðisfirði hafði hann verulegan
landbúskap, m.a. um hundrað
kindur á fjalli, þegar flest var, og
talsverða rófnarækt. Fyrsta fleyt-
an, sem óli eignaðist var trilla,
sem hann keypti með Sverri Har-
aldssyni, lækni, en þeir voru góðir
vinir. Hét hún Hafrenningur.
Árið 1959 verða veruleg þátta-
skil í æfi Óla. Hann hættir starfi
íþróttakennara á Seyðisfirði og
gerist útgerðarmaður. Og í febrú-
ar það ár kemur fyrsti fiskibátur-
inn, sem Ólafur eignaðist. Var það
Gullver NS 12, sem var 70 smá-
lesta bátur. Skipstjóri á Gullveri
var Jón Pálsson, sem um árabil
hefur verið einn farsælasti og
fremsti togaraskipstjóri þjóðar-
innar. Samstarf þeirra félaga
leiddi til mikilla athafna og um-
svifa í atvinnumálum Seyðisfjarð-
ar. Þeir stofnuðu hlutafélag, sem
heitir Gullberg hf., og átti Olafur
mestan hlut I félaginu ásamt Jóni
og Hjalta heitnum Nielsen. Gull-
ver aflaði ágætlega bæði á síld-
veiðum og vetrarvertíðum.
En Óli hugsaði alltaf fram á við
og á hans vegum var smíðað nýtt
164 smálesta síldarskip í Vest-
mannaeyjum að ég hygg árið 1964.
Þetta nýja skip nefndi Óli Gull-
berg og bar það skrásetningar-
stafina NS-13. Jafnhliða seldu
þeir svo Gullver gamla, en keyptu
árið eftir austur-þýzkan stálbát,
einn af gömlu tappatogurunum
svonefndu. Þetta skip var 265
smálestir. Útgerð þeirra félaga
var nú orðin veruleg með tvö ný-
tizkuleg síldveiðiskip, sem jafnan
öfluðu vel. Útgerðin blómgaðist og
styrktist með hverju árinu.
Árið 1969 er óli orðinn sterk-
efnaður maður og var þá að hugsa
um að flytja útgerð sína til Vest-
mannaeyja, en þar átti hann
sterkar rætur. Á þessum árum
hafði verið reist stórt fiskiðjuver á
Seyðisfirði. Reksturinn gekk illa
og erfiðleikar að afla hráefnis til
vinnslu. Og nú tók Óli nýja
ákvörðun, sem hafði ákaflega
mikla þýðingu fyrir Seyðisfjörð.
En það var að festa kaup á fisk-
iðjunni ásamt Þorbergi Þórarins-
syni, æskufélaga hans af Eyrun-
um, og fleiri mönnum. Óli var þó
langstærsti hluthafinn. Var nú
ákveðið, að báðir bátarnir skyldu
veiða hráefni fyrir fiskiðjuverið og
að þetta yrði svo rekið allt saman
í sameiningu. Á árinu 1969 er
Fiskvinnslan hf. stofnuð um
fiskiðjuverið og er það í rekstri
enn þann dag í dag. Árið 1971
stofnaði óli hlutafélag, sem bar
nafnið Eyrar hf., og keypti það
bát, sem Margrét hét, austur-
þýzkan togara frá 1959. Hann var
seldur aftur 1974. Og enn eitt
hlutafélag stofnaði óli, Brimberg
hf., sem keypti v/b Hannes Haf-
stein, sem var 170 smálesta síldar-
bátur. Var hann gerður út í nokk-
ur ár, en var löngu síðar fluttur til
Englands í úreldingu.
Árið 1973 verða enn þáttaskil í
atvinnusögu ólfs Ólafssonar. Þá
festa þeir félagar kaup á dönskum
togara, og nefndu þeir hann Gull-
ver, en austur-þýzki báturinn var
seldur burt. Og nú hefst togaraút-
gerð þeirra, sem hefur verið rekin
fram á þennan dag af miklum
myndarskap.
Fjórum árum síðar eða árið
1977 kaupir Fiskvinnslan svo tog-
ara frá Kristianssand, 46 m langt
skip. Skipasmíðastöðin keypti
hins vegar gamla togarann jafn-
hliða smíði hins nýja. Þessi nýi
togari hlaut nafnið Gullberg.
Seinasta skrefið í þessari glæsi-
legu atvinnusögu verður svo
sumarið 1983, þegar þeir félagar
kaupa nýja Gullver, 460 smálestir,
50 m að lengd og mjög fullkomið
fiskiskip, sem nú er gert út sem
flaggskip þeirra Seyðfirðinga.
Til skamms tíma ráku þeir fé-
lagar því tvo togara, stórt fisk-
iðjuver, netaverkstæði, vélaverk-
stæði og aðra fiskvinnslu af mik-
illi atorku. Ég held það sé óhætt
að fullyrða, að ásamt Otto Wathne
og Stefáni Th. Jónssyni sé Ólafur
Ólafsson einn helzti athafnamað-
ur, sem Seyðfirðingar hafa eign-
azt. Það er mjög honum að þakka,
að Seyðisfjörður hefur rétt veru-
lega úr kútnum á seinustu árum.
Á síldarárunum hafði ólafur
brennandi áhuga á að koma upp
nýtízkulegri síldarverksmiðju á
Seyðisfirði. Honum fannst, að
Síldarverksmiðjur ríkisins væru
yfirleitt gamlar og úreltar og þörf
á að gera þar úrbætur á. Hann
hafði því forgöngu um að stofna
félag, sem setti sér það mark að
reisa nýtízku síldarverksmiðju á
Hánefsstaðaeyrum. Tryggði félag-
ið sér land undir verksmiðjuna á
eyrinni fram af Sörlastaðalandi
við Sörlastaðaána. Þar var reist
traust hafskipabryggja, Sörla-
staðaáin undirbúin til virkjunar
rafmagns og síðan reist nýtízku
síldarverksmiðja með öllu tilheyr-
andi. En þá gripu máttarvöldin
inn í með tvennu móti. Annars
vegar hvarf síldin, þegar verk-
smiðjan var í raun að verða til-
búin að taka á móti síld, og hins
vegar mætti félagið harðri and-
stöðu. Sameinað atvinnurekenda-
vald ríkisins og bankavaldið
stöðvuðu framgang þessa glæsi-
lega máls. Félagið varð raunveru-
lega gjaldþrota og þeir félagar
urðu að rífa verksmiðjuna niður
og selja hans hingað og þangað
eftir beztu getu. Þessi saga er
raunasaga og tapaði Óli stórfé á
þessu máli. Togaraútgerðin varð
einnig fyrir verulegu áfalli, þegar
skipasmíðastöð í Frakklandi varð
gjaldþrota, en hún hafði skip í
smíðum fyrir Fiskvinnsluna. En
þótt á móti blési um sinn var það
ekki venja Óla að gefast upp.
Þvert á móti herti hann róðurinn.
Skaplyndi Ólafs Ólafssonar er
með þeim hætti, að hann hefur
alltaf haldið höfðinu uppréttu og
viljað tala fullum hálsi við hvern
sem í hlut á. Þótt Óli sé fljótur að
breyta skapi og lundin sé ör, er
hann drenglyndur og manna sátt-
fúsastur. Skipstjórar hans hafa
sagt mér, að aldrei sjáist svip-
brigði á Óla, þótt fiskur hafi verið
tregur. Þá er óli óvenju greiðvik-
inn. Veit ég að hann hefur greitt
götu fjölmargra manna með ýms-
um hætti, ekki sízt þeirra sem
minna mega sín. Hann er vin-
margur og góður vinur vina sinna.
Óli er nákunnugur íslenzkum
sjávarútvegi og þekkir fjöldan all-
an af starfsbræðrum sínum víðs
vegar um landið. Hann hefur óbil-
andi trú á fiskistofnunum og hef-
ur alla tíð verið óhræddur að
hætta fé sínu í sjávarútveg.
Óli er félagslega sinnaður mað-
ur og hefur tekið mikinn þátt í svo
að segja öllum félags- og fram-
faramálum, sem unnið hefur verið
að á Seyðisfirði á seinni árum og
víðar. Hann átti um tíma sæti í
bæjarstjórn Seyðisfjarðar og vann
sérstaklega að framgangi atvinnu-
mála á þeim vettvangi.
Fiskvinnslan og Gullberg hf.
lentu í miklum fjárhagserfiðleik-
um á erfiðu árunum eftir 1980 eins
og fjöldamörg önnur fyrirtæki i
sjávarútvegi. Leiddi þetta til þess,
að þeir félagar urðu að selja
Gullbergið, en lán Seyðfirðinga
var nægilega mikið til þess að aðr-
ir aðilar á staðnum keyptu skipið.
Svo í dag reka þeir Fiskvinnsluna
og togarann Gullver ásamt öðrum
þeim rekstri, sem þeir hafa starf-
rækt um árabil. Gullbergið aflar
áfram hráefnis fyrir Fiskvinnsl-
una.
Þetta var Ólafi mjög á móti
skapi, en nú leggur hann allan
sinn metnað í að styrkja rekstur-
inn á nýjan leik og ég vona sann-
arlega að honum takist það.
Við ólafur ólafsson höfum ver-
ið vinir í marga áratugi. Við
ólumst upp saman, tókum þátt í
íþróttaæfingum og íþróttakapp-
leikjum um árabil og vorum alla
tið samrýndir. Þó að leiðir hafi
skilið þá hefur vináttan haldizt
eigi að síður. Ég met þennan vin
minn ákaflega mikils og tel hann
einn af fremstu athafnamönnum i
sveit útgerðarmanna á Islandi.
Það væri betur, að Islendingar
eignuöust fleiri slíka, þá þyrfti
þjóðin sannarlega engu að kvíða.
ólafur hefur verið mikill gæfu-
maður í einkalifi. Kona hans, Hlín
Nielsen, er hin ágætasta kona og
þau hafa eignazt saman þrjár
myndarlegar dætur, sem allar eru
búsettar á Seyðisfirði. Hið fallega
heimili þeirra er rómað fyrir
gestrisni.
Nú þegar ólafur, vinur minn,
stendur á sextugu á ég enga heit-
ari ósk honum til handa, en að
atvinnureksturinn, sem hann á og
stjórnar megi blessast og blómg-
ast. Ég veit það væri veglegasta
afmælisgjöfin, sem honum gæti
hlotnazt.
Við hjónin sendum ólafi og fjöl-
skyldu hans hjartanlegar ham-
ingjuóskir á þessum merkisdegi.
Veit ég að fjölmargir vinir hans
hér á Reykjavíkursvæðinu sem
annars staðar munu taka undir
þær óskir.
Tómas Árnason
Allt í háalofti
hjá heiðingjunum
Hér er komið að hápunkti Dauðasyndarinnar, kvenfólkið dregur ekki af
sér í slagsmáhinum.
Kvikmyndir
Sæbjörn Valdimarsson
Bíóhöllin: Dauðasyndin.
Leikstjóri og handrit: Wes Craven.
Kvikmyndataka: Robert Jessup.
Tónlist: James Horner. Aðalhlut-
verk: Maren Jennsen, Susan
Buckner, Ernest Borgnine, Jeff
East, Lisa Hartman, Louis Nettle-
ton. Bandarísk, frumsýnd 1981.
Dreyfing: Polygram. Sýn. tími: 102.
Öfgatrúarflokkurinn hemftar
hefur hreiðrað um sig á afmörk-
uðu svæði í Bandaríkjunum.
Slíkur er trúarofsinn að þeir
álíta sig guðs útvalin börn en
aðra af hinu illa. Það lítur því
ekki vel út þegar elsti sonur
prestsins heldur til náms í Los
Angeles fyrstur safnaðarmeð-
lima og ekki hækkar hagur
strympu er hann snýr til baka
með eiginkonu úr stórborginni.
Er þegar brottrækur gerr úr
söfnuðinum en fær að halda jörð
sinni.
Ekki líður á löngu uns skratt-
inn er laus. Prestssonurinn ferst
(af slysförum?), ekkjan og tvær
vinkonur hennar, sem koma
henni til hughreystingar úr
borginni, verða fyrir óhugnan-
legum ofsóknum.
Wes Craven (The Hills Have
Eyes) er lunkinn við að fram-
kalla gæsahúð og kaldan svita
hjá óhorfendum. Jafnvel eitt og
eitt niðurbælt angistarvein og
taugaveiklunarlegan fíflahlátur.
Því náunginn kann aðferðir til
að skjóta manni skelk í bringu.
Ekki eru þær samt ýkja frum-
legar, myndir Cravens eru ekki í
fyrsta gæðaflokki, heldur eru
þær einkaframtak þar sem
sparnaðarhliðin blasir oft við.
Að þessu sinni stillir hann upp
andstæðum í bandarísku þjóð-
lífi: hinum öfgafullu, heittrúuðu
hemítum, íklæddum svörtu, allt
frá hatti oní skó, hinsvegar
dæmigerðum, frjálslyndum stór-
borgarbúum, lífsglöðum og
léttklæddum í sumarblíðunni.
Þessar andstæður magnar Crav-
en svo enn frekar með því að
blanda inni söguþráðinn spásögn
hemítanna um komu sendiboða
þess illa. Þar liggja stórborg-
arstúlkurnar undir grun.
Craven nær tilgangi sínum, að
skelfa áhorfendur eftirminni-
lega annaö slagið, þrátt fyrir
ósköp venjulegan umbúnað og
hægvirka atburðarás. Vinnu-
brögðin eru óneitanlega talsvert
groddaleg, en honum tekst það
sem hann ætlar sér og það er
meira en sagt verður um margan
honum meiri spámann.
Taflfélag Kópa-
vogs og Eldeyjar:
Taflmót
æskunnar
á morgun
TAFLFÉLAG Kópavogs og Kiw-
anisklúbburinn Eldey í Kópa-
vogi efna til hraðskáksmóts í fé-
lagsheimili Eldeyjar á Smiðju-
vegi 13D í Kópavogi á morgun,
sunnudaginn 21. aprfl. Tilefnið
er ár æskunnar.
Mót þetta er ætlað nemendum
grunnskólanna í Kópavogi í 7., 8.
og 9. bekk. Tefldar verða átta um-
ferðir eftir Monrad-kerfi og fær
hver keppandi 10 mínútna um-
hugsunarfrest. Mótið hefst kl. 14
og sér Taflfélag Kópavogs um
framkvæmd þess. Vegleg verð-
laun verða veitt, auk viðurkenn-
ingarskjala og eru þau gefin af
Kiwanisklúbbnum Eldey. Þátt-
takendur eru beðnir að hafa með
sér tafl og klukku.